Piękne Polki. Opowieść o lwowskich klaudynkach - Ewa i Bogumił Liszewscy

Wielkie damy, patriotki, kolekcjonerki, filantropki, strażniczki ognisk domowych i tradycji, posażne córki magnatów, z biegiem lat zmieniające się w dostojne matrony – panie na kresowych włościach. Spoglądają na nas milcząco z portretów zdobiących ściany muzeów. Ich wspaniałe domostwa w Pietniczanach na Podolu, Szpanowie na Wołyniu, legendarnych Antoninach, Wierzchowni, Białej Cerkwi, Nieświeżu, Połoneczce i wielu innych malowniczych miejscach albo istnieją dziś tylko na fotografiach w sepii – zmiecione podmuchem rewolucji i wojen, albo pełnią całkiem inne funkcje, jakże dalekie od domowego zacisza. 

Trzy siostry: Maria, Zofia i Eliza Pareńskie. Trzy muzy Stanisława Wyspiańskiego. Maryna i Zosia, pod własnymi imionami, zostały sportretowane przez niego w Weselu, prapremiera dramatu w marcu 1901 roku przerodziła się w wielki skandal towarzyski w Krakowie. Wesele dało Wyspiańskiemu nieoficjalny przydomek czwartego wieszcza, a siostrom Pareńskim literacką nieśmiertelność.

Jan Spytek Tarnowski - wędrując współcześnie, w XXI wieku, szlakiem dawnych warownych rezydencji i strażnic kresowych rozrzuconych po bezdrożach malowniczego i emocjonalnie nam bliskiego Podola, po Wołyniu, a także po pograniczu Wołynia i Podola, gdzie rozłożył się piękny i jakże sławny swym Liceum Krzemieniec, a dalej rozmodlony Poczajów, dawniej unicki, dziś prawosławny, a nieopodal tragiczny swą najnowszą historią warowny Podkamień, niegdyś będący taką podolską Częstochową - zanurza się w przeszłość i w mit Kresów. Barwnym i niezwykle sugestywnym literackim językiem opowiada o polskich śladach na ziemiach, które są częścią obecnej Ukrainy, o splątanych losach Ukraińców i Polaków, o wspólnej, niełatwej momentami przeszłości i historii.

Szósty tom „Tamtego Lwowa” ukazał się po raz pierwszy w 1994 roku.

We wstępie Witold Szolginia pisał, że szósty i ostatni tom „Tamtego Lwowa” zatytułowałem niezbyt pomysłowo i nie za bardzo powabnie – po prostu Rozmaitości. Ten wybitny i uwielbiany przez tysiące czytelników piewca Lwowa pomylił się w tym zdaniu, aż dwa razy.

Szósty tom nie był ostatni, ukazały się przecież dwa kolejne, a podtytuł Rozmaitości niezwykle trafnie współgra z treścią książki. Każda z pięciu poprzednich części była poświęcona osobnym zagadnieniom: lwowskim krajobrazom, parkom, ulicom, placom, świątyniom, słynnym budynkom, pomnikom, a także mieszkańcom Lwowa, ich obyczajom, świątecznemu i codziennemu życiu.

W Rozmaitościach, autor sięgnął do tych wszystkich tematów, które nie pojawiły się w poprzednich książkach, i do tych wątków, które chciał uzupełnić.

W obecnym wydaniu skorygowano nieścisłości merytoryczne oraz dodano informacje, których autor nie mógł znać w czasie, gdy pisał tom. Tekst wzbogacono o przypisy i indeks osób. W książce jest ponad 150 ilustracji, jest też kilkadziesiąt nowych, niektóre są publikowane po raz pierwszy.

Maurycy Allerhand 1868-1942, profesor prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, członek Trybunału Stanu i Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczpospolitej Polskiej, adwokat.

Po kilkudziesięciu latach odkryto przypadkowo okupacyjne pamiętniki profesora. Prezentujemy ich unikalną treść pokazując, jak prawo może zmienić się w bezprawie. Profesor został zamordowany w sierpniu 1942 roku w Obozie Janowskim we Lwowie.

Dwie częściowo równoległe relacje z Zagłady we Lwowie. Pierwsza z nich to cudem ocalały, pisany w lwowskim getcie, dziennik wybitnego prawnika pochodzenia żydowskiego Maurycego Allerhanda. Druga część to wspomnienia jego wnuka dr. med. Leszka Allerhanda. 

Książka podejmuje temat walki o Lwów w latach 1918–1919, kiedy miasto usiłowali przejąć Ukraińcy, którym Austria przyobiecała utworzenie Państwa Ukraińskiego ze stolicą we Lwowie. Autorką jest Rosa Bailly – „wielka Francuzka o polskim sercu”, kochająca naród polski i zaangażowana w pomoc Polakom od 1916 r. Książka przedstawia powstanie miasta i jego historię poprzez wieki, podkreśla jego uparte i niezmienne ciążenie ku polskości. Zadziwia i zachwyca dokładność i wierność prawdzie historycznej, a także żywe, niekiedy z humorem, malowanie nastrojów „ulicy”, na której kotłowały się różne żywioły ludzkie. Opisywane wydarzenia bogato dokumentuje materiał ilustracyjny (ok. 120 fotografii).