Powstanie Styczniowe. Zryw wolnych Polaków - Jarosław Szarek

O polskiej V Dywizji Syberyjskiej wiadomo niewiele. Utworzona we wschodniej Rosji, która w 1918 roku była areną zmagań militarnych bolszewików, wojsk białych, oddziałów czeskich, polskich... zgromadziła 11 tysięcy żołnierzy. Tytułowy ochotnik – Stanisław Bohdanowicz daje wyjątkowo cenne świadectwo działalności tej formacji. Autor, choć jako szeregowiec nie mógł wnikliwie obserwować działań dowództwa, przekazał prawdziwy obraz warunków, w jakich powstawała Dywizja, losy żołnierzy, a także czas, kiedy w Rosji rodził się bolszewizm.

Publikacja albumowa przygotowana przez pracowników Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie z obszernym wykorzystaniem zgromadzonych w zbiorach zabytków dotyczących lat 1860-65. Zawiera eseje omawiające najważniejsze problemy historii tego okresu jak i szczegółowe rozważania dotyczące zagadnień powstańczego uzbrojenia, chorągwi, ubioru-umundurowania czy biżuterii patriotycznej i pamiątek. 
W zakończeniu publikacji zamieszczono obszerne kalendarium wydarzeń tego okresu, bitew i potyczek.

Studia z duchowej i materialnej kultury ziemiaństwa lubelskiego po powstaniu styczniowym. Jest to już druga książka autora poświęcona dziejom ziemiaństwa lubelskiego. Złożyły się na nie cztery obszerne studia, z których dwa zostały już opublikowane w materiałach pokonferencyjnych, a dwa ukazują się po raz pierwszy. Uzupełniają się wzajemnie i tworzą harmonijną całość, przedstawiając dzień codzienny i odświętny dworu ziemiańskiego, opisują rezydencje ziemiańskie.

Praca przedstawia obraz Rosji zawarty w polskiej propagandzie powstania styczniowego, a ściślej biorąc, w propagandzie mieszczącej się w strukturach polskiej polityki zagranicznej. Jej celem w 1863 roku było doprowadzić do wybuchu wojny europejskiej koalicji z Rosją, toteż kluczowym zagadnieniem książki stały się pytania związane ze znaczeniem, jakie dla tych zabiegów miała propaganda, oraz z rolą, jaką w tej propagandzie pełnił obraz Rosji.

Książka Powstanie styczniowe w Łodzi i regionie. Studia i materiały autorstwa Karola Jadczyka, Jarosława Kity i Marii Nartonowicz-Kot składa się z dwóch części. W pierwszej z nich zamieszczone zostały trzy rozdziały poświęcone dziejom i tradycji powstania w latach 1863–1864 w Łodzi i w regionie.

Na drugą część opracowania składają się dwa pamiętniki i wspomnienie uczestników powstania, których los związał z Łodzią i regionem oraz list z 1913 r. napisany przez łódzkiego weterana powstania Józefa Malewskiego. Publikację wzbogacają liczne dodatki: ustawy i rozporządzenia wydawane przez władze Drugiej Rzeczypospolitej, dotyczące wsparcia dla weteranów polskich powstań narodowych, wiele unikatowych ilustracji oraz indeks osobowy.

O powstaniu listopadowym napisano już wiele tomów. Roztrząsano jego przyczyny, popełnione błędy, opisywano przebieg nocy listopadowej i rozgrywające się bitwy: pod Iganiami, Ostrołęką, Olszynką Grochowską. Pomimo tego, że pierwsze wydanie książki Artura Śliwińskiego ukazało się już w 1911 r. i od tego czasu pojawiły się nowe dokumenty, źródła i komentarze, to nadal wyróżnia się ona świeżością, sugestywnymi opisami i żywymi dialogami dzięki czemu czujemy się niemal naocznymi świadkami tamtych wydarzeń.

Kolejne wielkie dzieło wybitnego historyka. 

Książka przedstawia wydarzenia kilku tygodni, szczególnie ważnych w dziejach polskich, a z wielu powodów do dzisiaj słabo znanych, skąpo opisanych w historiografii. To wznowienie walki zbrojnej o niepodległość po 50-letniej przerwie - wyprawa kielecka Piłsudskiego, początek bojów legionowych. 

Ten wyjątkowy epizod naszych dziejów przedstawiony jest na szerokim tle wydarzeń europejskich i polskich od ostatnich dni lipca do początków września 1914 roku: manewrów dyplomatycznych, wchodzenia poszczególnych państw do wojny, mobilizacji i koncentracji armii, pierwszych wielkich bitew, zachowania mocarstw zaborczych i zachodnich wobec sprawy polskiej - ożywającej nagle w następstwie akcji strzeleckiej.

Główny tok książki skupia się na tej akcji, opisywanej często z godziny na godzinę: decyzje mobilizacyjne, przygotowanie oddziałów, rozpoznanie sił rosyjskich, proklamacja powstańcza i wkroczenie do Królestwa, marsz na Kielce i zajęcie miasta, walki z Rosjanami w Kielcach i o Kielce, organizacja zrębów niepodległego państwa polskiego, tworzenie Komisariatów Rządu Narodowego.

