Przedwojenne Kresy. Najpiękniejsze fotografie - Marta Dobrowolska-Kierył

Ten przepiękny album, barwny jak strój huculski, zawiera ponad 200, często unikalnych, zdjęć i kart pocztowych. Znajdziemy na nich nie tylko ciekawe wizerunki Hucułów, sceny rodzajowe z ich codziennego życia, huculskie cerkwie, ale też różne przejawy turystycznej eksploatacji tych niegdyś południowo-wschodnich rubieży Polski, jak choćby schronisko PTT na Kostrzycy czy sanatorium Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie. Równie ważne są tu góry, bez których trudno wyobrazić sobie Hucułów.

Pełne nostalgii, unikatowe dawne zdjęcia polskich Kresów ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii w Krakowie pozwalają czytelnikowi przenieść się w świat, którego już nie ma - Lwów i Wilno, Troki, zamki i dwory, ważne wydarzenia i historyczne postaci tworzą niezwykłą mozaikę nastrojów i księgę pamięci. W ten zapomniany czas wprowadza nas wstęp pisarza, reżysera Janusza Majewskiego, a o dawnych fotografiach opowiada tekst pracowników Muzeum Historii Fotografii - Magdaleny Skrejko oraz Andrzeja Rybickiego.

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Zawodowcy i amatorzy od lat czterdziestych XIX stulecia uwieczniali na kliszach Wilno i jego mieszkańców. Ich obrazy zapisane światłem prowadzą nas w nostalgiczną podróż do miasta przełomu XIX i XX wieku oraz dwudziestolecia międzywojennego.

Miłość do Tatr przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Są rodziny, które od kilkudziesięciu lat przyjeżdżają do tych samych gazdów, zaglądają w te same zakątki, zachwycają się tymi samymi chatami, nutami i strojami góralskimi. Jednak Zakopane i Podhale zmieniają się w wielkim tempie i dziś, spoglądając na stare fotografie, widzimy krainę, której już nie ma. Zmieniły się stroje, obyczaje, technika. To, co pozostało niezmienne, to pasja i miłość do Tatr.

Szacuje się, że w 1939 roku na ziemiach Rzeczypospolitej istniało ponad dwadzieścia tysięcy dworów i pałaców. Pięćdziesiąt lat później było ich zaledwie dwieście, a i one z reguły przedstawiały widok godny pożałowania. Ogromna ilość siedzib rodowych znalazła się na ziemiach „skąd zabrano Polskę”, gdzie ich los dopełniał się szybciej i tragiczniej. A jednak dwór przetrwał – głównie w kulturze, tradycji i literaturze. W albumie znajdziemy zarówno świadectwa dawnej świetności dworów polskich, jak i interesujące historie i anegdoty związane z poszczególnymi miejscami i ich właścicielami.

Nie ma chyba przybysza który odwiedzając Krzemieniec, nie myślał o powrocie tutaj. Ale książka ta nie jest bynajmniej kolejnym przewodnikiem po miasteczku. Jest to me własne spojrzenie na zaginione dziś w licznych publikacjach Ateny Wołyńskie i prężną kolonię artystyczną. Na miejsca, ludzi, na wydarzenia, na codzienność tamtejszą i obecną. Bo choć Krzemieniec utracił swą różnorodność w wojennym tragicznym czasie to nadal stanowi perłę w niegdysiejszej koronie Rzeczypospolitej i powoli odżywa.

Bogato ilustrowany przewodnik jest nostalgiczną wyprawą po terenach dzisiejszej Ukrainy, podjętą śladami polskiej historii, pałaców, zamków, wielkich bitew i wybitnych postaci. Autorzy prowadzą czytelnika przez Wołyń, Ziemię Lwowską, Podole, przez miasteczka i wioski położone u stóp Karpat, w dolinie Prutu i Czeremoszu, do miejsc bliskich sercu Polaków, do dziś magnetycznie przyciągających swą atmosferą i niepowtarzalnym klimatem świata, którego już nie ma.

