Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - Lech Wyszczelski

W tomie znalazły się teksty w większości niepublikowane. Są więc relacje prostych żołnierzy dezerterujących z wojska pruskiego, by formować polskie oddziały strzelców konnych, ułanów, piechoty czy lotników, ich dowódców – w tym gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, spiskowców z tajnych organizacji patriotycznych. Autorzy dodają własne komentarze, opisują atmosferę panującą wówczas w ich domach rodzinnych i dzielnicach.

Album jest ułożoną narracyjnie opowieścią, na którą składa się odpowiednio dobrana ikonografia wraz z podpisami i komentarzem historycznym. Książka rozpoczyna się rozdziałem pt. ?Ostatnie dni niewoli?, który opowiada o uwarunkowaniach politycznych, narodowych i społecznych które stanowiły genezą Powstania Wielkopolskiego. Następnie w kolejnych rozdziałach zostaje zaprezentowana ikonografia z przebiegu walk i działań powstańczych związanych z wyzwalaniem Wielkopolski spod panowania pruskiego. Istotnym elementem edukacyjnym są mapy z zaznaczeniem zasięgu walk i ośrodków powstańczych. Zaprezentowane także zostają sylwetki ważniejszych dowódców. Opowieść o losach powstańców zostaje doprowadzona do ich sytuacji w II rzeczypospolitej oraz tragicznych losów po agresji III Rzeszy Niemieckiej w 1939 r., kiedy wielu z nich zostało aresztowanych i rozstrzelanych w egzekucjach lub osadzonych w obozach koncentracyjnych.

Niniejsza monografia stanowi wyraz przywracania pamięci o Wielkopolanach, którzy stali się pierwszymi ofiarami niemieckich zbrodni.

Autorka, opierając się na aktach śledztwa Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, objęła szczegółową analizą działalność poznańskiego okręgu Związku Odwetu Związku Walki Zbrojnej wraz z omówieniem tragicznych losów jego organizatorów (na czele z dr. Franciszkiem Witaszkiem) i uczestników. W pracy przybliżono również kwestię germanizacji, uprowadzeń i zagłady dzieci, a także masowych aresztowań i stosowanych represaliów wobec osób wchodzących w skład tej organizacji i członków ich rodzin. W ramach tych rozważań przedstawiono prawną ocenę analizowanych działań niemieckich i zbrodni. Ostatni rozdział zawiera analizę zagadnień związanych ze ściganiem i karaniem zbrodni ludobójstwa w prawie międzynarodowym i krajowym – polskim i niemieckim.

Ogromny zakres popełnionych niemieckich zbrodni wymaga niewątpliwie ciągłego przypominania o nich, a także zapobiegania szerokiemu rozpowszechnianiu danych godzących w prawdę historyczną.

W książce autor stara się przybliżyć udział lekarzy weterynarii w walkach o niepodległość ojczyzny. I we wszystkich swoich publikacjach pokazuje, że tak mała grupa zawodowa była niezwykle patriotyczna, oddana Rzeczypospolitej i godna podziwu i naśladowania. W ubiegłym roku ukazała się wcześniejsza publikacja Włodzimierza Gibasiewicza "Niepowtarzalni z Wielkopolski" opowiadająca losy lekarzy zwierząt, którzy polegli bądź zostali zamordowani w latach II wojny światowej. Nazwiska bohaterów tamtej książki upamiętniła Wielkopolska Izba Lekarsko-Weterynaryjna w postaci Tablicy Pamięci odsłoniętej w 2018 roku.

Wojna polsko-rosyjska 1919-1920 r. obfituje w wiele wydarzeń mogących stanowić temat licznych prac historycznych. Składają się na nie poszczególne kampanie, operacje czy bitwy. Wśród tych ostatnich godna wyeksponowania jest bitwa o Lwów. Co prawda los wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 r. przesądzony został podczas bitwy na przedpolach Warszawy w sierpniu 1920 r., Ale przyczyniło się do tego powstrzymanie ofensywy 1 Armii Konnej Budionnego pod Lwowem w tym samym czasie załamało plan Stalina przerzutu rewolucji bolszewickiej na Bałkany.

