Pamiętniki z wyborem dokumentów i zdjęć - Józef Haller

Legioniści jako pierwsi wyruszyli w 1914 r. na wojnę w imię marzeń o niepodległości. Następnie jako jedyni, nieprzerwanie do późnej jesieni 1916 r. bili się przeważnie na ziemiach przed rozbiorami przynależnymi do Rzeczypospolitej, a po rozwiązaniu Legionów w 1917 r. znaleźli się w szeregach tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej lub jawnej Polskiej Siły Zbrojnej, aby w październiku–listopadzie 1918 r. pokierować likwidacją administracji austriackiej w Galicji oraz okupacyjnych garnizonów w Królestwie Polskim.

Pani Walak opierając się na bogatym materiale źródłowym - często nieznanym szerszym kręgom historyków - kompetentnie przedstawiła i oceniła dzieje III Brygady Legionów Polskich (1915-1917) na tle zmieniających się uwarunkowań politycznych w Europie, w tym w Austro-Węgrzech, Niemczech i Rosji. Stąd recenzowana praca stanowiąca zamkniętą monografię tej Brygady - bezsprzecznie należy do tych prac historycznych, w których materiały archiwalne są podstawą konsekwentnych dociekań historycznych.

Wspomnienia najstarszego z braci Starzyńskich - Romana, "Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914-1918", to książka wspaniała. Opowiada o młodym człowieku, idealiście oddanym idei niepodległościowej idącemu na wojnę wbrew swojemu słabemu zdrowiu. Poznajemy go od lat jego wczesnej młodości w zaborze rosyjskim, śledzimy jego losy w Krakowie, a potem na froncie. Obserwujemy jak dojrzewa intelektualnie i politycznie. Widzimy, jaki wpływ wywiera na niego postać Komendanta - Józefa Piłsudskiego.

Książka niniejsza jest efektem studiów nad polską emigracją polityczną oraz działaniami władz PRL wobec wychodźstwa. Zamieszczone w tym tomie teksty podzielone zostały na cztery tematyczne grupy: „Wrogowie” Polski, Uciekinierzy, Wcielenia Cata i Jutrzenka wolności. Ich bohaterami są postaci powszechnie znane, ale także osoby szerzej nieznane, niemal całkowicie zapomniane.

Pamiętniki Władysława Mickiewicza, syna Adam Mickiewicza, są znakomitym źródłem informacji o losach Wielkiej Emigracji, nieustających próbach wskrzeszenia rozdartej przez zaborców ojczyzny, świadectwem patriotyzmu wychodźców i ich wytrwałości w dążeniu do wytyczonych celów. Były one przez wiele lat źródłem wiedzy o życiu autora Pana Tadeusza i symbolem kreacji postaci wieszcza przez syna-badacza niejednokrotnie przeinaczającego fakty i naginającego historię dla podkreślenia jego znaczenia w historii Europy w XIX wieku.

Okopy I wojny światowej. Sam środek rozdzierającego dramatu. Świadectwo ceny, jaka została zapłacona za odrodzenie Polski w 1918 roku. Ksiądz Józef Panaś jako kapłan i uczestnik walk towarzyszył żołnierzom Legionów w ich męstwie, strachu i umieraniu.

"Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych - rola i miejsce w badaniach historycznych, to czteroczęściowa książka stanowiąca podsumowanie poważnego projektu badawczego realizowanego w ramach grantu uzyskanego w Narodowym Programie Rozwoju Humanistyki (...). Praca zawiera studia autorstwa ponad czterdziestu autorów z Polski i z zagranicy - przede wszystkim z Ukrainy, Litwy i Białorusi oraz z Rosji. Stanowi ona swoiste kompendium wiedzy na temat źródeł wspomnieniowych, memorabiliów i epistolografii, dla których centrum proweniencji stanowiły obszary wschodnie dawnej Rzeczypospolitej. Od strony problematyki źródła te dotyczą jednak znacznie rozleglejszego obszaru, bowiem obejmują w gruncie rzeczy przestrzeń całego Cesarstwa Rosyjskiego, w tym przede wszystkim Syberię, a także - w mniejszym stopniu - kwestie emigracji z tych terenów z obszaru zachodniej Rosji do austriackiej Galicji i - zwłaszcza - na zachód Europy. Reasumując recenzowana książka jest przekonywającym dowodem na żywotność źródeł z zakresu memuarystyki i epistolografii i świadczy o ich fundamentalnym znaczeniu dla badań historycznych".

