Podróże po cmentarzach Ukrainy. Tom 1 - Zbigniew Hauser

Ogrom okrucieństw II wojny światowej zatarł w pamięci społeczeństw ślady Wielkiej Wojny 1914-1918. Na długie lata zapomniano też o śmiałym zamierzeniu zrealizowanym przez cesarstwo austro-węgierskie - rozsianych wśród pól i wzgórz Galicji Zachodniej cmentarzach wojskowych. Upamiętniają one ofiarę dziesiątek tysięcy żołnierzy poległych na frontach Galicji Zachodniej od jesieni 1914 roku po wielkie zwycięstwo w bitwie gorlickiej wiosną 1915. Dzięki zaangażowaniu licznej grupy artystów, architektów, inżynierów i wojskowych powstał liczący blisko czterysta cmentarzy, niepowtarzalny w skali Europy pomnik wojskowej sztuki cmentarnej, gdzie towarzysze broni - żołnierze armii austro-węgierskiej i niemieckiej, oraz ich wrogowie - żołnierze rosyjscy, spoczęli obok siebie.

Przewodnik po polach bitew i potyczek, których krwawą pozostałością są cmentarze wojenne.

Wielka Wojna na Jurze poświęcona jest genezie, przebiegowi i rezultatom tych zmagań, a także poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego wydarzenia te - mimo iż odcisnęły swe piętno na całym regionie, a także wywarły wpływ na dalsze, strategiczne decyzje walczących stron - stosunkowo szybko popadły w prawie całkowite zapomnienie. Podobna sytuacja dotyczy jurajskich cmentarzy i kwater wojennych, które jako materialne pamiątki toczonych tutaj walk są niewątpliwie warte bliższego poznania. Nie mniej istotne są również informacje na temat zmian następujących w tym zakresie - likwidacji, przenoszenia lub zniszczenia poszczególnych obiektów, dokonanych na przestrzeni lat do chwili obecnej. Bazą źródłową Wielkiej Wojny na Jurze są m.in. dzienniki bojowe walczących tu jednostek, wspomnienia bezpośrednich świadków i uczestników wydarzeń oraz niepublikowane dotąd w Polsce materiały archiwalne.

Od autora

Dawne województwo tarnopolskie rozciągało się od południowo-wschodniego krańca II Rzeczypospolitej przy ujściu Zbrucza do Dniestru (pow. borszczowski) i sięgało głębokim klinem aż do dorzecza górnego Bugu na północno-zachodnich krańcach dawnej Małopolski Wschodniej (pow. radziechowski). Jego wschodnią granicą była rzeka Zbrucz, obszary północne przylegały do Wołynia, a zachodnia granica przebiegała zaledwie 30 kilometrów na wschód od Lwowa. Południową granicą był Dniestr. W województwie tarnopolskim zamieszkiwało znacznie więcej Polaków niż w województwie stanisławowskim. Stąd i cmentarzy z nagrobkami polskimi jest więcej i są one bogatsze.

Czwarty, ostatni i zarazem najobszerniejszy tom "Podróży po cmentarzach Ukrainy" zamyka całość serii wydawniczej autorstwa Zbigniewa Hausera, fotografika, dokumentalisty i historyka-amatora. W poprzednich tomach prowadził nas po cmentarzach i nekropoliach leżących na terenach stanowiących do 1939 r. trzy wschodnie województwa Drugiej Rzeczypospolitej (lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie). [...]. W tomie ostatnim Autor prowadzi nas dalej na wschód. Najpierw na Wołyń zachodni, który do 1939 r. należał do II Rzeczypospolitej, później przez Chocim, Raszków, Zasław, Płoskirów, Tulczyn, Berdyczów, Samhorodek, Kijów - aż na Zadnieprze.