Wojny o Kresy Wschodnie lat 1918-1920 stanowiły wydarzenie ogromnej wagi dla losów odrodzonej Polski. Angażowały wielomilionowe rzesze Polaków, ich bezpośrednich uczestników. Miały wielki wpływ na politykę II Rzeczypospolitej w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo to nie doczekały się one, jak dotąd, literatury historycznej na miarę ich znaczenia. Brak jest w polskiej historiografii monograficznego opracowania tego tematu. Ukazują się prace obejmujące każdą z tych wojen z osobna. Tymczasem miały one wiele cech wspólnych, których łącznikiem było militarne wywalczenie prawa Polaków do włączenia w skład II Rzeczypospolitej Kresów Wschodnich. Monografia ta ma za zadanie wypełnić tę lukę.

Opisywane w tej książce wydarzenia odnoszą się do 1919 r. i w zasadzie koncentrują się na przygotowaniu, przeprowadzeniu i skutkach zajęcia Mińska jako centrum polityczno-kulturalnego Białorusinów, narodu nieśmiało aspirującego do własnej państwowości. Była to największa bitwa tej wojny stoczona w pierwszym roku jej trwania. Ale w opracowaniu tym zostały także przybliżone wydarzenia militarne ją poprzedzające, w tym wyprawa wileńska oraz opanowania przez Polaków dwóch znaczących miast - Wilejki i Mołodeczna - które stanowiły podstawę do operacji zajęcia Mińska.

Dzieje II Rzeczypospolitej zostały dokładnie opisane przez polskich historyków. Z reguły badania dotyczą spraw politycznych, gospodarczych czy wojskowych. Dominuje opis dokonań, sukcesów, natomiast unika się ukazywania "mroczniejszych" obszarów dziejów II RP. Czy nie jest to zacieranie prawdy historycznej? Przecież w dwudziestoleciu międzywojennym odnotowywano nie tylko sukcesy, ale zachodziła też wydarzenia prowadzące do osłabienia bezpieczeństwa Polski, zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Zaliczyć do nich można próby zamachów stanu, brutalną walką polityczną o władzę, strajki i wystąpienia brutalnie pacyfikowane przez siły porządkowe, działania niezgodne z ustawą zasadniczą, próby siłowej polonizacji mniejszości narodowych. Mieliśmy do czynienia także z inspiracją zewnętrzną zjawisk kryzysowych ze strony sąsiadów. W publikacji m.in. z którymi nie do końca były uregulowane sprawy graniczne, rewizjonistycznych dążeń Niemców.

Historię państw i narodów wyznaczają ich przywódcy polityczni i wojskowi. Z reguły są to osoby wybitne i powszechnie szanowane. W oficjalnych życiorysach na ogół prezentowane są ich najważniejsze dokonania oraz cechy charakteru mające stanowić wzorce do naśladowania. Tymczasem byli to ludzie niepozbawieni słabości, niekiedy małostkowi w działaniu, także w życiu prywatnym, czasami przejawiali niekonwencjonalne zachowania.

Byli także autorami wydarzeń mających znaczenie państwowe, nawet i międzynarodowe, ale mało znanych. Jednak to nie one decydowały o ich wizerunku, zwłaszcza publicznie kreowanym. Nie istnieją ludzie o zupełnie "kryształowych" życiorysach lub też występujący jako wzorce postępowania wobec każdych okoliczności. Dobrze jest poznać i te słabsze strony ich charakterów i działań albo też epizody z życia godne upowszechnienia.

Śmigły-Rydz należał do pierwszoplanowych osób obozu niepodległościowego, który pod przewodnictwem Józefa Piłsudskiego przygotowywał grunt do walki o wolną Polskę. Zdobył uznanie jako waleczny żołnierz i ceniony dowódca. W czasie wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 r. należał do najwybitniejszych dowódców liniowych Wojska Polskiego. Po przewrocie majowym 1926 r. nadal był inspektorem armii i trzymany był przez Piłsudskiego z dala od polityki. W dość tajemniczych okolicznościach po śmierci Piłsudskiego został wyznaczony na generalnego inspektora sił zbrojnych. W latach 1935-1939 marsz. Śmigły-Rydz stał się najważniejszą osobą w Polsce.

