Przedwojenni. Zawsze był jakiś dwór. Historia ziemian - Anna Mieszczanek

Praca zbiorowa, która naświetla losy ziemian-powstańców, który wspierali Powstanie Wielkopolskie nie tylko z bronią w ręku, ale także na polu gospodarczym, politycznym czy oświatowym. Poza znanymi nazwiskami: Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego, Władysława Grabskiego, Stanisława Thiela czy Aleksandra Szembeka, w publikacji pojawiają się również biografie ziemianek, które tak jak Antonina Czarnecka czy Dora Mukułowska organizowały pomoc medyczną.

"Dwór polski" to piąty tom tekstów niewydanych T. Dołęgi-Mostowicza, który oddajemy w Państwa ręce. Zawiera on wybór opisów i komentarzy dotyczących przede wszystkim życia na Kresach w XX-leciu. Ponadczasowość i prawdziwość, dla których szczególnie warto czytać stare, choć niestarzejące się felietony autora, widać szczególnie w tekstach, które dotyczą problematyki życia społecznego i politycznego Polaków. To swoisty dokument epoki, który czyta się jednym tchem. O czym świadczą współczesne autorowi recenzje:

Tadeusz Dołęga-Mostowicz jest bezsprzecznie najpoczytniejszym obecnie pisarzem. Tłumaczy się to po prostu: obok wnikliwego wyczucia współczesności, którą Mostowicz czuje jak nikt, zna on świetnie psychikę mas czytelniczych i wie jak do nich trafić.

"Echo"

Pierwsza na rynku książka dla dzieci pokazująca wnętrza XX-wiecznego dworu wiejskiego!
Jaś Ogonek, mała mysz, marzył o tym od dawna. Zmęczony życiem na wsi, wyrusza w poszukiwaniu przygody w wielkim świecie. I tak trafia do dworu wiejskiego właścicieli folwarku. 
Oto niezwykła książka, która pomoże dzieciom zapoznać się z wnętrzami dworu wiejskiego z początku XX wieku. Wspólnie zajrzymy do pokojów wszystkich jego mieszkańców, a także do pomieszczeń pełniących kluczowe dla domu funkcje (kuchnia, kredens, jadalnia, stajnia z wozownią). 

W II tomie "Kresowych rezydencji" opisano ponad 120 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi położonych na terenie przedwojennego województwa nowogródzkiego. Jest to zaledwie około 10 procent ogólnej liczby siedzib ziemiańskich znajdujących w tym województwie przed 1939 r. Większość z nich przestała istnieć podczas XX-wiecznych zawieruch dziejowych, ale te ocalałe i pozostałości tych zniszczonych stanowią cenne pamiątki po ich dawniejszych właścicielach i pomniki dramatycznych dziejów tej ziemi.

Współczesnemu Polakowi Nowogródczyzna kojarzy się głównie z urodzonym tu naszym wieszczem – Adamem Mickiewiczem. Kanoniczny obraz „nowogródzkiej strony” tworzą wyjęte z jego dzieł opisy Soplicowa i zamku „na barkach nowogródzkiej góry”. Wspaniałym dopełnieniem tych klasycznych tekstów są zdjęcia mistrza fotografii Jana Bułhaka – także rodowitego nowogródczanina. Nie ma również świadomego rodaka, który nie słyszałby o położonym na Nowogródczyźnie Nieświeżu – wielkim zespole rezydencjalnym stanowiącym przez kilka stuleci główną siedzibę Radziwiłłów – najpotężniejszego rodu magnackiego w dziejach Rzeczypospolitej.

W Dworach Polski północno-wschodniej opisaliśmy ziemiańskie siedziby, które przetrwały do naszych czasów. W ciągu 25 lat dotarliśmy chyba do wszystkich dworów i pałaców zachowanych na terenie Litwy, Białorusi i Polski północno-wschodniej. Przedstawiliśmy je w ośmiu pozycjach książkowych i dziesiątkach artykułów publikowanych w czasopismach popularnonaukowych i krajoznawczych.

Pięć niezwykłych kobiet z czterech wielkich wpływowych rodów. Łączy je działalność społeczna, wrażliwość i osiągnięty sukces. Kim były? Warto poznać bliżej ich losy.

Listy niewysłane to zbiór listów pisanych na zesłaniu przez dwudziestoletnią Annę Branicką do przebywającego w niemieckiej niewoli narzeczonego, Janusza Radomyskiego. Teksty te ukazują nie tylko dramat niespełnionej miłości, ale także warunki życia ludzi internowanych w ZSRR. Wśród listów znajdują się również wspomnienia m.in. świąt, polowań i dożynek w Wilanowie i Rosji oraz fragmenty dotyczące września 1939 i Powstania Warszawskiego.