„Legenda polska” opowiada o patriotyzmie wyrosłym z buntu wobec zaborców, występującym przeciw niewoli i wynaradawianiu, którego cechą charakterystyczną było, manifestowane wręcz, wyznanie wiary. Jej bohaterem – zbiorowym – stały się kolejne pokolenia walczące o wolność Polski, od czasów Konfederacji Barskiej, poprzez Insurekcję Kościuszkowską, Powstanie Listopadowe, Wiosnę Ludów, do Powstania Styczniowego dochodząc. O kolejach i znaczeniu historycznych splotów religii i ruchów wyzwoleńczych pisze pogrążona w głębokiej refleksji nad tematem Autorka.

Los konspiratorów i powstańców styczniowych, którzy zostali uwięzieni lub zesłani w głąb Rosji, był dramatyczny, ale trzeba pamiętać, że ciężar wyroków carskich sądów spadł także na ich rodziny. Bohaterami tej książki są osoby najbliższe uczestnikom spisków i walk – rodzice, dzieci, ale głównie kobiety: żony, matki i siostry. To one znalazły się przed trudnym wyborem – pożegnać najbliższe im osoby na długie lata czy dzielić najpierw trudy podróży, a następnie życia w surowych warunkach Syberii. Decyzje i czyny tych kobiet były często niezwykle heroiczne, nie mniej niż ich mężów, synów i braci, którzy z bronią w ręku walczyli w powstaniu styczniowym.

Relacje z zesłańczego szlaku, nasycone wielością wątków kulturowo-krajobrazowych - folklor, stepowe karawany, cmentarze, życie codzienne, jurty, rzeki, góry, pustynie itp. Rytm tego opisu zmienia się w zależności od kierunków podróży i jej trwania. Nieraz zatrzymywano się na dłużej, co dawało możliwość pełniejszego poznania obyczajów i zwyczajów tubylczych ludów, ich sytuacji społecznej i materialnej. Dostrzegał także autor wielość wydarzeń dotyczących zwykłych ludzi, a także bezimienne grupy nomadów. Tekst wzbogacony jest rysunkami autora, poprzedzony przedmową i komentarzem A. Zielińskiego.

Poświęcenie, które złotymi literami w księdze dziejów zapisane być powinno.

Na temat Powstania Styczniowego napisano bardzo wiele. Są pamiętniki, luźne wspomnienia czy też wielotomowe monografie. Rzadko jednak wspomina się tych, którzy przybyli spoza granic, niekiedy z daleka, by w imię wolności Polski rzucić wyzwanie imperium cara.

Byli wśród nich przedstawiciele wielu nacji: Włosi, Francuzi, Węgrzy, Rosjanie, Ukraińcy, Szwedzi, Niemcy, Serbowie, Chorwaci. Porzucili wygodne życie, by wspólnie z Polakami walczyć o wolność Rzeczypospolitej.

Ochotnicy z innych krajów odegrali w Powstaniu Styczniowym rolę ogromną. Oto portrety najbardziej zaangażowanych, którzy żadną miarą nie powinni popaść w zapomnienie.

Prezentowane opracowanie stanowi czwarty tom z serii wydawniczej: „Po­lacy – Syberia. XVIII-XIX wiek”. W pracy zamieszczone zostały materiały ukazujące stosunek przedstawicieli zachodniosyberyjskich oraz centralnych organów władzy i administracji do zesłańców postyczniowych. Są to dokumenty urzędowe, które zachowały się w rosyjskich archiwach: cyrkularze, tajna korespondencja, sprawozdania, raporty, notatki i materiały śledcze. Tego rodzaju dokumentacja pozwala na określenie stanowiska poszczególnych urzędników lub organów władzy wobec różnorodnych spraw z zakresu ich kompetencji. Jest to tym bardziej ważne i interesujące, że zakrojona na szeroką skalę zsyłka powstańców styczniowych stała się poważnym problemem zarówno dla władz centralnych, jak i urzędników syberyjskich. Zesłanie Polaków pobudziło aktywność ustawodawczą i zmusiło funkcjonariuszy państwowych wszystkich szczebli do zastanowienia się nad kwestią urządzenia polskich imigrantów. Dokumenty zamieszczone w niniejszym zbiorze dobitnie obrazują proces kształtowania się systemu nadzoru nad zesłańcami, ewolucję roli policji lokalnej, gubernatorów i żandarmów w organizacji dozoru policyjnego. Pokazują również, w jaki sposób zadania administracyjne kolidowały lub pokrywały się z osobistymi ambicjami przedstawicieli syberyjskiej elity urzędniczej.

Wznowienie na podstawie oryginału z końca XIX wieku.

Są to literacko i obiektywnie opisane wydarzenia i nastroje poprzedzające wybuch powstania styczniowego. Autor, na podstawie zdobytych dokumentów, archiwów ostatniego Rządu Narodowego i wielu swoich badań, spisał i wyjaśnił dzieje Polski i Polaków w tych trudnych dla nich czasach.