Książka autorstwa znanego dziennikarza, poruszająca niemalże futurystyczną dla większości Polaków tematykę. Co bowiem miała wspólnego Rzeczpospolita z wyścigiem o egzotyczne posiadłości, w którym w epoce wielkich odkryć geograficznych wzięły udział niemal wszystkie kraje Europy? Początkowo bardzo niewiele. Ówczesnych władców bardziej interesowała ekspansja terytorialna na wielkie, słabo zaludnione obszary na wschodzie niż związane ze znacznym ryzykiem wyprawy w daleki świat. Idea zdobycia zamorskich posiadłości odżyła jednak najpierw w XIX w., a następnie w Polsce wyzwolonej. O rozpatrywanych kierunkach ekspansji i działaniach podjętych w celu realizacji poczynionych założeń opowiada niniejsza książka.

Tom poświęcony przełomowym wydarzeniom roku 1918, dla uczczenia stulecia polskiej niepodległości i rocznicy wybuchu zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Jego pierwsza część przybliża listopadowe wydarzenia związane z falą niemieckiej rewolucji, która otworzyła drogę grudniowemu zrywowi Wielkopolan. Teksty zebrane w drugiej części „Kroniki” omawiają zaangażowanie Polaków – ludzi i rozmaitych struktur – reprezentujących różne wyobrażenia i postawy służące ostatecznie polskiemu zwycięstwu. Część ostatnia rozlicza się z tym, co po powstaniu pozostało, i w jaki sposób była i jest pielęgnowana pamięć o nim.

Nowe, uzupełnione i rozszerzone wydanie bestsellerowej monografii Powstania Wielkopolskiego, Armii Wielkopolskiej i Frontu Wielkopolskiego w latach 1918-1920.

Znamienity pamiętnik z czasów Powstania Wielkopolskiego.

I to pamiętnik nie byle kogo, bo jednego z liderów powstania w północnej części kraju – nie tylko Wielkopolski, bo zakusy Jacobsona sięgały znacznie dalej.

Książka Stanisława Karolczaka "Z dziejów powiatowego miasta Jarocina 1913 - 1918. Wojna światowa, konspiracja, rewolucja" jest reprintem wydawnictwa z 1935 r.

Publikacja stanowiła pierwsze opracowanie dokumentujące wydarzenia poprzedzające wybuch powstania wielkopolskiego w Jarocinie. Na jej kartach znalazło się wiele unikatowych ilustracji, m.in. afisz z 9 listopada 1918 roku informujący o powstaniu pierwszej w Wielkopolsce Rady Żołnierskiej.

Książka prezentuje wszystkie odnalezione i zinwentaryzowane na podstawie badań terenowych mogiły poległych oraz zmarłych z ran i chorób powstańców wielkopolskich wymienionych w publikacji W. Olszewskiego i Ł. Jastrząba Lista strat Powstania Wielkopolskiego od 27 grudnia 1918 roku do 8 marca 1920 roku (wyd. 2, Koszalin 2009).

Bitwa pod Bolimowem lub szerzej: Bitwa nad Rawką i Bzurą, toczona była od grudnia 1914 roku do lipca 1915 przez jednostki 9 armii niemieckiej przeciwko 1, 2 i 5 armiom rosyjskim. Celem bitwy było zdobycie Warszawy, a nadrzędnym celem niemieckiego naczelnego dowództwa zniszczenie wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim. Bitwę tę poprzez liczne analogie: pozycyjny charakter walk, działania minowe oraz użycie przez Niemców na wielką skalę gazów bojowych w trzech kolejnych atakach, można określić jako "Ypres frontu wschodniego". W książce wykorzystano dotychczas niepublikowane materiały z archiwów niemieckich i rosyjskich oraz wiele niemieckich historii pułkowych.

Działania opóźniające Legionów Polskich prowadzone w dniach 4-6 lipca 1916 roku pod Kościuchnówką na Wołyniu przeciwko oddziałom rosyjskiego XLVI Korpusu Armijnego, prowadzącego natarcie w ramach ofensywy Brusiłowa.

Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 żołnierzy, stawiając opór 13 000 Rosjan.

Najcięższe walki stoczyła I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, a zwłaszcza jej 5 Pułk Piechoty, którego straty bojowe przekroczyły 50 procent.

