Rycerze Wielkiej Sprawy. Szkice ziemiańskie - Ewa Polak-Pałkiewicz

Polacy słyną z zamiłowania do świętowania oraz z bogatych obyczajów. Szczególnie warte uwagi są tradycje i zabawy polskiego ziemiaństwa i arystokracji odnoszące się do ważnych dat roku liturgicznego oraz okoliczności życia rodzinnego.

Tytułowi „Rycerze krzyża i miecza“, czyli Rycerski Zakon Braci Chrystusa w Liwonii, znany potem jako Zakon Kawalerów Mieczowych, wśród powstałych w średniowieczu zakonów rycerskich miał najgorszą prasę. Niewiele o nim wiadomo bowiem w papieskim otoczeniu od początku traktowany był głównie jako kaprys jednego z niemieckich hierarchów, który ośmielił się sięgnąć po uprawnienia zastrzeżone zwyczajowo dla głowy kościoła katolickiego. Było to jednym z powodów, że przy pierwszej nadarzającej się okazji został zlikwidowany...

Ostatnio w historiografii polskiej coraz szerzej jest obecny nurt memuarystyczny, który szczególnie widoczny jest w aspekcie spuścizny ziemiańskiej. O ile w ubiegłych dwóch dekadach w odniesieniu do wspomnień ziemiańskich dominowały publikacje bez aparatu naukowego (względnie bardzo podstawową edycją), to obecnie coraz więcej tekstów jest edytowanych, co podnosi wydatnie ich wartość poznawczą. Jednocześnie pozwala to na wprowadzenie do obiegu naukowego treści, których nie znajdziemy w dokumentacji aktowej. Wiedza tam zawarta niejednokrotnie pozwala niejako wniknąć za kulisy procesów czy zjawisk, jak też egzemplifikuje wiele z nich. Ponadto pamiętniki są nieocenionym źródłem informacji na temat motywów działań, postaw i zachowań oraz światopoglądu ich autorów, a to, przy zastosowaniu odpowiednich metod, przekłada się bezpośrednio na opis całych grup.

Lektura dla czytelników interesujących się przeszłością i teraźniejszością Polski, sensem naszych zmagań z historycznymi wrogami, głębszą perspektywą odzyskania ładu politycznego, a także ładu w życiu rodzinnym i społecznym. Dla wszystkich ceniących piękny język, dowcip i potoczystą narrację.

Autorka pokazuje w kilkunastu odsłonach istotę naszego sporu z Niemcami – także z Rosją – odwołując się do wydarzeń najnowszej historii i tych dawniejszych, a także do pojęć i kategorii, które pozwalają zrozumieć, że mamy do czynienia nie tylko ze sporem politycznym, ale z czymś o wiele głębszym i ważniejszym. Że w istocie chodzi w nim o ocalenie tożsamości Europy.

Narracja obejmuje szereg wyrazistych i barwnych postaci naszej historii i kultury i mocno wpisuje się w dyskusję o naszej kulturze i tożsamości w nawiązaniu do setnej rocznicy odzyskania Niepodległości oraz do aktualnych wydarzeń politycznych w Polsce. Wizja tego, czym byliśmy jako Rzeczpospolita Obojga Narodów, zarysowana jest szeroko, z przywołaniem cech szlachty i jej brawury, religijności, fantazji, ale także szerokich horyzontów oraz malowniczego obrazu kultury szlacheckiej i ziemiańskiej, z jej typową gościnnością, sztuką wychowania dzieci, obcowania z ludźmi różnych stanów.

Jest to encyklopedia ziemiańska, która obejmowała tematykę agrarną, życia codziennego, zwierzęcą, a także obyczajową, przeplatana różnymi dykteryjkami, anegdotami i kuriozami, tworząc tym samym typowe dzieło doby Polski sarmackiej.

Prezentowana książka jest pierwszym w historiografii polskiej opracowaniem rozwoju przemysłu w majątkach ziemiańskich Królestwa Polskiego w okresie od końca lat 70. XIX w., do ostatniego roku przed wybuchem I wojny światowej. Przedmiotem analizy badawczej był rozwój, rozmieszczenie oraz struktura przemysłu ziemiańskiego. Terytorialnie praca obejmuje obszar Królestwa Polskiego z uwzględnieniem rozwoju przemysłu w majątkach ziemiańskich w poszczególnych guberniach. Przemysł ziemiański ukazano na tle porównawczym w stosunku do rozwoju całego przemysłu Królestwa Polskiego.

Książka Marcina Chorązkiego jest próbą naukowego opisu ostatnich lat ziemiaństwa w Krakowskiem. Poszukiwaniem odpowiedzi na szereg pytań związanych z postawami ziemian w tym czasie, i okolicznościami, z którymi przyszło im się zmierzyć.

Autor szeroko przedstawiając losy indywidualne konsekwentnie osadza je w kontekście historycznym i mentalnym lat okupacji na ziemi krakowskiej. Dzięki temu w wielu miejscach ukazuje fakty i zjawiska przełamujące rozpowszechnione stereotypy. Nie unikając tematów kontrowersyjnych, przybliża nam realia przeszłości nie tak bardzo odległej, ale niemal całkowicie zapomnianej.

Życie codzienne polskiego ziemiaństwa, zarówno w XIX wieku, jak i w ostatnich latach Drugiej Rzeczypospolitej, niezmiennie było związane z przyrodą i cyklem zmieniających się pór roku. Toczyło się wokół prac rolniczych, w rytmie dorocznych świąt.

Książka W ziemiańskim dworze podporządkowuje się temu rytmowi. Niczym gospodarski kalendarz podzielona na cztery części – Zimę, Wiosnę, Lato i Jesień – opowiada o zajęciach mieszkańców dworu: o dbałości o dom, sprzęty, ziemię i zwierzęta, o przygotowywaniu posiłków i zapasów na zimę, obyczajach świątecznych, rozrywkach, wizytach gości, zjazdach familijnych i polowaniach. Tekstowi towarzyszy bogaty wybór archiwalnych zdjęć oraz malarstwo z epoki.

Pięć niezwykłych kobiet z czterech wielkich wpływowych rodów. Łączy je działalność społeczna, wrażliwość i osiągnięty sukces. Kim były? Warto poznać bliżej ich losy.

Autor pamiętnika, ziemianin, ostatni właściciel Podlesia. Brał udział w wojnie 1920 roku, żołnierz AK. Po wojnie szykanowany przez komunistyczną władzę, zmuszany do zmiany miejsc pracy i zamieszkania ponad 20 razy. Wspomnienia zadedykował synom.

Autorka maluje barwny obraz rzeczywistości bezpowrotnie minionej - spuściznę materialną ziemiaństwa i, co ważniejsze, duchową, której ślady przetrwały w świadomości narodu do dzisiaj. Opowiada o rabunku przez Niemców i Sowietów bezcennych dzieł sztuki i o ludziach walczących o ich odzyskanie po II wojnie światowej. W drugiej części książki, utrzymanej w tonie gawędy, autorka opisuje historie wybranych rodzin