Radziwiłłowie. Burzliwe losy słynnego rodu - Witold Banach

Zainteresowanie własną przeszłością wśród szlachty było zawsze duże, określało bowiem tożsamość grupy, wyróżniało ją spośród innych warstw społecznych. Bardzo ważnym przejawem celebrowania historii był przekaz ustny, utrwalający podstawowe fakty z życia najbliższej i dalszej rodziny. Nie zawsze dostrzegano konieczność spisywania ustnej tradycji, ale też nierzadko nie posiadano ku temu odpowiednich możliwości. Spora część drobiazgu szlacheckiego była niepiśmienna do ostatnich dni Rzeczypospolitej. Oczywiście zamożniejsze rodziny bardziej dbały o dokumentowanie swojej historii, i to nie tylko ze względu na posiadane wykształcenie i środki materialne, ale też większe potrzeby ekonomiczne. Silnym bodźcem do rozwoju badań genealogicznych w czasach staropolskich były bowiem kwestie prawno-gospodarcze. Szlachta procesowała się i potrzebowała do tego odpowiednich dokumentów. Gromadzono nie tylko papiery własnych krewnych, ale też sąsiadów zamieszkujących okoliczne wsie i majątki. Do potwierdzenia praw własnościowych lub ich wykluczenia niezbędne były szczegółowe kwerendy i tworzone na ich podstawie obszerne opracowania genealogiczne...

Do wszystkich podejmowanych przez siebie inicjatyw Kośni podchodzili bardzo emocjonalnie i ideowo. [...] Wobec stale formułowanych zarzutów i pretensji, najpierw wobec niemieckiego, później polskiego aparatu władzy [...], pozostawali nieustępliwi. Najwyraźniejszą cechą aktywności społecznej Kośnych jest to, że niezależnie od okoliczności państwowych, społecznych i politycznych w współtworzonych strukturach organizacyjnych zawsze znajdowali sobie miejsce w opozycji. [...] Podkreślali wartość śląskich tradycji, kultury i gwary [...]. Utożsamiając się silnie z regionem, Kośni starali się podkreślić jego znaczenie i propagować lojalność względem niego. Wielokrotnie podnoszona dzielnicowość Kośnych była istotnym wyróżnikiem ich patriotyzmu [...].

To jest opowieść o Tomaszu Zanie urodzonym na Wileńszczyźnie w 1902 r. – ostatnim z rodu – którego życiorys wpisał się w wielką historię Polski XX w., a jednocześnie zamknął się w historii ostatniego pokolenia Polaków, żyjącego na Kresach. To także opowieść o ziemiańskich rodach kresowych Zanów, Dowgiałłów czy Broel-Platerów, którzy przetrwali w pamięci bohatera opowieści. Walczył o Polskę Odrodzoną i o kształt jej wschodnich granic. 

Publikacja zatytułowana "Wobec króla i Rzeczypospolitej. Magnateria XVI-XVIII wieku" jest pokłosiem czwartej konferencji historyków nowożytnych poświęconej dziejom magnaterii. Konferencje organizował Zakład Historii Nowożytnej w Instytucie Historii Uniwersytetu w Białymstoku. Niniejszy, czwarty tom z cyklu "magnackiego" jest spojrzeniem współczesnych badaczy na rolę magnaterii w polityce, obserwowaną przez pryzmat relacji w stosunku do państwa i do monarchy. Zbiór 35 studiów pióra 36 autorów został podzielony na cztery duże działy, które prezentują: stosunek szlachty i senatorów wobec Rzeczypospolitej i panującego, kwestie związane z kryzysami politycznymi, problem rodu i rodziny w aspekcie mechanizmów funkcjonowania państwa i relacji z królem, rolę magnaterii w wojsku i na urzędach hetmańskich.

Bogato ilustrowana i opatrzona przypisami, barwnie napisana książka jest nie tylko źródłem cennej wiedzy historycznej, ale też może stanowić przyczynek do dalszych prac i badań historyków nad nieznanymi jeszcze aspektami odzyskania niepodległości Polski, życia na kresach i przebiegu zajęcia tych terenów w 1939 r., a także rzeczywistości wojennej Polonii w Rumunii. Posiada też niewątpliwe walory dydaktyzmu patriotycznego. Skierowana jest do szerokiej rzeszy czytelników i w zamiarze Editions Spotkania ma podnosić świadomość historyczną dotyczącą dziejów Polski i propagować wartości patriotyczne.

Gawęda historyczna o trzech pokoleniach wielkiej krakowskiej rodziny malarzy: Juliusza, Wojciecha i Jerzego Kossaków, mających trwałe miejsce w polskiej kulturze. Kossakowie malowali powstania narodowe, epopeję napoleońską, walki I wojny światowej. Autor znakomicie oddaje atmosferę kolejnych epok, przytacza liczne anegdoty, zdradza tajemnice dynastii Kossaków, która swój patriotyzm i umiłowanie ojczyzny wyraża nie tylko pędzlem. Klan Kossaków znany był także dzięki znakomitym piórom wnuczek Juliusza: Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Magdalenie Samozwaniec oraz kolejnym pokoleniom – m.in. Simonie Kossak.

Z moich wspomnień to pamiętnikarski zapis, sporządzony przez Autorkę na prośbę jej dzieci i wnuków, który zaczął powstawać u schyłku II wojny światowej. Wspomnienia te obejmują tak rzadko opisywane czasy przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. "To jak pisze Eligiusz Kozłowski" nie tylko opowieść o życiu jej własnym i rodziny bliższej i dalszej, to nie tylko korowód arystokratycznych rodzin, cesarzy i książąt krwi, barwna paleta dworskich balów, przyjęć i polowań nawet w dalekiej Anglii.

Saga rodu Czartoryskich nie jest monografią; ta ciągle czeka na odważnego i wystarczająco światłego historyka. Nie ma ambicji przedstawienia mechanizmów politycznych, które wyniosły Czartoryskich na szczyt, a potem ich z tego szczytu zrzuciły. Jest tylko historycznoliterackim spacerem przez pięćset lat historii Polski, w który wybieramy się pod rękę z ludźmi złączonymi więzami błękitnej krwi. Procesy społeczne i gospodarcze, majątki, folwarki, wojny, bitwy, schizmy, sojusze i polityczne zdrady są jedynie tłem opowieści. Saga rodu Czartoryskich , jak sam tytuł wskazuje, jest bowiem opowieścią o konkretnych ludziach. Ludziach, którzy, choć urodzili się w specjalnej rodzinie i w specjalnych czasach, kochali i nienawidzili tak samo jak inni. Rodzili się, chorowali, umierali, bywali wielcy i podli, wierni i zdradliwi, dobroczynni i mali, mądrzy i głupi. Mimo tego, co chcieli w nich widzieć współcześni, byli po prostu ludźmi”.

Pogoń – nazwa herbu Czartoryskich, w trafny sposób oddaje historię tego prężnie działającego i wpływowego rodu. Autor książki – Witold Banach – podkreśla, że rodzina ta bardzo przemyślanie i konsekwentnie dążyła do zdobycia magnackiego prestiżu, przeprowadzenia reform państwa, a nawet zdobycia tronu, które to osiągnięcia obrała sobie za cel.

Niezwykła saga kresowa. Brawurowa, genialna i pełna nostalgii opowieść o chorwackim rodzie, który osiadł na podtarnowskiej ziemi. Historia rozpoczyna się w 1903 r. i toczy się burzliwie i pasjonująco przez całe stulecie. Książka jest owocem genealogicznej pasji Autora ale będzie wciągającą lekturą dla wszystkich miłośników historii i dawnych Kresów.