Autor pamiętnika, ziemianin, ostatni właściciel Podlesia. Brał udział w wojnie 1920 roku, żołnierz AK. Po wojnie szykanowany przez komunistyczną władzę, zmuszany do zmiany miejsc pracy i zamieszkania ponad 20 razy. Wspomnienia zadedykował synom.

Autorka maluje barwny obraz rzeczywistości bezpowrotnie minionej - spuściznę materialną ziemiaństwa i, co ważniejsze, duchową, której ślady przetrwały w świadomości narodu do dzisiaj. Opowiada o rabunku przez Niemców i Sowietów bezcennych dzieł sztuki i o ludziach walczących o ich odzyskanie po II wojnie światowej. W drugiej części książki, utrzymanej w tonie gawędy, autorka opisuje historie wybranych rodzin

Fascynująca i bezkompromisowa panorama II Rzeczpospolitej: państwa wielkiego sukcesu, jeszcze większych wyzwań i wprost nieprawdopodobnych kontrastów. Ile zarabiał typowy mieszkaniec przedwojennej Warszawy, na co wydawał swoją pensję i ile kosztowały go codzienne zakupy? Dlaczego w przedwojennej Polsce niemal nikt nie mógł marzyć o własnym pokoju, a miliony – nawet o własnym łóżku? Jakie przestępstwa popełniano najczęściej, ilu Polaków nie potrafiło czytać ani pisać i które choroby były głównymi przyczynami śmierci?

Rytm życia polskiego ziemiaństwa wyznaczały nie tylko zmieniające się pory roku i doroczne święta, lecz także zestaw ściśle przestrzeganych reguł. Autor rekonstruuje niepisany kodeks postępowania i etykietę, które obowiązywały w przeszłości i są respektowane aż po dziś dzień. Zasady ilustruje barwnymi wspomnieniami oraz anegdotami. 

Fabularyzowana opowieść biograficzno-obyczajowa.

Autorka przedstawia w nim świat dworu widziany w dwóch perspektywach: sfery mentalnej i materialnej. Podkreśla to, co nie wybrzmiało w dotychczasowych publikacjach o dworach i dworkach: dwór polski, to dwór wiejski. Na kartach tej książki ożywa, poprzez myśli i fakty charakterystyczne dla epoki dworów, świat miniony. Jest to świadectwo życia codziennego mieszkańców dworu i zespolonego z nim otoczenia wiejskiego, miejscami sentymentalne, ale równocześnie zakorzenione w konkrecie ówczesnej rzeczywistości. Życie we dworze skupiało się wokół prac folwarcznych, pozostających pod rządami praw przyrody. Przepojone było tożsamością szlachecką, eschatologią, religijnością, identyfikacją z mikrokosmosem rodowego majątku.

Barwny obraz staropolskich obyczajów, ukazujący świat szlachty i magnaterii na szerokim tle, o czym świadczą tytuły poszczególnych rozdziałów: „Zamki i pałace”, „Dwory i dworki”, „Ubiory i splendory”, „Dom i świat”.

„Dwory, zamki i pałace Polski” to sto opisów dawnych siedzib pańskich.

"Tom ten mógłby nazywać się Kres ziemiaństwa, ale dla Autorki emocjonalnie i duchowo kresem tym nie jest. Jest świadoma, co niosą, dla niej i jej najbliższych, przemiany lat 1944/1945. Pomimo to i mimo podeszłego już wieku imperatyw pracy na rzecz ziemi i jej płodów, któremu wraz z mężem byli całe życie wierni, nie gaśnie. To jeszcze nie czas odpoczynku - obejmują prowadzenie zakładu ogrodniczego na ziemiach zachodnich. Starają się przekazać wnukom wszystkie wartości, które były dla nich tak ważne w czasie zaborów i odrodzonej II Rzeczpospolitej. Zarówno dwa tomy poprzednie, jak i ten wciąga czytelnika w prawdziwą historię prawdziwych ludzi, opisaną w dobrym literackim stylu. Warto czytać, warto zekranizować".

Życie codzienne polskiego ziemiaństwa, zarówno w XIX wieku, jak i w ostatnich latach Drugiej Rzeczypospolitej, niezmiennie było związane z przyrodą i cyklem zmieniających się pór roku. Toczyło się wokół prac rolniczych, w rytmie dorocznych świąt.

Książka W ziemiańskim dworze podporządkowuje się temu rytmowi. Niczym gospodarski kalendarz podzielona na cztery części – Zimę, Wiosnę, Lato i Jesień – opowiada o zajęciach mieszkańców dworu: o dbałości o dom, sprzęty, ziemię i zwierzęta, o przygotowywaniu posiłków i zapasów na zimę, obyczajach świątecznych, rozrywkach, wizytach gości, zjazdach familijnych i polowaniach. Tekstowi towarzyszy bogaty wybór archiwalnych zdjęć oraz malarstwo z epoki.