Bitwa zakończyła się wycofaniem armii austro-węgierskiej. Pomimo taktycznego zwycięstwa Rosjan armia monarchii habsburskiej za sprawą polskich Legionów odniosła niezwykle ważny sukces strategiczny, zapobiegając przełamaniu frontu mogącemu spowodować całkowitą jego dezorganizację na tym odcinku, a w dalszej perspektywie nawet powrót do działań wojennych na terenie Kongresówki. Jednocześnie Rosjanie wyczerpali na długi czas możliwość podjęcia kolejnej tak intensywnej ofensywy.

Oddawało to ponownie inicjatywę strategiczną w ręce państw centralnych. Polskie straty wyniosły 2000 żołnierzy poległych bądź rannych.

Najodważniejszy człowiek XX wieku i jego bezgraniczna miłość do Polski. Ranny kilkadziesiąt razy weteran wszystkich możliwych wojen. Stracił oko, rękę, złamał kręgosłup, a palce dłoni sam odciął sobie z bólu. Nigdy nie zdał wojskowych egzaminów, dwukrotnie rozbił pilotowany samolot i uciekł z włoskiej niewoli. W Chinach był doradcą Czang Kaj-szeka, z fińskim marszałkiem Mannerheimem sekundował w pojedynku, a za przyjaciela uznawali go Winston Churchill, Charles de Gaulle i Józef Piłsudski. Zafascynowany pięcioma polskimi wojnami naraz przybył nad Wisłę w 1920 roku. W Londynie słusznie uznano, że najlepiej zrozumie polską mentalność. Miał wrócić po trzech tygodniach, został na kolejnych dwadzieścia lat. Do jego samotni na poleskich mokradłach można było dotrzeć jedynie łódką. Tam, wśród dzikich zwierząt i chłopów obcinających paznokcie siekierą, zastał go wrzesień 1939 roku...

Świetnie napisane, pełne kolonialnego etosu i angielskiego sarkazmu wspomnienia to barwna panorama przełomów epok pierwszej połowy XX wieku oraz krajów wszystkich kontynentów. Z nich wszystkich za najbardziej fascynujący uznał jednak II Rzeczpospolitą, która przyjęła go jak syna.

W publikacji zostały przedstawione wydarzenia poprzedzające wybuch Wielkiej Wojny w 1914 r. oraz działania wojenne na Kujawach Wschodnich.

Bitwa pod Włocławkiem rozegrała się w dniach 11-13 listopada 1914 r.

Album jest hołdem autora i Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego dla powstańców wielkopolskich, którzy w 1918 roku stanęli do walki z pruskim zaborcą o przyłączenie Wielkopolski do odradzającego się Państwa Polskiego. Autor peregrynował po miejscach uświęconych, gdzie powstańcy przelewali krew za ojczyznę, gdzie toczyły się walki, był też tam, gdzie powstańcy spoczęli na zawsze - na wielkopolskich cmentarzach. Przez prawie dwa lata odwiedził niemal 300 miejscowości Wielkopolski, gdzie odnalazł ponad 600 miejsc pamięci.

Popularnonaukowe opracowanie młodego historyka z Bydgoszczy Krzysztofa Drozdowskiego, przygotowane specjalnie z okazji obchodzonego w styczniu 2020 roku stulecia przyłączenia Bydgoszczy do odrodzonej Polski.

Książka wypełnia lukę na rynku wydawniczym, ponieważ dotychczas brakowało spójnej, obszernej publikacji ukazującej tło ówczesnych wydarzeń i jednocześnie przypominającej to, co wydarzyło się podczas trzech historycznych dni stycznia 1920 roku: 19 stycznia – przekazanie symbolicznego klucza do bram miasta przez niemieckiego burmistrza reprezentantom społeczności polskiej, 20 stycznia – wkroczenie zwartych oddziałów Wojska Polskiego do Bydgoszczy oraz 22 stycznia – oficjalne, urzędowe włączenie Bydgoszczy do odrodzonej Polski. Autor korzystał z literatury naukowej, pamiętników, ówczesnej prasy oraz dotarł do mało znanych dokumentów przechowywanych w archiwach wojskowych i cywilnych. Tekst wzbogacają liczne zdjęcia z epoki, których część jest publikowana po raz pierwszy.. 

Popularnonaukowa monografia ukazująca polsko-ukraińskie walki o Lwów, toczone od jesieni 1918 aż do wiosny 1919 roku. Walki te, stanowiące część zmagań o kształt wschodniej granicy państwa polskiego, zdecydowały o tym, że miasto kresowe Lwów znalazło się w granicach Polski.

