Przedwojenne Wilno. Najpiękniejsze fotografie - Jolanta B. Kucharska

Album zawiera unikalne zdjęcia, w większości publikowane po raz pierwszy w Polsce, zrobione przez mistrzów Adama Lenkiewicza, Zygmunta Goldhammera czy Marka Münza. Są na nich zarówno kościoły, cerkwie i synagogi wciąż obecne w panoramie Lwowa, jak i już nieistniejące przedwojenne kawiarnie, kina, sklepy i targi. Dostrzeżemy na nich także zwyczajnych ludzi przy codziennych zajęciach lub podczas spacerów – w cylindrach i melonikach, w gorsetach i ze zwiewnymi szalami. Dzięki urodzonej we Lwowie pisarce, dziennikarce i tłumaczce Żannie Słoniowskiej, która opatrzyła zdjęcia ciekawymi opisami, odbędziemy nastrojowy spacer ulicami przedwojennego Lwowa.

Praca wypełnia istotną lukę w historiografii i jest próbą udokumentowania fenomenu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Znajdowało się ono w kręgu dwóch kultur zachodnioeuropejskiej (łacińskiej) i bizantyjsko-ruskiej (prawosławnej), co zostało potraktowane z równorzędną uwagą. Oś rozważań stanowią relacje, które znamionowała dwoistość: zjawiska ”zderzenia kultur” towarzyszyło inne - ich przenikanie się. Owocowało to oryginalnymi zjawiskami w sferze kultury i rozwoju społecznego nie tylko Wielkiego Księstwa, ale i całej Rzeczypospolitej.

Fundamentalna praca o Wilnie i Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej: relacja o życiu codziennym miasta i jego mieszkańców pod kolejnymi okupacjami, o sytuacji społeczno-politycznej i stosunkach narodowościowych na Ziemi Wileńskiej, o genezie, organizacji i działalności zbrojnego i cywilnego podziemia niepodległościowego, a także dziejach Okręgu Wileńskiego ZWZ-AK. W aneksach umieszczono biogramy, dokumenty i kalendarium działań AK na Wileńszczyźnie.

Dzielnica Praga-Południe to administracyjny twór, który nazewniczo zaciera tożsamość prastarych wsi, osad i przedmieść, położonych na południe od właściwej Pragi i historycznie mających z nią niewiele wspólnego. Szanujący się mieszkaniec tej części Warszawy nigdy nie powie, że jest z Pragi-Południe, ale z Kamionka, Grochowa, Gocławia albo Saskiej Kępy...

Ten album stara się nie faworyzować żadnego z rejonów dzielnicy, ukazując je – w miarę dostępności przekazów ikonograficznych – we właściwych proporcjach, czyli przywracając właściwą rangę Kamionka i Grochowa, które w dotychczasowych publikacjach pozostawały w cieniu eleganckiej Saskiej Kępy. Wiele faktów przywołanych we wstępnym rozdziale i w opisach zdjęć to nowe, wcześniej nigdzie niepublikowane ustalenia.

Zapraszamy w podróż do czasów, gdy na ulicy Piotrkowskiej spotkać można było Juliana Tuwima lub Hankę Ordonównę, a wokół słychać było gwar barwnego, wielokulturowego tłumu. Razem z autorem przespacerujemy się głównymi ulicami i placami miasta. Odpoczniemy w cieniu drzew w najpiękniejszych łódzkich parkach. Przyjrzymy się kościołom, cerkwiom i synagogom. Zagłębimy się w szemrane rejony Bałut, zrobimy zakupy na najpopularniejszych i najbardziej gwarnych targowiskach. Zajrzymy także w bramy miejskich podwórek.

Nie ma chyba w Europie innej metropolii, która podczas drugiej wojny światowej ucierpiała tak straszliwie jak Warszawa. Nie ma w niej drugiej takiej dzielnicy, która została starta z powierzchni ziemi – jak dzielnica północna. I nie ma drugiej tak licznej dzielnicowej populacji, która doświadczyła równie potwornej zagłady i znikła bez śladu po 600 latach bytowania – jak żydowska społeczność północnego śródmieścia. Wędrówka po przedwojennej żydowskiej Warszawie może odbywać się nieomal wyłącznie w świecie wirtualnym, albowiem w tym rzeczywistym pozostały tylko nieliczne pamiątkowe kamienie, pomniki i tablice. 

Przedwojenny Kazimierz był wyjątkową dzielnicą Krakowa. Na początku stanowił samodzielne miasto, w którym obok siebie mieszkali przedstawiciele dwóch religii i dwóch narodów: Polacy i Żydzi. Obok siebie stały kościoły i synagogi, na targach handlował i stary Żyd, i krakowska przekupka, w żydowskich sklepach kupowali Polacy, a w polskich Żydzi. I choć czasem dochodziło do mniejszych lub większych niesnasek, życie toczyło się zwyczajnym rytmem, wyznaczanym pracą, odpoczynkiem i odrębnymi nakazami religijnymi. Ten album zabiera nas w czasy przedwojennego Kazimierza. Zdjęcia pochodzące ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa oraz Narodowego Archiwum Cyfrowego pokazują jego zabytki, a także codzienne życie mieszkających tam Żydów i chrześcijan. Widzimy ich jak pracują, robią zakupy, spacerują, modlą się i świętują.

Autor przedstawił pełną wyrzeczeń walkę o wolność Polski partyzantów AK na Wileńszczyźnie w czasie okupacji niemieckiej. Polska została zdradzona przez zachodnich aliantów. Po wyzwoleniu Wilna przez Armię Czerwoną i Armię Krajową, partyzanci AK zostali podstępnie aresztowani i zesłani na Sybir. Wątek miłosny głównego bohatera jest ukazany na tle tragicznych wydarzeń wojennych.

