Od Zjazdu w Łodzi do Zjazdu w Szczecinie. Bilans badań nad dziejami szlachty i ziemiaństwa na ziemiach polskich w XIX wieku

Studia z duchowej i materialnej kultury ziemiaństwa lubelskiego po powstaniu styczniowym. Jest to już druga książka autora poświęcona dziejom ziemiaństwa lubelskiego. Złożyły się na nie cztery obszerne studia, z których dwa zostały już opublikowane w materiałach pokonferencyjnych, a dwa ukazują się po raz pierwszy. Uzupełniają się wzajemnie i tworzą harmonijną całość, przedstawiając dzień codzienny i odświętny dworu ziemiańskiego, opisują rezydencje ziemiańskie.

Narodziny szlachty, Kształtowanie się elit politycznych w Europie

Niniejsza publikacja, zawierająca edycję stu jedenastu testamentów szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, stanowi przyczynek do dalszych badań nad nowożytnym społeczeństwem Rzeczypospolitej. Jest kolejną z prac prezentujących zbiór dokumentów testamentowych w układzie określonym kryteriami: grupa społeczna — terytorium — czas — źródła. Jest to jednak pierwsze tego typu wydawnictwo, które obejmuje pomijaną do tej pory szlachtę prowincji ściśle związanej z Koroną od II połowy XV wieku. Wypełnia więc częściowo lukę w badaniach nad stanem szlacheckim Prus Królewskich, dostarczając uczonym „surowy” materiał do dalszego wykorzystania w badaniach nad społeczeństwem XVII wieku i jego kulturą materialną.

Publikacja zawiera 6 referatów wygłoszonych podczas sesji naukowej o tym samym tytule zorganizowanej w 2016 r., poprzedzonych wstępem dyrektora Andrzeja Matuszewicza. Publikacja przybliża nieznane fakty związane z ziemiaństwem, wskazując na niebagatelną jego rolę. Istotnym uzupełnieniem wydawnictwa są fotografie stanowiące swoiste dopełnienie tekstów.

Tom studiów poświęcony został zagadnieniom szlachty i ziemiaństwa na pograniczach kulturowych dawnej Rzeczypospolitej od XVI do pocz. XX wieku. Pod względem chronologicznym dzieli się na dwie części. Pierwsza obejmuje zagadnienia dotyczące szlachty w okresie formowania się i rozkwitu Rzeczypospolitej aż po jej upadek. Druga - poświęcona jest problematyce czasów porozbiorowych i realiów życia szlachty i ziemiaństwa w granicach obcych monarchii: Rosji, Austro-Węgier i Prus. Wspólnym mianownikiem jest pogranicze kulturowe dawnej Rzeczypospolitej, toteż uwaga autorów koncentruje się na Litwie, Białorusi, Podlasiu, Prusach Królewskich, Galicji. Różnorodna jest natomiast problematyka podejmowanych tematów. Autorzy z ośrodków naukowych w Polsce, Litwie i Białorusi analizują rolę polityczną szlachty i ziemiaństwa, migracje szlacheckie, rozwój indywidualnych karier, wewnętrzną strukturę społeczną, stosunek do polityki państw zaborczych, postawy wobec nowych wyzwań społecznych i gospodarczych oraz przemian narodowościowych.

Prezentowana książka jest pierwszym w historiografii polskiej opracowaniem rozwoju przemysłu w majątkach ziemiańskich Królestwa Polskiego w okresie od końca lat 70. XIX w., do ostatniego roku przed wybuchem I wojny światowej. Przedmiotem analizy badawczej był rozwój, rozmieszczenie oraz struktura przemysłu ziemiańskiego. Terytorialnie praca obejmuje obszar Królestwa Polskiego z uwzględnieniem rozwoju przemysłu w majątkach ziemiańskich w poszczególnych guberniach. Przemysł ziemiański ukazano na tle porównawczym w stosunku do rozwoju całego przemysłu Królestwa Polskiego.

Książka Marcina Chorązkiego jest próbą naukowego opisu ostatnich lat ziemiaństwa w Krakowskiem. Poszukiwaniem odpowiedzi na szereg pytań związanych z postawami ziemian w tym czasie, i okolicznościami, z którymi przyszło im się zmierzyć.

Autor szeroko przedstawiając losy indywidualne konsekwentnie osadza je w kontekście historycznym i mentalnym lat okupacji na ziemi krakowskiej. Dzięki temu w wielu miejscach ukazuje fakty i zjawiska przełamujące rozpowszechnione stereotypy. Nie unikając tematów kontrowersyjnych, przybliża nam realia przeszłości nie tak bardzo odległej, ale niemal całkowicie zapomnianej.

Autorka maluje barwny obraz rzeczywistości bezpowrotnie minionej - spuściznę materialną ziemiaństwa i, co ważniejsze, duchową, której ślady przetrwały w świadomości narodu do dzisiaj. Opowiada o rabunku przez Niemców i Sowietów bezcennych dzieł sztuki i o ludziach walczących o ich odzyskanie po II wojnie światowej. W drugiej części książki, utrzymanej w tonie gawędy, autorka opisuje historie wybranych rodzin