Przez dwa fronty - Hołówko Tadeusz

Głód 1921-1923
Burzliwy okres lat 1917-1920 największe szkody spowodował w rolnictwie. Bolszewicy, którzy stali się panami sytuacji, tłumaczyli tak sobie, jak i innym, że wszystkiemu winni są przeciwnicy - interwenci, panowie, a nade wszystko bogaci chłopi, zwani kułakami. Tylko jakoś dziwnie się składało, że w tych częściach Ukrainy, na których toczyły się największe zmagania wojenne, odsetek zasianych pól był większy niż tam, gdzie bolszewikom nie sprawiano większego kłopotu w zaprowadzaniu nowych porządków. Na tych spokojniejszych terenach, przeciwstawiając się rabunkowemu komunizmowi wojennemu, większą wagę przykładano do ekonomicznych sposobów walki. Znacznie bardziej opłacało się skutecznie ukryć płody rolne niż zwiększać ich produkcję. A było i tak, że nie było czym obsiać pola, bo przy siłowym ściąganiu kontyngentu, zabierano również ziarno siewne. Na Ukrainie od 1916 r. do 1922 r. powierzchnia zasiewów zmniejszyła się o około 40%. Podobna sytuacja miała miejsce i w innych regionach radzieckiego imperium. Na domiar złego wiosną 1921 r. ogromna susza w centralnych i południowych guberniach Federacji Rosyjskiej oraz w południowej Ukrainie zapowiadała nadchodzenie głodu.

Wielki Głód z lat 1932-1933 na Ukrainie jest największą zbrodnią komunistyczną w Europie. Ważnym źródłem poszerzenia naszej wiedzy o nim są materiały archiwalne nie tylko Ukrainy i Rosji, ale także państw, które miały swoje przedstawicielstwa w ZSRR podczas głodu.

Wspomnienia Tadeusza Hołówki (1889-1931) wydane w 1931 r. w dwóch tomach: Przez dwa fronty oraz Przez kraj czerwonego caratu przedstawiają mało znany epizod działań polskich podejmowanych u schyłku I wojny światowej w celu stworzenia własnych sił zbrojnych. Na tym tle ich autor - znakomity publicysta i polityk, współtwórca idei prometejskiej, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego - przedstawia barwny obraz ogarniętych rewolucją i bolszewizmem ziem dzisiejszej Ukrainy i zachodniej Rosji. Jako emisariusz sprawy polskiej dotarł do Moskwy, gdzie rozmawiał z Trockim i Leninem. Niestety, wspomnienia Hołówki zostały tragicznie przerwane. W sierpniu 1931 r. został zamordowany przez ukraińskich zamachowców z OUN, nie kończąc II tomu wspomnień.

Wznowienie słynnego, nagrodzonego Pulitzerem dzieła legendarnej amerykańskiej historyczki i reporterki.

Sierpniowe działa to monumentalny fresk przedstawiający skomplikowaną politykę europejskich mocarstw w przededniu I wojny światowej i dający dokładny opis działań militarnych pierwszego jej miesiąca. Barbara W. Tuchman nie tylko w ciekawy, niezwykle wciągający i niemalże powieściowy sposób opowiada militarno-polityczną historię konfliktu, ale również, bazując na dokumentach z epoki i wplatając liczne cytaty z dzienników i pamiętników osób nierzadko decydujących o losach narodów, kreśli ciekawy kontekst społeczny i w przenikliwy sposób punktuje kosztowne błędy, które popełniali politycy i generałowie, często powodowani wybujałą ambicją lub po prostu ignorancją.