Pamiętnik znaleziony na strychu. Od Krzemieńca przez Londyn do Sopotu 1939-1950-1978 - Paula Jadwiga Wojtacka

Autor kreśli barwną panoramę ówczesnej kresowej mentalności i obyczajowości, jednak głównym bohaterem jego intrygującej opowieści pozostaje samo liceum - jego Ojcowie Założyciele, profesorowie, społeczność uczniowska, struktura, a także fety i zwyczaje. A wszystko to nieodłączne od tragiczno-ironicznych zawirowań historii, które zdecydowały zarówno o narodzinach, jak i o późniejszej klęsce szkoły.

W  roku 1942 polscy żołnierze Armii Andersa maszerujący z Persji do Palestyny wymienili garść pieniędzy, tabliczkę czekolady, szwajcarski nóż oficerski i konserwę wołową na wychudzonego niedźwiadka. Wojtek - bo tak nazwano zwierzaka - pełniący początkowo rolę maskotki, szybko awansował na pełnoprawnego żołnierza, posiadającego wojskowy stopień i numer ewidencyjny.  Podczas kampanii włoskiej został amunicyjnym, donoszącym pociski do ciężkich moździerzy. Od tego czasu symbolem 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii 2. Korpusu gen. Andersa, w której służył, stał się rysunek niedźwiedzia niosącego pocisk. Po zakończeniu wojny Wojtek wraz ze swymi towarzyszami broni przybył do Szkocji. Syryjski niedźwiedź szybko odnalazł się w nowych warunkach i, zanim przeprowadził się na stałe do edynburskiego zoo, stał się powszechnie znanym członkiem lokalnej społeczności.

Książka przedstawia powojenne losy najbardziej znanego związku taktycznego Polskich Sił Zbrojnych – 2 Korpusu Polskiego, dowodzonego przez charyzmatycznego gen. Władysława Andersa. Praca obejmuje lata 1945–1947, od zakończenia II wojny światowej we Włoszech do symbolicznej daty rozwiązania Polskich Sił Zbrojnych, a wraz z nimi Korpusu. Omawia również powstanie, organizację i walki Korpusu, stanowiąc syntetyczną analizę dotychczasowych rozważań historyków polskich i zagranicznych, wzbogaconych o liczne źródła wspomnieniowe.

Pierwsza popularnonaukowa książka stanowiąca pełen zarys stosunków polsko-ukraińskich w latach 1943-1947. Autor przedstawia przebieg krwawego konfliktu jaki rozgorzał pomiędzy Polakami i Ukraińcami, a którego ramy chronologiczne wyznaczają dwa często przywoływane wydarzenia historyczne: rzeź wołyńska, czyli czystka etniczna dokonana na Polakach przez nacjonalistów ukraińskich w 1943 roku, oraz akcja &"Wisła", przymusowe wysiedlenia Ukraińców z południowo-wschodniej Polski. Zatrważający bilans konfliktu do dziś ciąży na zbiorowej pamięci Polaków i Ukraińców.

Cztery opowiadania składające się na niniejszy tom tworzą zadziwiający i niezwykle delikatnie kreślący ludzką tragedię "kwadryptyk historyczny" losów kresowych Polaków. Absurdalność zła, "totalność" bezprawia w cywilizacyjnym zderzeniu z "normalną codziennością" wywołują pytanie o wytrzymałość ludzkiej wiary w Opatrzność Bożą nad nimi.

To publikacja fundamentalna dla upowszechnienia tradycji walk o niepodległość Polski oraz dla zachowania pamięci ofiar wojny i okresu powojennego.

Gen. Władysław Anders, symboliczna postać emigracji „niezłomnej”, Stefan Korboński, wytrwały orędownik sprawy polskiej w Stanach Zjednoczonych, jeden z przywódców Zgromadzenia Europejskich Narodów Ujarzmionych, Konrad Sieniewicz, działacz polskiej i międzynarodowej chadecji, niestrudzenie próbujący budować kontakty z krajem. Różniło ich wiele, łączył cel, dla którego wybrali emigrację: niepodległa Polska. 

Ze wstępu:

„Zastanawiając się nad oddaniem do druku tego materiału wybrałem tedy okres rozpoczynający się z chwilą przyjazdu naszego z żoną do Londynu w niespełna pięć lat przed wybuchem drugiej wojny światowej, a kończący się jedenaście lat później cofnięciem imania przez mocarstwa zachodnie rządowi naszemu na wygnaniu.

Zapiski poczynione przez te lata nie były tylko osobistym szyfrem szeregującym daty, fakty i nazwiska. Dokonywane zazwyczaj co kilka, a najwyżej co kilkanaście dni stanowiły jak gdyby próbę opo­wieści ciągłej kroniki wypadków współczesnych oglądanych oczyma polskimi. Kronika ta jest pełna luk czy z braku czasu, czy dlatego, że na skutek nieobecności lub choroby znajdowałem się w danej chwili z dala od głównego terenu wydarzeń. Staram się braki te uzupełnić przy pomocy treściwych komentarzy poprzedzających kolejne rozdziały tej opowieści.”