Saga, czyli filiżanka, której nie ma - Cezary Harasimowicz

Kapelusz cały w czereśniach to ostatnia, wydana już pośmiertnie, książka Oriany Fallaci, jednej z najważniejszych i najodważniejszych publicystek XX wieku. Praca nad tą wielopokoleniową sagą i jednocześnie autobiografią zajęła pisarce 10 lat. Poszukiwania w archiwach, księgach metrykalnych, spisach katastralnych, wszelkiego rodzaju rejestrach oraz drobiazgowe lektury z historii wielu dziedzin pozwoliły jej stworzyć powieść, która daje się czytać także jako porywająca historia mody, obyczaju, medycyny, sztuki, kuchni, a nawet rolnictwa i botaniki kilku epok. Nic dziwnego, że książka odniosła wielki sukces: we Włoszech sprzedano pół miliona egzemplarzy.

Książka ta na pewno nie jest typową romantyczną relacją kresowego pamiętnika. Bronisława Stecka nie była szlachcianką a jednak mieszkała we dworze. Z pochodzenia pół-Rusinka a jednak żarliwa katoliczka o powołaniu zakonnym. Dlatego na jej historię składa się cały przebogaty pejzaż wsi z okolic Sokala, Podkamienia, Przemyśla. Z setek kawałeczków autor tworzy mozaikę dającą wielobarwny obraz zwykłych ludzi z pogranicza światów. Nieustanny balans między stanami, bogactwem i biedą, nauką i ciemnotą, obojętnością i świętością, opisuje grupę ludzi na temat których nie ma jeszcze żadnych opracowań naukowych - oficjalistów dworskich z XIX wieku. Wyzwanie wyjątkowe i kopalnia wiedzy.

Barwna saga niemieckiej rodziny Reiffów współtworzącej polską historię i kulturę na tle minionych wieków. Autorka na podstawie źródeł historycznych, rodzinnych przekazów, wspomnień oraz starych zdjęć snuje fascynującą opowieść o Niemcach, dla których Polska stała się ojczyzną i prawdziwym domem.

Dokonując prywatnej archeologii rodzinnej autorka wydobywa z mroków przeszłości barwne sylwetki przodków, którym niejednokrotnie przyszło zmagać się z duchem dziejów. Począwszy od Jana Reiffa - protoplasty rodu, wybitnego w swym fachu rymarza - przez jego synów walczących w Powstaniu Styczniowym po cały korowód nietuzinkowych i temperamentnych kobiet autorka z lirycznym humorem wnikliwie przedstawia bogate losy mieszczańskiej rodziny. Na kartach książki odbijają się echem ważne dla polskiej kultury wydarzenia, wyrzucany na bruk fortepian Szopena, ceremonia pogrzebowa marszałka Piłsudskiego, których przodkowie autorki byli świadkami.

Z rodzinnej kroniki Marii Diatłowickiej wynurza się cenny obraz Warszawy sprzed lat, wielkomiejskiego tygla krzyżujących się kultur, Warszawy przedwojennej - miasta monumentalnych kamienic, czynszowych oficyn, burżuazyjnych salonów i zabaw w warszawskim klubie wioślarskim. Przez karty książki przewijają się żywo odmalowane postacie salonowych lwów, lokatorów rodzinnej kamienicy przy ul. Smoczej 28, warszawskich przedsiębiorców i inteligentów. "Mozaika rodzinna" hipnotyzuje czytelnika urokiem dawnych "dobrych czasów", bowiem autorka z epickim rozmachem i subtelną nostalgią rekonstruując prywatne dzieje uchyla drzwi do świata, który minął bezpowrotnie.

Piękna, pełna ciepła opowieść o latach spędzonych w Tymoszówce, dworze na dalekich kresach Rzeczpospolitej. Zofia Szymanowska, najmłodsza siostra Karola Szymanowskiego wspomina beztroskę lat dziecięcych, atmosferę pogody ducha tamtych dni, radości i nadzieje oraz wszechobecną muzykę…

W swej opowieści przeplata losy rodzinne, pojawiają się cudowne ciotki, niańki, służący, goście a wśród nich Artur Rubinstein, Harry Neuhaus, Paweł Kochański oraz konie, psy i zabawy. I oczywiście starszy brat Karol Szymanowski, poważny, zapracowany, pochłonięty muzyką i tworzeniem; ukochany brat, który na łamach powieści mówi tak: Tymoszówka jest piękna, piękna, dobra i droga. I nie wiem, czy mógłbym rozstać się z nią na długo. Nie wiem, jak mógłbym z dala od niej żyć i pracować. Myślę, iż gdybym nie miał możności powrotu do niej co roku i pewności moralnego wypoczynku i spokojnej pracy, czułbym się, jak człowiek, który musiałby wciąż pracować i być w ruchu, a nie miałby możności usnąć.

Nieczęsto się zdarza, żeby trzy pokolenia jednej rodziny pisały diariusze. I żeby te diariusze prowadziły ze sobą rodzaj rozmowy. Przewijają się w nich nie tylko z trzech stron od wewnątrz oglądane pikantne nieraz tajemnice rodzinne, nie tylko nazwiska wielu utytułowanych rodzin, ich życia świątki, piątki i niedziele, ale także głośne wydarzenia historyczne oglądane i komentowane od salonów, a niekiedy od kuchni, przynosząc zaskakujące nieraz detale i jeszcze bardziej zaskakujące oświetlenia.

Ta historia zaczyna się w XIX wieku, kończy w XXI. Nieledwie wczoraj.