Przerwane powstanie polskie 1914. Wybuch Wielkiej Wojny i nadzieje Polaków. Kadrowa rusza na Kielce. W ślepym zaułku - Leszek Moczulski

Losy polskich żołnierzy wpisane są w arenę, na której rozgrywała się Wielka Wojna: w wielkie operacje militarne i ruchy armii, ale sytuację żołnierzy oglądamy z bliska, czytając listy do rodziny, dzienniki i wspomnienia. Ryszard Kaczmarek wraca też do początków swojej fascynacji historią i własnych młodzieńczych poszukiwań dokumentów na strychach górnośląskich przedwojennych domostw.

Tej historii tysięcy Polaków w pruskich mundurach jeszcze nikt dotychczas nie opowiedział.

Tragiczne losy Warszawy w latach 1939-45 przysłoniły epokowe wydarzenia, które miały tu miejsce w czasie I wojny światowej. Polska odzyskała wówczas niepodległość po 123 latach niewoli, a następnie obroniła ją w pamiętnym 1920 roku. Warszawa, przez kilkadziesiąt lat stolica jednej z dziesięciu guberni Priwislinskiego kraju, w wyniku wydarzeń wstrząsających wówczas światem wyrosła na niekwestionowaną stolicę narodu i państwa.

Ramy czasowe prezentowanego pamiętnika obejmują okres od 1 sierpnia 1914 r. do 20 października 1918 r. Od początku swego udziału w kampanii legionowej W. Wilczyński sporządzał notatki, w których znalazły się relacje ze wszystkich wydarzeń, których był świadkiem. Ale nie mnie istotne pozostają tu wrażenia i refleksje młodego legionisty na temat trudnej, wojennej codzienności. Wielogodzinne marsze, niewygody, często głód i wszechobecne insekty to pierwsze doświadczenia, z jakimi się zetknął, a którego zapał i patriotyczne uniesienie nie raz zostały z tych powodów wystawione na ciężką próbę.

Przewodnik po genezie i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim - aż po wojnę domową w Rosji i wojnę polsko-bolszewicką

- Szczegółowy i przystępny opis tła i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim, łącznie z wojną domową w Rosji i wojną polsko-bolszewicką.

- Ponad 200 niezwykłych fotografii i rysunków ukazujących żołnierzy, sprzęt, broń i dowódców obu stron.

- Ponad 20 kolorowych przejrzystych map głównych bitew i kampanii, od Tannenbergu i bitwy nad Jeziorami Mazurskimi po bitwę warszawską w wojnie polsko-bolszewickiej.

- Barwny opis początkowych sukcesów Niemców i Rosjan na froncie wschodnim, "wielkiego odwrotu" z 1915 roku, odrodzonego optymizmu 1916 roku, dwóch rewolucji 1917 roku oraz walki bolszewików z siłami "białej" Rosji oraz niepodległej Polski.

O polskiej V Dywizji Syberyjskiej wiadomo niewiele. Utworzona we wschodniej Rosji, która w 1918 roku była areną zmagań militarnych bolszewików, wojsk białych, oddziałów czeskich, polskich... zgromadziła 11 tysięcy żołnierzy. Tytułowy ochotnik – Stanisław Bohdanowicz daje wyjątkowo cenne świadectwo działalności tej formacji. Autor, choć jako szeregowiec nie mógł wnikliwie obserwować działań dowództwa, przekazał prawdziwy obraz warunków, w jakich powstawała Dywizja, losy żołnierzy, a także czas, kiedy w Rosji rodził się bolszewizm.