Rycerstwo, szlachta, ziemianie… Mieli zniknąć. Przetrwać w pamięci jedynie jako oderwani od życia miłośnicy bali, polowań i „kuchni szlacheckiej”. Autorka tejże książki zatytułowanej Rycerze wielkiej sprawy. Szkice ziemiańskie udowadnia, że to mit. W ponad dwudziestu odsłonach ukazuje portrety wychowanków polskich dworów i dworków, z których wielu poznała osobiście. Przedstawicieli prawdziwej elity tworzącej Rzeczpospolitą przez całe stulecia. Wbrew pozorom ich historia nie urywa się, lecz trwa nadal.

Dziennik Janiny Konarskiej to kolejna w tym roku, po bestsellerowej Amerykańskiej księżnej Virgilii Sapiehy, książka z serii „Świadectwa. XX wiek”, przedstawiająca ziemiański świat pierwszej połowy XX wieku z kobiecej perspektywy.

Burzliwa epoka przełomu na tle prywatnego życia Janiny z Fuldów Konarskiej. Jej dziennik ukazuje rzeczywistość ostatnich lat XX wieku w Królestwie Polskim z perspektywy młodej panny z Radomia, i lata pierwszej wojny, widziane już oczami mężatki 0 z majątku Kluczewsko koło Włoszczowy.

W realia salonu i dworu wkrada się świat zewnętrzny, przynoszący wielkie przemiany polityczne i społeczne: rewolucję 1905 roku, wybuch wojny, przetaczanie się przez ziemie polskie kolejnych frontów, formowanie się niepodległości. Notowane na bieżąco wrażenia autorki pozwalają poczuć codzienność tej niezwykłej epoki, a także poznać z bliska ją samą – trochę rozpuszczoną jedynaczkę z dobrego domu, trochę „piękny przykład kobiety polskiej”. A przy tym – rezolutną komentatorkę rozgrywających się na jej oczach wydarzeń.

Książka Marcina Chorązkiego jest próbą naukowego opisu ostatnich lat ziemiaństwa w Krakowskiem. Poszukiwaniem odpowiedzi na szereg pytań związanych z postawami ziemian w tym czasie, i okolicznościami, z którymi przyszło im się zmierzyć.

Autor szeroko przedstawiając losy indywidualne konsekwentnie osadza je w kontekście historycznym i mentalnym lat okupacji na ziemi krakowskiej. Dzięki temu w wielu miejscach ukazuje fakty i zjawiska przełamujące rozpowszechnione stereotypy. Nie unikając tematów kontrowersyjnych, przybliża nam realia przeszłości nie tak bardzo odległej, ale niemal całkowicie zapomnianej.

W dwudziestoleciu międzywojennym polska arystokracja uzyskała liczące się wpływy polityczne. Jej przedstawiciele zasiadali w ławach poselskich i senatorskich, wchodzili w skład kolejnych rządów. To z jej kręgów wywodzili się często dyplomaci Drugiej Rzeczypospolitej.

Przekonajmy się, jak toczyło się codzienne życie w najznakomitszych rezydencjach Potockich, Radziwiłłów, Branickich ? Łańcucie, Nieświeżu, Mankiewiczach i Wilanowie. Zajrzymy do pokoju dziecięcego, udamy się do jadalni, aby poznać zwyczaje związane ze spożywaniem posiłków w domach wielkich rodów. Następnie przejdziemy do sali balowej i dowiemy się, jaka etykieta obowiązywała podczas wystawnych przyjęć. Wybierzemy się również na łowy, aby podpatrzeć przedstawicieli arystokracji podczaj jednej z ulubionych rozrywek.

Pięknie wydana książka "W jednej walizce" jest jak stary rodzinny kufer pełen nieznanych zdjęć i pamiątek, które prowokują do wspomnień i anegdot, a tym samym otwierają przed nami świat wielopokoleniowej tradycji polskiej arystokracji i ziemiaństwa.

Beata Gołębiowska dotarła do przedstawicieli polskiej arystokracji na emigracji w Kanadzie. Krótkie opisy rodów, opisy majątków, pełne humoru i wyczuwalnego smaku opowieści bohaterów przypominają czasy ich świetności. Różnili się od przeciętnych obywateli majątkami, wykształceniem, ale dzieje XX wieku zrównały ich z całym społeczeństwem i wygnały z podręczników do historii.

Michał Nalewski "Newsweek"