Na zamieszczonych w albumie fotografiach utrwalono kawalerzystów w walce, w koszarach i na ćwiczeniach, a także podczas uroczystości i na zawodach. Choć w książce znalazły się zdjęcia z okresu legionowego, walk na Kresach, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, to najwięcej z nich przedstawia życie ułanów w okresie pokoju. Są to zatrzymane w kadrze sceny zwykłych żołnierskich czynności takich, jak pojenie koni nad rzeką czy posiłek przy kuchni polowej, ale także świąt celebrowanych w pułkach, jak śluby czy sylwestry. W publikacji dużo miejsca poświęcono uroczystościom państwowym, w których oddziały jazdy pełniły funkcje reprezentacyjne.

Zapraszamy na Wildę – dzielnicę Poznania wyraźnie odmienioną od pozostałych, robotniczo-przemysłową i wielkomiejską zarazem. Wilda kształtowała się przez stulecia. Przeżywała lata rozkwitu i gwałtownych upadków. Przechodziła przekształcenia własnościowe, demograficzne, gospodarcze i przestrzenne. Proponujemy państwu magiczną podróz w czasie. Warto pospacerować ulicami dzielnicy i przyjrzeć się wildeckiej architekturze, poznać ówczesnych mieszkańców, zobaczyć jak rozbudowują się zakłady Cegielskiego i co słychać na miejskim stadionie, być świadkiem powstawania nowej parafii księży zmartwychwstańców czy wreszcie wybrać się na pełną atrakcji Drogę Dębińską.

Dzielnica Praga-Południe to administracyjny twór, który nazewniczo zaciera tożsamość prastarych wsi, osad i przedmieść, położonych na południe od właściwej Pragi i historycznie mających z nią niewiele wspólnego. Szanujący się mieszkaniec tej części Warszawy nigdy nie powie, że jest z Pragi-Południe, ale z Kamionka, Grochowa, Gocławia albo Saskiej Kępy...

Ten album stara się nie faworyzować żadnego z rejonów dzielnicy, ukazując je – w miarę dostępności przekazów ikonograficznych – we właściwych proporcjach, czyli przywracając właściwą rangę Kamionka i Grochowa, które w dotychczasowych publikacjach pozostawały w cieniu eleganckiej Saskiej Kępy. Wiele faktów przywołanych we wstępnym rozdziale i w opisach zdjęć to nowe, wcześniej nigdzie niepublikowane ustalenia.

Album zawiera unikalne zdjęcia, w większości publikowane po raz pierwszy w Polsce, zrobione przez mistrzów Adama Lenkiewicza, Zygmunta Goldhammera czy Marka Münza. Są na nich zarówno kościoły, cerkwie i synagogi wciąż obecne w panoramie Lwowa, jak i już nieistniejące przedwojenne kawiarnie, kina, sklepy i targi. Dostrzeżemy na nich także zwyczajnych ludzi przy codziennych zajęciach lub podczas spacerów – w cylindrach i melonikach, w gorsetach i ze zwiewnymi szalami. Dzięki urodzonej we Lwowie pisarce, dziennikarce i tłumaczce Żannie Słoniowskiej, która opatrzyła zdjęcia ciekawymi opisami, odbędziemy nastrojowy spacer ulicami przedwojennego Lwowa.

"Mistyczne Kresy" to podróż do miejsc niezwykłych, które przez wieki kształtowały wiarę i myśl wielu pokoleń. Zbudowali je nasi przodkowie. Jedne zachwycają rozmachem budowli, inne ilustrują siłę ludzkiej wiary. W kresowych miastach i miasteczkach wciąż na nowo odnajdujemy naszą historię, wiarę naszych przodków. Na styku rożnych kultur, wśród bezcennych pamiątek będących świadectwem wiary wielu pokoleń, poznajemy mistyczna religijność Kresów.

W broszce tej widzę świadectwo charakteru i duszy kresowej. Brak kamieni to dla mnie także symbol przemilczanych do dzisiaj spraw i doświadczeń bolesnych, planów i marzeń niespełnionych. To symbol pożegnań na zawsze, gwiazd oglądanych podczas mroźnych nocy w lasach Korczunka, Starobielska i Workuty, na pustyni w Egipcie i pod Monte Cassino. Jest w niej też pierwsza gwiazdka wyczekiwana przed wieczerzą wigilijną w opuszczonym naprędce przez Niemców domu w obcym Opolu. Są w niej przemilczane doświadczenia wielu tysięcy Kresowian, ludzi stamtąd, zza Buga. To symbol nadziei, że złe czasy przecież trwać wiecznie nie będą i że wszyscy powrócą kiedyś do swych domów. Że znowu będzie tak, jak miało być…