To powieść o kilkupokoleniowej walce o niepodległość, opowiedziana z perspektywy dwóch rodzin – z Kresów i Wielkopolski. To historia błękitnego munduru Franciszka, żołnierza Błękitnej Armii, ale i walki powstańców styczniowych od Różyckiego i Langiewicza, boju Wielkopolan z pruskim kulturkampfem. To wszystko zostało opowiedziane z perspektywy rodzinnej klechdy. Podobnie jak w Tajemnicy sekretarzyka, pokazane są tu ważne postaci z przeszłości – wodzowie z powstania styczniowego, propagatorzy pracy organicznej, a przede wszystkim generał Józef Haller.

"Najczystszy spośród synów wolności, jakiego znałem" – powiedział o Tadeuszu Kościuszce trzeci prezydent w historii Stanów Zjednoczonych, Thomas Jefferson. Oto biografia, napisana z wyśmienitym narracyjnym nerwem, w której polski bohater narodowy na powrót staje się człowiekiem z krwi i kości. Amerykański dziennikarz polskiego pochodzenia i wieloletni prezes Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku wykorzystał liczne historyczne źródła z jednej i z drugiej strony oceanu. Fascynująco opowiada o życiu i dokonaniach Kościuszki w Ameryce, w czasie tamtejszej wojny o niepodległość, a potem w Polsce toczącej wojnę z Rosją i w trakcie powstania narodowego, na którego czele stanął.

„Z wielkim zainteresowaniem przeczytałam książkę autorstwa księdza prałata Józefa Romana Maja pt. Ostatni rycerz Polski. Opracowanie to ma dla mnie szczególne znaczenie, ponieważ jego bohaterem jest mój stryjeczny pradziad i zarazem ojciec chrzestny. Generał Haller jest pokazany w sposób wielowymiarowy. Autor książki zaprezentował niezwykle bogatą i barwną osobowość Generała, która stała u podstaw jego dokonań. Józef Haller był człowiekiem niezwykle szlachetnym, wielkiego honoru, o nieskazitelnej uczciwości i poczuciu sprawiedliwości. Głęboki patriota, humanista i człowiek czynu, pragmatyk, a jednocześnie romantyk”.

Problem działalności ugodowej w zaborze pruskim jest słabo znany w porównaniu z pozostałymi dwoma zaborami. Autor w swej pracy przedstawia program i skład społeczny polskich ugrupowań ugodowych oraz motywy zajęcia takiej postawy w ostatnim ćwierćwieczu rządów pruskich w Poznańskiem. Osobne miejsce zajmuje omówienie roli poznańskich ugodowców w okresie I wojny światowej w niemieckiej administracji i polityce, nie tylko w zaborze pruskim, ale i w okupowanym Królestwie Polskim.

Wszyscy Polacy wiedzą, że Józef Wybicki (1747-1822) jest autorem polskiego hymnu narodowego - Mazurka Dąbrowskiego. Ten gorący patriota wsławił się również wystąpieniem na sejmie w 1768 r. przeciwko działaniom ambasadora rosyjskiego, był uczestnikiem konfederacji barskiej i insurekcji kościuszkowskiej oraz współzałożycielem Legionów Polskich we Włoszech. Ale pozostawił też po sobie interesujące Pamiętniki, w których opisuje dzieje swego życia od lat najmłodszych do czasu utworzenia Księstwa Warszawskiego.

Obecne wydanie Pamiętników J. Wybickiego jest nowym opracowaniem dokonanym przez historyka i pisarza Zenona Gołaszewskiego. Pamiętniki zostały przełożone na język współczesny oraz uzupełnione biografią ich Autora w tych miejscach, gdzie ten pozostawił w nich luki, być może z myślą, by je w przyszłości uzupełnić. Dodatkowo zaopatrzone zostały w indeksy: osobowy i nazw geograficznych.

Reprint pracy Armja Polska we Francji. Dzieje wojsk generała Hallera na Obczyźnie, do której materiały zebrał i opracował Józef Sierociński, wydanej po raz pierwszy w Warszawie w 1929.

Nieoceniony materiał o charakterze źródłowym, zawierający tekst i unikalne zdjęcia z epoki, dokumentujący wydarzenia historyczne sprzed 100 lat, które doprowadziły do odzyskania i utrzymania niepodległości Polski.