Podczas I wojny światowej działania operacyjne prowadzone były zarówno na powierzchni ziemi, jak i pod nią. Podkopy stały się sposobem na uniknięcie ognia karabinów maszynowych i ominięcie zasieków, a podziemne schrony zapewniały osłonę przed pociskami artyleryjskimi. W tunelach drążonych pod pozycjami wroga umieszczano ładunki wybuchowe, których eksplozje powodowały znaczne straty i wzbudzały panikę w szeregach. Autor z wojskowego punktu widzenia ocenia skuteczność tych sposobów prowadzenia wojny, które zostały uznane za racjonalne rozwiązanie problemu impasu na froncie. W popularnonaukowy tok relacji zostały wplecione osobiste wspomnienia uczestników walk; świadectwa tego, że – mimo zastosowania technologii jako podstawy podziemnej wojny – równie ważne były ludzkie umiejętności, męstwo i wytrwałość.

Pani Walak opierając się na bogatym materiale źródłowym - często nieznanym szerszym kręgom historyków - kompetentnie przedstawiła i oceniła dzieje III Brygady Legionów Polskich (1915-1917) na tle zmieniających się uwarunkowań politycznych w Europie, w tym w Austro-Węgrzech, Niemczech i Rosji. Stąd recenzowana praca stanowiąca zamkniętą monografię tej Brygady - bezsprzecznie należy do tych prac historycznych, w których materiały archiwalne są podstawą konsekwentnych dociekań historycznych.

Ostatnie miesiące I wojny światowej stanowiły ostateczny sprawdzian dwóch różnych koncepcji prowadzenia wojny. Niemcy zaryzykowali w 1917 roku, gdy podjęli totalną wojnę podwodną na morzu w celu zablokowania importu do krajów Europy. 

Wiedzieli, że ich decyzja doprowadzi do przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny, ale doszli do wniosku, iż będą w stanie pokonać aliantów na froncie zachodnim, zanim wpływ Ameryki na rozwój wydarzeń stanie się odczuwalny. Mieli nadzieję osiągnąć ten cel, stosując nową taktykę walki piechoty oraz używając artylerii w nader przemyślny sposób. 

I wojna światowa nie tkwi w świadomości poznaniaków tak mocno, jak II wojna. Głównie dlatego, że konflikt zbrojny rozgrywał się z dala od granic miasta. Ale gdy bliżej przyjrzeć się dziejom poznańskich rodzin, szybko okaże się, że nie ma w mieście takiej, której przodkowie nie doświadczyliby tragicznych losów pierwszego wielkiego konfliktu zbrojnego w Europie.

Wojna miała trwać krótko, bo zaledwie kilka miesięcy, trwała cztery długie lat i spustoszyła kontynent. W walkach zginęły tysiące mieszkańców Poznania, dla wielu z nich bitwa  pod Verdun stała się symbolem tej wojny i najbardziej rozpoznawalnym hasłem.

O przyczynach, bitwach, żołnierzach i ofiarach wielkiej wojny jest ten tom Kroniki Miasta Poznania.

Ojczyzna się odradza. Zwycięskie powstanie nad Wartą. 95 rocznica Powstania Wielkopolskiego jest powodem do przypomnienia wydarzeń, które spowodowały, że po ponad 100 latach niewoli pod zaborem pruskim, niepodległość odzyskała Wielkopolska oraz część Pomorza. Publikacja przedstawia przygotowania do jedynego zakończonego sukcesem powstania. Autor - wybitny poznański historyk Marceli Kosman, opisuje spontaniczny wybuch, wyzwolenie Poznania oraz przebieg walk powstańczych na prowincji. Barwna i bogato ilustrowana książka przeznaczona nie tylko dla młodego czytelnika.

Książka jest pierwszą indywidualną syntezą powstania listopadowego. W odróżnieniu od dotychczasowych prac na ten temat, geneza i przebieg powstanie zostały głęboko zakotwiczone w kontekście europejskim. Wnikliwa analiza wewnętrznych sporów politycznych po nocy 29 listopada 1830 roku została wsparta wyczerpującym opisem polskich zabiegów dyplomatycznych o poparcie rządów europejskich i europejskiej opinii publicznej.

Książka Powstanie styczniowe w Łodzi i regionie. Studia i materiały autorstwa Karola Jadczyka, Jarosława Kity i Marii Nartonowicz-Kot składa się z dwóch części. W pierwszej z nich zamieszczone zostały trzy rozdziały poświęcone dziejom i tradycji powstania w latach 1863–1864 w Łodzi i w regionie.