Przedwojenne dzieło do dziś budzi zachwyt swoim rozmachem oraz odwagą stawianych opinii. Pokazuje nie tylko obraz Polski, której już nie ma, w jej przedwojennych granicach, ale także stan ówczesnej świadomości kulturowej Polaków. Wszelkie zmiany redakcyjne dokonane we współczesnym wydaniu nie ingerują w ogólny zamysł publikacji, mającej krajobraz polski wraz z zamieszkującym go ludem i znajdujące się na ziemi naszej zabytki budownictwa i sztuki odtworzyć w ilustracji możliwie wiernie i miłująco, ażeby tej ziemi syn mógł się z nimi bliżej poznać, bez trudu, u siebie w domu, w każdej chwili gdy zechce...

Czy Kresy istnieją naprawdę? Czy można odnaleźć je na mapie? A może to tylko obszar pamięci i tęsknoty dla tych, którzy urodzili się we Lwowie, Wilnie, Grodnie...? Album zawiera ponad 130 fotografii i opowiada o takich miejscach niezwykłych jak: Lwów, Żółkiew, Drohobycz, Olesko, Podhorce, Kamieniec Podolski, Żwaniec, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Kudryńce, Sidorów, Skałat, Podkamień, Poczajów, Krzemieniec, Brześć, Różana, Kosów Poleski, Mir, Nieśwież, Nowogródek, Stare Wasiliszki, Grodno, Wilno, Troki, Kowno.

Album Kresy to wędrówka po wschodnich krainach II Rzeczypospolitej, które dziś znajdują się na terenach trzech sąsiednich państw: Litwy, Białorusi i Ukrainy. To zaproszenie do sentymentalnej podróży po Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie, Galicji Wschodniej, Podolu, Wołyniu i Bukowinie.

Album Polska międzywojenna to podróż w świat, który zniknął wraz z wybuchem II wojny światowej, a jednak wciąż żyje we wspomnieniach. Ta książka to zaproszenie do świata elit tamtych czasów, spotkanie z politykami, pisarzami i ludźmi kultury. To podglądanie życia codziennego w odrodzonej Polsce. To zwykli ludzie z ich marzeniami, nadziejami i obawami. To wreszcie ulotne chwile i kamienie milowe historii. Epoka, która trwała tak krótko, a wniosła tak wiele.

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Książka jest wędrówką po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Podróż zaczyna się na Wileńszczyźnie i wiedzie przez Polesie, Wołyń, Ziemię Lwowską, Huculszczyznę by zakończyć się na Podolu w Okopach Świętej Trójcy. Album jest podróżą w czasie, jest podróżą po Kresach w mistrzowski sposób sfotografowanych w latach 1920 - 1939. Zdjęcia mają unikatowy charakter, w większości nie były nigdy publikowane. Są one wyrazem najwyższych osiągnięć fotografii krajobrazowej. Henryk Poddębski posiadał niezwykły talent wydobywania uroku i charakteru miejsc, które fotografował. Szczególnym kunsztem odznaczają się panoramy miast. Piękne widoki Wilna czy Lwowa, ale i małych miasteczek, takich jak Krzemieniec, Brzeżany albo Poczajów, pozostają na trwałe w pamięci.

Album przedstawia kolekcję fotografii autochromowych Tadeusza Rzący (1868-1928), prekursora fotografii barwnej w Polsce. Ten unikatowy zbiór ukazujący w kolorze świat początku wieku znajduje się w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie. Tekst wstępu wprowadza czytelnika w historię fotografii autochromowej i dokonania Tadeusza Rzący, a interesującym kontrapunktem dla prezentowanych zdjęć jest wywiad z Adamem Bujakiem, który w archiwalnych fotografiach Rzący odnajduje wspólnotę spojrzenia na piękno małopolskiego krajobrazu i zabytki Krakowa.

