Sejm Krajowy Galicyjski 1861-1914. Tomy 1-2 - Stanisław Grodziski

Galicja w okresie autonomii, jak żadna inna dzielnica Rzeczypospolitej pod zaborami, doczekała się wyrazistych etykiet wskazujących na jej specyfikę. Najbardziej znane: Polski Piemont czy galicyjska nędza wskazują co prawda na dwoisty obraz regionu, na ogół jednak dominuje dziś sentymentalna wizja Galicji utrwalona m.in. przez literaturę dwudziestowieczną. Tymczasem, sięgając do tekstów pisarzy galicyjskich z drugiej połowy XIX wieku, zauważyć można bardzo krytyczny osąd obserwowanej przez nich współczesności, kontrastujący z późniejszymi mityzującymi przekształceniami. Celem książki jest zaprezentowanie tego "surowego", notowanego na gorąco obrazu Galicji, w którym uparcie powtarzają się utyskiwania na gorszość, drugorzędność i marginalizację prowincji. Jest to jednocześnie opowieść o wychodzeniu z owej prowincjonalności i budowaniu silnej tożsamości zbiorowej. Książka nie jest przy tym typową pracą literaturoznawczą, lecz stanowi próbę analizy kulturowej dyskursu dotyczącego Galicji w piśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku.

Inwentarz materiałów historycznych z archiwów i bibliotek Polski, Austrii i Ukrainy, t. 4-5.

Hasła rzeczowe oraz nazwy urzędów i instytucji, w tym nazwy firm i towarzystw.

Monografia stanowi przemyślany i konsekwentnie realizowany projekt badawczy, w którym celem było poddanie analizie koncepcji i realizacji w praktyce idei wychowania narodowego. Poglądy i realizacja założeń wychowania narodowego są reprezentowane na szerokim tle społecznym, politycznym i oświatowym Galicji. W ten sposób czytelnik otrzymuje szczegółowy obraz środowiska, w którym działali przedstawiciele koncepcji wychowania narodowego. Książka stanowi znaczący wkład w historię nauki polskiej, historię wychowania i historię polskiego społeczeństwa.

Autor w sposób kompetentny przedstawia ekonomiczne, religijne i narodowe aspekty trwającego w XIX i XX wieku antagonizmu pomiędzy Ukraińcami i Polakami na terenach należących do Imperium Rosyjskiego.
Za szczególnie ważne uważam rozdziały odnoszące się do okresu 1918-1945. Dla czytelnika polskiego często przyzwyczajonego do tekstów prezentujących konflikt polsko-ukraiński w sposób czarno-biały, nie będzie to lektura łatwa i przyjemna. Jednak ustaleń profesora Bohdana Hudia, opartych na bogatej kwerendzie archiwalnej i na znajomości właściwie całej literatury przedmiotu, nie da się zlekceważyć. Dyskusja z nim i ewentualne korekty będą wymagały od podejmujących ten trud badaczy równie rzetelnej wiedzy.

Nawoływani usilnie przez księży galicyjscy chłopi zaczynali zrywać z panoszącym się pijaństwem. Rok później, w lutym 1846 roku, uderzyli na dwory, by mordować i grabić. Ponad tysiąc ofiar społecznej rebelii wykorzystanej przez austriackich urzędników do stłumienia powstania było wstrząsem także dla duchownych. Intensywne nauczanie prawd wiary i warunków dobrej spowiedzi stało się podstawową odpowiedzią proboszczów. Efekty ich działań, jak uprzednio ruchu trzeźwości, nie były jednoznaczne.

"W odniesieniu choćby do samego tylko Krosna Sarna dokonał rzeczy bardzo ważnej. Był pierwszym z badaczy, który w tak szerokim wymiarze sięgnął do bezcennego zasobu miejskich źródeł rękopiśmiennych. Skorzystał z 22 tomów ksiąg ławniczych, radzieckich i wójtowskich, obejmujących (z lukami) dzieje miasta od XVI (1512) do XVIII w. (1762). Ten pracowity historyk-amator wykorzystał akta grodzkie i ziemskie, manuskrypty lwowskiego Ossolineum, archiwalia konsystorza biskupiego obrządku łacińskiego w Przemyślu. Nie pominął archiwum dekanatu krośnieńskiego oraz kronik miejscowych klasztorów. Wiedzę czerpał również z szeregu źródeł drukowanych. On pierwszy odkrył i uświadomił współczesnym bogactwo dziejów miasta, opisując jego rozwój od XIV do XIX w. Scharakteryzował ponadto miejscową społeczność rzemieślniczą i kupiecką, jej organizacje zawodowe, prężność w działaniu i związki z Kościołem, a także wykazał szczodrobliwą postawę monarchów względem swej własności (treść monografii w partiach dotyczących Krosna stanowi blisko 30 procent objętości książki)".