Na drugą część opracowania składają się dwa pamiętniki i wspomnienie uczestników powstania, których los związał z Łodzią i regionem oraz list z 1913 r. napisany przez łódzkiego weterana powstania Józefa Malewskiego. Publikację wzbogacają liczne dodatki: ustawy i rozporządzenia wydawane przez władze Drugiej Rzeczypospolitej, dotyczące wsparcia dla weteranów polskich powstań narodowych, wiele unikatowych ilustracji oraz indeks osobowy.

W tej niezwykle interesującej pracy autor przeanalizował wszystkie elementy składające się na charakterystykę polskich działań militarnych na rzecz odzyskania niepodległości. Problemy wojskowe autor stara się umiejscowić na tle działań politycznych i całej złożoności sytuacji międzynarodowej oraz kwestii ekonomicznych i społecznych. Umiejętnie ukazuje dwutorowość poczynań polskich ośrodków emigracyjnych. Przedmiotem dociekań są nie tylko polskie powstania zbrojne, ale i wszelkie próby powstańcze podejmowane w kraju i zagranicą w latach 30.–50. i 70.–90. XIX wieku.

"W stulecie wybuchu I wojny światowej przedstawiamy poruszający obraz polskich lat 1914–18, zasadniczych dla następującego po nich wieku. To zestawiona chronologicznie ze świadectw źródłowych barwna i wielowątkowa opowieść o drodze Polaków do Niepodległej. Polskie doświadczenie lat I wojny widziane oczami głównych aktorów zdarzeń (takich jak Józef Piłsudski czy Roman Dmowski), uznanych diarystów (Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska), ale i szeregowych żołnierzy oraz zwykłych obserwatorów z różnych regionów i warstw społecznych. Książka, która pozwala zrozumieć, co sprawiło, że rozbite i podległe trzem zaborcom społeczeństwo u progu roku 1914, odzyskało wraz z końcem 1918 roku podmiotowość i własne państwo. Po raz pierwszy: pełen obraz – przegrywanej co roku wojny – która okazała się zwycięska."

Album przywołuje obrazy z frontu wschodniego, ukazując Wielką Wojnę na Kresach - dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, terenach współczesnej Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. W ośmiu rozdziałach (Kordony, garnizony; Wymarsz; Na linii ognia; Ofiary; Życie na froncie; Sielanka na tyłach; Tryumfy; Krajobraz po bitwie) znalazły się oryginalne materiały ikonograficzne pochodzące z prywatnej kolekcji kresowianów Tomasza Kuby Kozłowskiego. Jednym z walorów albumu są niepublikowane dotąd zdjęcia i fragmenty korespondencji niemieckojęzycznych żołnierskich walczących na froncie wschodnim. Publikacja zawiera ponadto: kalendarium wydarzeń, mapy, cytaty oraz trzy indeksy: geograficzny, nazwisk, fotografów i nakładców pocztówek. Album zawiera teksty w języku polskim i angielskim.

Badania nad historią gospodarczą ziem polskich podczas pierwszej wojny światowej wciąż należą do rzadkości. Christian Westerhoff, niemiecki historyk, obecnie szef biblioteki historii najnowszej w Stuttgarcie, w swej dysertacji doktorskiej zmierzył się problemem wykorzystania przez niemieckiego okupanta rezerwuarów siły roboczej.

Przed wojną, która z założenia miała być krótka, brakowało planów długofalowego zagospodarowywania obszarów, jakie w wyniku działań wojennych mogły dostać się pod okupację tego czy innego państwa. Okupacja znacznych obszarów imperialnej Rosji postawiła więc Niemiecy i Austro-Węgry przed wyzwaniami, na które nie były przygotowane. W warunkach przedłużającej się wojny, dla odciętych przez brytyjską blokadę morską od rynków zamorskich Niemiec, kwestia włączenia do wysiłku wojennego obszarów okupowanych stała się kluczowa. Korzystano przy tym z różnych metod zachęt i nacisków.