Pamiętnik wileński jest pamiętnikiem wyjątkowym. Został napisany przez grono wybitnych autorów – znawców tematu, m.in. Czesława Miłosza, Stanisława Cata-Mackiewicza, Stanisława Swianiewicza. Składają się nań wspomnienia, szkice literackie, przyczynki historyczne i etnograficzne dotyczące byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, ze szczególnym uwzględnieniem jego stolicy – Wilna.

Dlaczego warto sięgnąć po tę książkę?
Autorzy starali się skupić na najważniejszych wydarzeniach z historii Wilna, tematach zupełnie nieznanych, bądź zapomnianych. Jednocześnie obdarzyli swoją publikację bogatym wachlarzem ilustracji: fotografii, dokumentów, reprodukcji malarstwa i grafik. Jest to zatem pierwsze tak szerokie ujęcie dziejów Wilna zawarte w formie gawędy, dalekie od sztampy trudnych do przyjęcia opracowań naukowych pisanych ex cathedra.

Album przedstawia kolekcję fotografii autochromowych Tadeusza Rzący (1868-1928), prekursora fotografii barwnej w Polsce. Ten unikatowy zbiór ukazujący w kolorze świat początku wieku znajduje się w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie. Tekst wstępu wprowadza czytelnika w historię fotografii autochromowej i dokonania Tadeusza Rzący, a interesującym kontrapunktem dla prezentowanych zdjęć jest wywiad z Adamem Bujakiem, który w archiwalnych fotografiach Rzący odnajduje wspólnotę spojrzenia na piękno małopolskiego krajobrazu i zabytki Krakowa.

W „Polsce przedwojennej" – swoistym fotoreportażu z przeszłości – prezentujemy ponad 200 starannie wyselekcjonowanych i opracowanych fotografii archiwalnych. Ukazują one jakże zróżnicowany, fascynujący świat Drugiej Rzeczypospolitej. Przyglądamy się polskim miastom – od Lwowa na południowo-wschodnich kresach po nadbałtycką nowoczesną Gdynię. Oglądamy wiejskie pejzaże z chłopskimi chatami i charakterystycznymi sylwetkami ziemiańskich dworów. Odkrywamy ówczesne kurorty, poznajemy przemysł, motoryzację, sport i kulturę międzywojennej Polski z wielu, jakże różnych perspektyw. Zasadniczą część albumu poprzedza wybór najstarszych zdjęć wykonanych na ziemiach polskich w okresie zaborów, a także w latach kształtowania się niepodległego państwa w czasie pierwszej wojny światowej i tuż po jej zakończeniu.

Profesor Józef Kozielecki, wilnianin, wybitny psycholog, zabiera nas w podróż niezwykłą - do Wilna, jak pisze, do miejsca dzieciństwa, miejsca niezwykłego na ziemi. W pracy Profesor zgromadził kilkanaście esejów o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości własnej, osobistej i historycznej w Wilnie, ale i w Europie. Wspomina dzieciństwo sielskie, anielskie i czas deportacji, analizuje także układ społeczno-polityczny czasów powojennych oraz zmieniającą się Europę dwudziestowieczną i współczesną.

Książka jest wzbogacona interesującym dodatkiem pt. Wilno w oczach przyjaciół. Swoje spotkanie z tym miastem opisują w esejach prof. Zofia Ratajczak, prof. Maryla Goszczyńska, Marek Borchert i Janusz Mechanisz.

Praca warta polecenia tym wszystkim, którym Wilno nie jest obojętne - biograficznie i sentymentalnie.

Tadeusz Tomaszewski od wielu lat śledzi losy dawnych wilnian – głównie Polaków, którzy albo urodzili się w Wilnie w okresie Dwudziestolecia międzywojennego, albo spędzili w mieście nad Wilią ważne lata swego życia. Książka Wracając do Wilna jest efektem licznych rozmów z tymi osobami, prowadzonych już na początku XXI wieku. Zawiera 21 wywiadów; wśród rozmówców Autora znaleźli się wybitni przedstawiciele polskiej kultury, sztuki i nauki, między innymi Barbara Skarga, Hanna Świda-Zięba, Danuta Szaflarska, Emil Karewicz, Jadwiga Pietraszkiewicz, Romuald Twardowski, Franciszek Walicki, mieszkający po wojnie w Polsce w jej nowych granicach; a także osoby, które w Wilnie pozostały: Polka Jadwiga Gieczewska i Litwinka Birutė Mackonytė.

Czy Polska może istnieć bez Wilna? Ostatnie siedemdziesiąt lat udowadnia, że jest to możliwe, ale polska dusza mocno straciła na tej separacji.

Jak magię miasta, porównywanego do Paryża i Jerozolimy, jedną ze stolic polskiej przedwojennej kultury i elegancji przełożyć na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia?

Wehikuł czasu prowadzony wprawną ręką znanych popularyzatorów historii; Sławomira Kopra i Tomasza Stańczyka zaprasza na pokład.

Biografia wywodzącego się z rodziny polsko-francuskiej, urodzonego na Litwie, wychowanego w polsko-żydowskim Wilnie Sergiusza Kościałkowskiego prezentuje losy i walkę pokolenia Polski niepodległej zniszczonego przez totalitaryzmy niemieckich nazistów i rosyjskich bolszewików.

Otwórz Sekrety Wilna i rozpocznij niezwykłą podróż w czasie na zatłoczone wileńskie uliczki!