Poligon. Sensacje z kraju Warty - Leszek Adamczewski

Ta niezwykła książka powstała jako katalog wystawy funkcjonującej pod tym samym tytułem i dokumentującej pracę przymusową polskich obywateli na rzecz Trzeciej Rzeszy. Paradoksalnie publikacja ta, podejmując trudne tematy w stosunkach polsko-niemieckich, zbliża oba narody. Wprawdzie opowiada o dramatach milionów ludzi, ale nie po to, by oskarżać. To raczej próba uchronienia przed zapomnieniem.

Poznań nie miał szczęścia do wojennej legendy. Polski ruch oporu kojarzy się nam przede wszystkim z Warszawą, powstaniem w sierpniu 1944 r., wreszcie z akcją „Burza”. Poznań zdaje się pozostawać gdzieś na peryferiach tej heroicznej opowieści. Niesłusznie. Wcielone do III Rzeszy i bezlitośnie germanizowane miasto nie poddało się. Miało bohaterów, którzy wprawdzie rzadko strzelali do okupantów, ale walczyli z nimi na śmierć i życie. A śmierć pisana im była nawet częściej, niż w stolicy.

Reportaże o mieszkańcach Poznania i Wielkopolski, którzy podjęli konspiracyjną walkę z okupantem. To wstrząsające historie tych, którzy  ginęli na szubienicach, gilotynie, w masowych egzekucjach. W Forcie VII, w Domu Żołnierza, w niemieckich więzieniach, obozach koncentracyjnych i w do dziś nieznanych miejscach straceń. Ta książka przypomina czyny, twarze i losy niektórych z nich. Losy dramatyczne.

Wędrówka po Prusach ‒ kolebce zaborczego państwa niemieckiego ‒ w ostatnich latach jego istnienia

W swoich reportażach historycznych Leszek Adamczewski przedstawia mało znane fakty z dziejów Prus Wschodnich, Wolnego Miasta Gdańska oraz utworzonej w 1939 roku prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie.

Poznamy spóźnioną ofiarę „nocy długich noży” i człowieka, który nie rozmawiał z Adolfem Hitlerem, ale opisał „fakt” tak sugestywnie, że wprowadził w błąd rzesze historyków. Przeczytamy o głośnym zamachu na pociąg Hitlera, który okazał się wykolejeniem pociągu pospiesznego na linii Königsberg–Berlin. Autor sugeruje również, że jedna z równie głośnych akcji dywersyjnych Armii Krajowej na okupowanym Pomorzu najprawdopodobniej została zmyślona.

Sporo miejsca poświęca Adamczewski tragicznym dniom 1945 roku, gdy przez prowincje pruskie przetoczył się walec Armii Czerwonej, jak i wojennym losom skarbów kultury, w tym legendarnej Bursztynowej Komnaty.

Zbiór sensacyjnych i nierzadko dramatycznych historii z dziejów Dolnego Śląska w okresie drugiej wojny światowej i pierwszych miesięcy powojennych.

Leszek Adamczewski prowadzi Czytelnika do Wschowy ogarniętej paniką wskutek zagrożenia atakiem Wojska Polskiego. Jest przewodnikiem po obozie koncentracyjnym Gross-Rosen i niektórych jego filiach, a także po licznych w tej krainie podziemiach oraz terenie budowy kwatery głównej Hitlera. W starych twierdzach Kłodzka i Srebrnej Góry szuka śladów ukrytych skarbów.

Druga wojna światowa zaczęła się na Pomorzu Gdańskim i tu się skończyła, bo obóz koncentracyjny Stutthof Armia Czerwona wyzwoliła dopiero dwa dni po kapitulacji Trzeciej Rzeszy. W „Dymach nad Gdańskiem” Leszek Adamczewski przedstawia kilkadziesiąt sensacyjnych epizodów z dziejów prowincji Danzig-Westpreussen (Gdańsk-Prusy Zachodnie). Opisuje, jak naprawdę wyglądały wydarzenia „krwawej niedzieli” w Bydgoszczy i „produkcja” mydła z ludzkiego tłuszczu, przedstawia próbę zamachu na pociąg Adolfa Hitlera i tragiczny los reżysera filmu „Titanic”, odwiedza poligon broni V-2 w Borach Tucholskich i gigantyczną fabrykę zbrojeniową na przedmieściach Bydgoszczy, śledzi wojenne losy pomorskich skarbów kultury i ze szczątków informacji odtwarza tragiczny epizod z portu na Oksywiu w Gdyni z 9 października 1943 roku.

Brygada gen. Kaminskiego, znana także jako Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa (Russkaja oswoboditielnaja narodnaja armija, RONA) i 29. Dywizja Grenadierów SS, zajmuje szczególne miejsce pośród kolaboracyjnych formacji powstałych na okupowanym przez nazistów terenie ZSRS.

Dla autorów niniejszej książki najistotniejsze były dwie kwestie. Po pierwsze, wiele już napisano o Brygadzie Kaminskiego. Po drugie, niewiele z dotychczasowych opracowań można nazwać pełnymi, obiektywnymi i rzetelnymi analizami dostępnych dziś źródeł. Piszą więc: Postawiliśmy więc siebie przed zadaniem: maksymalnie obiektywnie przedstawić historię formowania i działalności RONA, począwszy od stworzenia pododdziałów Volkswehr – „milicji ludowej” – w gminie łokockiej, a kończąc na uczestnictwie pułku zbiorczego 29. Dywizji Grenadierów SS w tłumieniu Powstania Warszawskiego.

Opublikowanie przechowywanej w Instytucie Zachodnim w postaci mikrofilmu księgi gończej dla Polski zbiega się z obchodzoną w 2019 r. 80. rocznicą wybuchu drugiej wojny światowej. Dokument ten świadczy, iż przygotowując plan ataku na Polskę, III Rzesza przyjęła w nim eksterminacyjne cele wobec najbardziej aktywnych przedstawicieli narodu polskiego oraz polskiej inteligencji. Z całą bezwzględnością założenia te realizowała w 1939 r. po napaści na nasz kraj, pozbawiając życia najbardziej świadomą część narodu polskiego.

W publikacji znaleźć można nie tylko noty biograficzne wielu pomordowanych Wielkopolan, ale także unikatowe fotografie z tamtego okresu, będące dowodem na istniejące wówczas bezprawie. Przygotowywana przez Instytut Zachodni publikacja jest świadectwem pamięci o tych, którzy skazani byli na prześladowania i śmierć tylko dlatego, że mógł się wokół nich ogniskować opór zagrażający planom okupanta niemieckiego wobec Polski.

Celem albumu jest upowszechnienie wiedzy o funkcjonowaniu Reichsgau Wartheland, w którym prowadzona była najbardziej rasistowska i bezwzględna polityka narodowościowa spośród wszystkich obszarów Polski bezpośrednio wcielonych do Niemiec. W książce za pomocą obszernych opisów i tysiąca fotografii przedstawiono dzieje Kraju Warty z perspektywy ludności polskiej, żydowskiej i niemieckiej.