Ocet i łzy. Terror Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako doświadczenie traumatyczne - Monika Milewska

„Czarna księga rewolucji francuskiej”. Fundamentalne dzieło pod redakcją dominikanina Renaud Escande'ego. Omawia najważniejsze wydarzenia związane z rewolucją, idee rewolucji i kontrrewolucji oraz ich głównych przedstawicieli. Zamykający rozdział to antologia tekstów ukazujących okrucieństwo oraz antycywilizacyjną i antychrześcijańską rolę rewolucji francuskiej. Całość stanowi pięćdziesiąt artykułów najwybitniejszych autorów francuskich. Wśród nich Pierre Chaunu, znawca historii XVIII wieku, Stephane Courtois, redaktor słynnej "Czarnej księgi komunizmu", Jan Tulard, znawca epoki napoleońskiej, Reynald Secher, autor "Ludobójstwa francusko-francuskiego" w Wandei oraz m.in. Emanuel Le Roy Ladurie, Jan Sévillia i Jean Christian Petitfils.

O kulturze i rewolucji to zbiór tekstów tworzących opowieść o oglądanej z Polski epoce, w której porządek kultury fundujący cywilizację zachodnią podważany jest przez rewolucyjne prądy. Zdaniem autora to one przekształciły się w dominującą dziś w Europie ideologię, która bezwzględnie eliminuje swoich tradycyjnych przeciwników, likwiduje pluralizm i realną debatę oraz efektywnie homogenizuje naszą rzeczywistość. Ideologia ta jest miękką wersją totalitarnego ustroju, w której bezpośredni terror zastąpiony zostaje przez szczelny, regulujący wszystko system prawny i symboliczną przemoc prowadzącą do ośmieszenia, zdezawuowania i usunięcia z życia publicznego wszelkich, niemieszczących się w doktrynie treści. Szczególną uwagę autor poświęca filozofii, literaturze i historii, bowiem z ich perspektywy dopiero jesteśmy w stanie zrozumieć naszą współczesną codzienność.

Wandalizm był niewątpliwie jednym z najważniejszych przejawów rewolucji francuskiej, w znacznej mierze dokonywał się bowiem w zgodzie z nowym prawem. Biorąc pod uwagę ogrom strat wśród wybitnych i ważnych dzieł sztuki, wydarzenie to należy zaliczyć do największych katastrof kulturalnych w historii Europy.

Książka François Souchala jest niezbędną lekturą dla każdego, kto interesuje się europejską historią i sztuką, jest napisaną ze swadą opowieścią o jednym z aspektów rewolucji, a zarazem wywodem starannie usystematyzowanym i opartym na niepodważalnych faktach. Niemałą rolę odgrywają też oceny i interpretacje autora, schodzą one jednak na dalszy plan wobec przytłaczającej siły wstrząsających danych historycznych.

W tej książce francuski historyk Reynald Secher (ur. 1955) podejmuje bolesny, wprost traumatyczny temat z historii Francji: wojny wandejskie. Była to w sumie jedna przewlekła wojna domowa rozpoczęta w 1793 roku, gdy w trakcie rewolucji Francja stała się republiką. W Wandei, północno-zachodniej części kraju, w obronie religii i monarchii wybuchło powstanie – głównie chłopskie. Po jego stłumieniu doszło do represji mających zdaniem autora charakter ludobójstwa. Władze republiki oczekiwały od armii całkowitej eksterminacji ludności Wandei. Secher szczegółowo przedstawia historię wojen, przywołuje bardzo obfity, wstrząsający materiał w postaci dokumentów, relacji i danych statystycznych w celu zobrazowania przebiegu wydarzeń oraz ustalenia faktycznej liczby ofiar i zakresu strat materialnych. Źródła są w dużej mierze lokalne, często prywatne, odnalezione przez autora wśród mieszkańców Wandei. Teza o ludobójstwie wywołała we Francji żywy spór. Jego stawką jest niesławna rola Francji jako „prekursorki” totalitarnej przemocy, której ofiarą padła Europa w XX wieku. Secher, sam urodzony na terenie Wandei, od kilku dekad prowadzi walkę z „pamięciobójstwem” – walkę trudną, bo każdy naród wolałby zapomnieć o takich tragediach, jak we Francji sprawa katarów, protestanckich kamizardów w XVIII wieku czy szuanów w czasie rewolucji. Obecnie niektórzy parlamentarzyści francuscy chcą uznania wojen wandejskich za ludobójstwo.

Bez wątpienia Rewolucja Francuska była największą katastrofą polityczną w historii świata od upadku starożytnego Rzymu. Nie dlatego, że kosztowała ludzkość tyle krwi co II Wojna Światowa, lecz dlatego, że zakończyła ostateczne mediewalną epokę wiary i tradycji, otwierając epokę permanentnego niepokoju, wojen domowych i rewolucji charakteryzujących świat nowoczesny. Faszyzm, komunizm i liberalna demokracja nigdy nie miałyby miejsca, gdyby nie tamten rok 1789. Wielu ludzi już wtenczas czuło, że nowy świat daleki będzie od szczęścia i harmonii, lecz zwiastuje czas wielkich katastrof. Ta książka poświęcona jest ówczesnym sceptykom i pesymistom, którzy mieli rację, chociaż politycznie ponieśli porażkę.

Prezentowany tom dzieli się na trzy części. W pierwszej opisano młodzieńcze lata Napoleona i początki jego działalności. Część druga przedstawia Bonapartego już jako wodza naczelnego. Omówione tu zostały kampania włoska i wyprawa egipska. Ostatnia część pt. „Konsulat” zawiera następujące rozdziały: 18 Brumaire'a, Organizacja rządu konsularnego, Kampania z roku 1800, Pokój w Amiens, Instytucje Konsulatu, Dożywotni tytuł Konsula.