Osobliwości Bieszczadów. Przewodnik krajoznawczy po znanych i nieznanych osobliwościach regionu - Stanisław Kłos

Druga część zbioru reportaży Krzysztofa Potaczały o Bieszczadach w czasach PRL-u. Prawdziwe, w większości mało znane historie i anegdoty oparte na dokumentach i wywiadach ze świadkami tamtych czasów. Pierwsze bieszczadzkie bazy studenckie i obozowisko „hipisów” w Caryńskiem, historia pomnika gen. Świerczewskiego i historia „Chaty Socjologa”, kościół zbudowany w jedną noc i kościół remontowany dzięki uporowi jednego człowieka, kombinat drzewny i wojskowe gospodarstwa rolne, a nawet bombowa wizja towarzysza Gierka – to tematy tej bogato ilustrowanej archiwalnymi zdjęciami książki.

Ruiny cerkwi, nieistniejące wsie, bunkry UPA, trudna historia stosunków polsko-ukraińskich, ale też wspaniałe góry i niezwykłe historie dolin. Oto cała prawda o Bieszczadach.

Bogato ilustrowany, ekskluzywny reprint wydania z 1914. Przewodnik Mieczysława Orłowicza prowadzi nas od od źródeł Sanu w Bieszczadach, przez Gorgany, Bliźnicę i Świdowiec, Czarnohorę, Karpaty Marmaroskie, Karpaty Bukowińskie aż po Alpy Rodniańskie. To podróż nie tylko krajoznawcza, ale i kulturowa. Orłowicz zapoznaje nas z wspaniałymi zabytkami, typami budownictwa ludowego i rdzenną ludnością tych terenów. A wyprawa to tym, ciekawsza, że, cytując autora, góry te dzięki swej wysokości, piękności i pustce, najwięcej mają warunków do skierowania ku nim ruchu turystycznego.

Ekskluzywny przewodnik retro z 1937 r. po południowo-wschodnich kresach II RP zabierze nas w podróż po Huculszczyźnie, Roztoczu Lwowskim, Ziemi Przemyskiej, Lubelszczyźnie, Wołyniu, Podolu, Pokuciu, zagłębiu naftowym z Drohobyczem i Stryjem oraz Beskidach Wschodnich. Znajdziemy w nim propozycje wycieczek krajoznawczych oraz opisy najważniejszych zabytków takich miast jak Lwów, Przemyśl, Jarosław, Przeworsk, Lublin, Zamość, Brody, Zbaraż, Łuck, Równe, Kowel, Tarnopol, Sambor, Kosów i Żabie. Ciekawe teksty zostały opatrzone pięknymi, niezwykle dokładnymi planami i mapami, które także dzisiaj mogą być pomocne w zwiedzaniu tych miejsc. Wspaniały prezent dla wszystkich miłośników Kresów.

Niebanalny pomysł na wakacje dla wszystkich turystów. To również solidna porcja wiedzy o historii i tradycji polskiego kolejnictwa. Ale co najważniejsze jest to porcja lekkostrawna i podana w atrakcyjnej i czytelnej formie. 

Przewodnik oprowadza po ponad 80 zabytkowych obiektach związanych z kolejnictwem. Są wśród nich koleje wąskotorowe, parkowe i drezynowe, zabytkowe dworce i stacje, mosty, muzea, skanseny, parowozownie i izby tradycji. Czytelnik pozna obiekty wyjątkowe, zapomniane i często zaskakujące – jak most zwodzony w Szczecinie czy stacja dwupoziomowa w Kostrzynie. Dowie się gdzie wsiąść w kolejkę wąskotorową, a gdzie w Pociąg Papieski. Pozna historię znanych i charakterystycznych obiektów jak Dworzec Główny we Wrocławiu, i losy tych od dawna nieczynnych, niszczejących i nieco zapomnianych. Książka nie jest specjalistycznym opracowaniem, skierowanym tylko do znawców i wąskiego grona miłośników kolei, lecz adresowana jest do szerokiego grona turystów interesujących się techniką lub po prostu chcących odbyć sentymentalną podróż pociągiem retro.

Jest to sztandarowe dzieło geograficzno-etnograficzne Wincentego Pola (1807–1872), powstałe w połowie XIX wieku, wznowione dziś w opracowaniu redakcyjnym Stanisława Krycińskiego, tchnie egzotyką dawno minionych czasów. Opisany w nim – pod względem topograficznym, hydrograficznym, a wreszcie kulturowym – teren rozciąga się na północ od głównego grzbietu Karpat od Bramy Morawskiej, przez Tatry, Bieszczady i Huculszczyznę, po Bukowinę. Drobiazgowe rozważania naukowca, jednego z pierwszych badaczy Karpat, urozmaicają malownicze opisy pobudzające wyobraźnię, skreślone ręką literata i poety. Wzbogacone o piękne grafiki z epoki zapewne ucieszy każdego miłośnika polskich gór i pogórzy.