Jan Gawroński był znanym przedwojennym dyplomatą, pracował w ambasadach II Rzeczypospolitej w Szwajcarii, Niemczech, Holandii, Turcji i Austrii. Niepublikowane dotychczas pamiętniki obejmują lata dzieciństwa na Litwie, młodość spędzoną w szkole klasztornej w Anglii, studia i podróże.

Historia Polski i Europy widziana poprzez dzieje rodziny autora (i wielu innych polskich rodów) staje się bliska dzięki autentyczności i indywidualności opowieści. Talent narracyjny autora idzie w parze z prostotą, skromnością i mądrą refleksją o życiu, a zdjęcia z archiwum rodzinnego są znakomitym uzupełnieniem tych pogodnych wspomnień z nieistniejącego już świata.

Pamiętnik Jadwigi Rutkowskiej (prowadzony od 30 czerwca 1914 r. do 27 czerwca 1919 r.) nie zawiera szczegółowych opisów ważnych wydarzeń politycznych, kampanii wojennych czy bitew. Są o nich liczne wzmianki, ale raczej stanowią tło do opisu rzeczy pozornie mniej ważnych. Dowiadujemy się z nich wiele o życiu codziennym Polaków w ówczesnej Galicji, o problemach z egzystencją rodzin polskich żołnierzy walczących o niepodległości ojczyzny. Ojciec i brat autorki pamiętnika byli żołnierzami Legionów Polskich. Jadwiga wraz z matką, przyzwyczajone do wysokiej stopy życiowej dzięki posadzie urzędniczej Bolesława Rutkowskiego, musiały w warunkach wojennych borykać się z wieloma kłopotami materialnymi, zwłaszcza po śmierci ojca w 1916 r. Walki polsko-ukraińskie we Lwowie w listopadzie 1918 r. także ukazane są przede wszystkim przez pryzmat życia codziennego, trudności ze zdobyciem pożywienia i wody, zagrożenia życia. Dla Jadwigi Rutkowskiej i jej matki ogromnym problemem były losy ich brata i syna Stanisława Bożywoja, którego wojenne losy zaprowadziły aż do 4 Dywizji Strzelców, tworzonej na Kubaniu, a dowodzonej przez Lucjana Żeligowskiego. Jadwiga Rutkowska, mimo że młoda wiekiem, znajduje się w wirze ówczesnych trudnych i tragicznych konfliktów narodowych. Spora część jej wspomnień to jednak opisy dylematów szkolnych, kontaktów z koleżankami, zabaw, fascynacji kinem, nauką i sztuką, małych i większych kłopotów. To również świadectwo ówczesnej mentalności, sposobu wychowywania i kształtowania dzieci. Warunki wojenne zmuszały jednak Jadwigę do zachowań nad wiek dojrzałych. W wieku 16 lat zaczęła udzielać korepetycji, co istotnie wspomagało budżet domowy. Skądinąd wiemy przecież, że w wieku lat 18 zgłosiła się do Wojska Polskiego, żeby pracować jako sanitariuszka na froncie polsko-bolszewickim w 1920 r.

Wspomnienia Jadwigi Rutkowskiej są ilustrowane licznymi, w większości nigdy niepublikowanymi fotografiami, m.in. z życia codziennego żołnierzy Leglonów Polskich i z walk polsko-ukraińskich w Galicji w 1919 r.

W listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, ale o jej kształcie w znacznej mierze zdecydowały wydarzenia następnych miesięcy.

Listopadowa euforia szybko minęła, a Polacy musieli stawić czoła nie tylko wyzwaniom wynikającym z wielkiej polityki, ale także kłopotom dnia codziennego. Na pierwszy rzut oka mogło się wydawać, że nie podołają wyjątkowemu zadaniu, jakim była budowa nowego państwa. Następstwa wojny, dezorganizacja życia społecznego, bieda, różnice wynikające z porozbiorowego dziedzictwa były trudnym sprawdzianem dla całego społeczeństwa.

A jednak się udało! Powołano organy władzy, przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego, utworzono policję państwową oraz terenowe oddziały administracji i sądownictwa. Zorganizowano armię, która już w kolejnym roku miała przejść próbę decydującą o być albo nie być młodego państwa.