To pierwsza książka, która ukazuje nieznane na Podlasiu militarne zmagania podczas I wojny światowej dwóch imperiów - Rosji i Niemiec. Zawiera fascynujące fakty, zdjęcia i wspomnienia. W ciekawy sposób opisuje historie dowódców, sterowców i exodusu setek tysięcy ludzi z ziem objętych działaniami wojennymi. Autor udowadnia, że piętno, jakie te wydarzenia odcisnęły na Polsce wschodniej w 1915 r. wciąż ma wpływ na nasze życie. W obecnej sytuacji konfliktu na wschodzie Ukrainy i zagrożenia wojną globalną, książka jest także swego rodzaju memento: imperializm i walka o hegemonię nad światem niszczy życie zwykłych ludzi.

Bitwa pod Bolimowem lub szerzej: Bitwa nad Rawką i Bzurą, toczona była od grudnia 1914 roku do lipca 1915 przez jednostki 9 armii niemieckiej przeciwko 1, 2 i 5 armiom rosyjskim. Celem bitwy było zdobycie Warszawy, a nadrzędnym celem niemieckiego naczelnego dowództwa zniszczenie wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim. Bitwę tę poprzez liczne analogie: pozycyjny charakter walk, działania minowe oraz użycie przez Niemców na wielką skalę gazów bojowych w trzech kolejnych atakach, można określić jako "Ypres frontu wschodniego". W książce wykorzystano dotychczas niepublikowane materiały z archiwów niemieckich i rosyjskich oraz wiele niemieckich historii pułkowych.

Wojna polsko-rosyjska 1919-1920 r. obfituje w wiele wydarzeń mogących stanowić temat licznych prac historycznych. Składają się na nie poszczególne kampanie, operacje czy bitwy. Wśród tych ostatnich godna wyeksponowania jest bitwa o Lwów. Co prawda los wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 r. przesądzony został podczas bitwy na przedpolach Warszawy w sierpniu 1920 r., Ale przyczyniło się do tego powstrzymanie ofensywy 1 Armii Konnej Budionnego pod Lwowem w tym samym czasie załamało plan Stalina przerzutu rewolucji bolszewickiej na Bałkany.

Najodważniejszy człowiek XX wieku i jego bezgraniczna miłość do Polski. Ranny kilkadziesiąt razy weteran wszystkich możliwych wojen. Stracił oko, rękę, złamał kręgosłup, a palce dłoni sam odciął sobie z bólu. Nigdy nie zdał wojskowych egzaminów, dwukrotnie rozbił pilotowany samolot i uciekł z włoskiej niewoli. W Chinach był doradcą Czang Kaj-szeka, z fińskim marszałkiem Mannerheimem sekundował w pojedynku, a za przyjaciela uznawali go Winston Churchill, Charles de Gaulle i Józef Piłsudski. Zafascynowany pięcioma polskimi wojnami naraz przybył nad Wisłę w 1920 roku. W Londynie słusznie uznano, że najlepiej zrozumie polską mentalność. Miał wrócić po trzech tygodniach, został na kolejnych dwadzieścia lat. Do jego samotni na poleskich mokradłach można było dotrzeć jedynie łódką. Tam, wśród dzikich zwierząt i chłopów obcinających paznokcie siekierą, zastał go wrzesień 1939 roku...

Świetnie napisane, pełne kolonialnego etosu i angielskiego sarkazmu wspomnienia to barwna panorama przełomów epok pierwszej połowy XX wieku oraz krajów wszystkich kontynentów. Z nich wszystkich za najbardziej fascynujący uznał jednak II Rzeczpospolitą, która przyjęła go jak syna.

W publikacji zostały przedstawione wydarzenia poprzedzające wybuch Wielkiej Wojny w 1914 r. oraz działania wojenne na Kujawach Wschodnich.

Bitwa pod Włocławkiem rozegrała się w dniach 11-13 listopada 1914 r.