Album ten jest owocem wielu lat obserwacji i nauki rozumienia przyrody Bieszczadów, długich godzin wyczekiwania w dziczy na odpowiednie ujęcie. Tytułowi bieszczadzcy mocarze, których fotografie zostały ułożone zgodnie z cyklem pór roku, to prawdziwi władcy dzikich, leśnych Bieszczadów. To zwierzęta największe, najsilniejsze i najbardziej waleczne, ale też te niepozorne, co nie oznacza, że mniej piękne i fascynujące.

Część pierwsza jest monografią krajoznawczą karpackich rubieży, część druga to przewodnik po beskidzkich szlakach: Gorganach, Czarnohorze, Karpatach Marmaroskich i Połoninach Hryniawskich. Książka ukazuje na podstawie starych, jak i najnowszych źródeł oraz własnych obserwacji autora środowisko przyrodnicze regionu, historię i stosunki ludnościowe.

Bieszczady to nie tylko piękne góry, wciąż dzika przyroda, czy słynne Jezioro Solińskie, to także doliny i skryte w nich historie ich dawnych i obecnych mieszkańców.

Książka Bieszczady. To, co najważniejsze to swoiste, subiektywne kompendium wiedzy o tych wciąż skrywający wiele tajemnic górach.

Publikacja została podzielona na 30 haseł, opowiadających między innymi o bieszczadzkich jeziorach, ochronie przyrody, wilkach i niedźwiedziach, wypale drewna i samym drewnie, koniach, parkach konnych i kowbojach, dawnych mieszkańcach Bojkach, Łemkach, Niemcach i Cyganach, nieistniejących wsiach, cerkwiach i kościołach, prymasie i papieżu w Bieszczadach, drogach i bezdrożach, kolejce, harcerzach, narciarstwie i szybownictwie, Straży Granicznej, UPA i więzieniach, kuchni, a w końcu o Marianie Hessie twórcy legendy o Biesie i Czadzie.

Drewniana architektura cerkiewna Wschodniej Galicji jest zjawiskiem, które nie ma sobie równych w skali Europy.

Różnorodność typów i bogactwo form wprawia w zdumienie każdego, kto zapozna się z tym tematem. Szczególnie zachwycają się nim przybysze z krajów, gdzie buduje się z kamienia, a drewno służy głównie jako opał. Zachwycają, a jednocześnie dziwią, że można budować takie cuda, z tak nietrwałego materiału.

Rzeczywiście, pożary były plagą dziesiątkującą drewnianą architekturę sakralną, ale mimo to, do początku XX w. dotrwały setki przepięknych cerkwi, z których najstarsze sięgały początku XVI w. Później na cerkwie drewniane spadły inne nieszczęścia. Wiele bezcennych budowli rozebrano w związku z budową nowych – murowanych. Obie wojny światowe również zebrały swoje żniwo. Ciężki czas nastał, gdy tereny Galicji znalazły się pod panowaniem sowieckim. Znów najwyższej klasy świątynie rozpadały się pozbawione opieki lub były rozbierane.

W albumie zaprezentowano również niemniej fascynujące cerkwie murowane, od tych najstarszych z XIII–XIV w., po budowle dwudziestowieczne. Ten niezwykły świat galicyjskich cerkwi został utrwalony na fotografiach z okresu od ostatniej ćwierci XIX w., po koniec czwartej dekady XX w. Wiele z tych zdjęć przepadło lub znajduje się w nieznanych nam miejscach, jednak sporą ich część zebrał Paweł Kusal, znany kolekcjoner z Leska, który od wielu lat, z wielkim zaangażowaniem gromadzi ten bezcenny zbiór. Dzięki jego pasji możemy przedstawić świat, który w dużej mierze jest już bezpowrotnie utracony – świat drewnianych cerkwi Galicji Wschodniej.

Wszystko, co musisz wiedzieć, żeby zrozumieć i pokochać Bieszczady

Ta książka to klucz do poznania Bieszczadów. I to wcale nie powierzchownie, ale do głębi. Na podstawie swoich długoletnich doświadczeń autor książki pewnie prowadzi czytelnika po drogach i bezdrożach, meandrach przeszłości i dnia dzisiejszego Bieszczadów. Niczego nie narzuca, lecz jedynie wskazuje szlaki do skarbów, które można tu odnaleźć. Bo Bieszczady są magiczne, jednak ta magia dostępna jest jedynie tym, którzy wiedzą, gdzie i na co należy patrzeć. Nie są skąpe, ale nie obdarowują każdego tak samo. Mierzą wędrowców własną miarą, ceniąc szczególnie tych, którzy przemierzają swoją drogę z szacunkiem i pokorą.