Można przy spornej dozie racjonalizmu pogodzić się z decyzją zwycięskich mocarstw, które po drugiej wojnie światowej zdecydowały o pozostawieniu naszych wschodnich kresów poza granicami Rzeczypospolitej. Można równocześnie tęsknić za nimi nie tylko śpiewem „ żal, żal za dziewczyną za zieloną Ukrainą „ Nie można nie odczuwać dumy nie, biorąc do ręki ten album-książkę, że te perły narodziły się z polskiej kultury, mądrości i do piękna miłości. Książkę tę musi mieć w swojej biblioteczce każdy miłośnik historii polskiej, poezji naszych wieszczów i prozy nie tylko Henryka Sienkiewicza Jaka piękna potem będzie wycieczka z rodziną po tamtych okolicach. Nasza Europa otwiera się coraz bardziej...

Niniejszy tom zawiera zbiór studiów wygłoszonych w pierwotnej wersji jako referaty podczas II edycji Interdyscyplinarnej Międzynarodowej Konferencji naukowej zatytułowanej „Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd”. Konferencja odbyła się w Toruniu w dniach 19–20 października 2012 roku, będąc kontynuacją zapoczątkowanego
w 2010 roku cyklu studencko-doktoranckich spotkań młodych badaczy, zajmujących się problematyką Kresów Wschodnich.

Jan Spytek Tarnowski - wędrując współcześnie, w XXI wieku, szlakiem dawnych warownych rezydencji i strażnic kresowych rozrzuconych po bezdrożach malowniczego i emocjonalnie nam bliskiego Podola, po Wołyniu, a także po pograniczu Wołynia i Podola, gdzie rozłożył się piękny i jakże sławny swym Liceum Krzemieniec, a dalej rozmodlony Poczajów, dawniej unicki, dziś prawosławny, a nieopodal tragiczny swą najnowszą historią warowny Podkamień, niegdyś będący taką podolską Częstochową - zanurza się w przeszłość i w mit Kresów. Barwnym i niezwykle sugestywnym literackim językiem opowiada o polskich śladach na ziemiach, które są częścią obecnej Ukrainy, o splątanych losach Ukraińców i Polaków, o wspólnej, niełatwej momentami przeszłości i historii.

W „Polsce przedwojennej" – swoistym fotoreportażu z przeszłości – prezentujemy ponad 200 starannie wyselekcjonowanych i opracowanych fotografii archiwalnych. Ukazują one jakże zróżnicowany, fascynujący świat Drugiej Rzeczypospolitej. Przyglądamy się polskim miastom – od Lwowa na południowo-wschodnich kresach po nadbałtycką nowoczesną Gdynię. Oglądamy wiejskie pejzaże z chłopskimi chatami i charakterystycznymi sylwetkami ziemiańskich dworów. Odkrywamy ówczesne kurorty, poznajemy przemysł, motoryzację, sport i kulturę międzywojennej Polski z wielu, jakże różnych perspektyw. Zasadniczą część albumu poprzedza wybór najstarszych zdjęć wykonanych na ziemiach polskich w okresie zaborów, a także w latach kształtowania się niepodległego państwa w czasie pierwszej wojny światowej i tuż po jej zakończeniu.

Tak jak legendarnej Atlantydy, która zapadła się bezpowrotnie w głębie oceanu – dawnego Drohobycza, miasta Schulza i Wierzyńskiego, próżno teraz szukać na mapie czy w terenie. Przechowali go troskliwie w pamięci rozproszeni po świecie drohobyczanie. Andrzej Chciuk w swej "Atlantydzie" ukazał tamtych ludzi, tamte domy i ulice, żydowskie zaułki i powstające zagłębie naftowe, ale co najważniejsze – udało mu się uchwycić niepowtarzalną atmosferę przedwojennego wielokulturowego miasteczka na Kresach. Na ten portret Drohobycza składa się moc szczegółów, kolorów, a nawet zapachów. Tu słychać głosy dawnych jego mieszkańców. Tu tamten Drohobycz nadal tętni życiem.

Ciąg dalszy (po Atlantydzie) wspomnień A. Chciuka o Księstwie Bałaku. Jak pisał autor: "Mojego Drohobycza już nie ma, on żyje wyłącznie we wspomnieniu i rozrzewnieniu serdecznym, w uwzniośleniu i w wyższośćwstąpieniu wspomnień. Słowa tęsknota unikam świadomie, albowiem cała nasza literatura od lat nadużywała i nadużywa tej tonacji, a reżym, pchając latarnikowską tęsknotę na piedestał cnót narodowych, usiłuje zdyskontować ją politycznie dla siebie".