Niemen rzeka niezgody. Polsko-sowiecka wojna partyzancka na Nowogródczyźnie - Zygmunt Boradyn

Wojny o Kresy Wschodnie lat 1918-1920 stanowiły wydarzenie ogromnej wagi dla losów odrodzonej Polski. Angażowały wielomilionowe rzesze Polaków, ich bezpośrednich uczestników. Miały wielki wpływ na politykę II Rzeczypospolitej w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo to nie doczekały się one, jak dotąd, literatury historycznej na miarę ich znaczenia. Brak jest w polskiej historiografii monograficznego opracowania tego tematu. Ukazują się prace obejmujące każdą z tych wojen z osobna. Tymczasem miały one wiele cech wspólnych, których łącznikiem było militarne wywalczenie prawa Polaków do włączenia w skład II Rzeczypospolitej Kresów Wschodnich. Monografia ta ma za zadanie wypełnić tę lukę.

Autentyczność to podstawowy walor tej książki. Zawiera ona opowiadania i reportaże powstałe na podstawie rozmów autorki z bohaterami wydarzeń, które dotknęły Polaków mieszkających podczas II wojny światowej na kresach wschodnich. Właśnie tak wspominają oni, po przeszło pięćdziesięciu latach, swój koniec świata, ich osobistego świata, do którego - o czym większość z nich była przekonana - nigdy nie będzie już powrotu.

Zawodowcy i amatorzy od lat czterdziestych XIX stulecia uwieczniali na kliszach Wilno i jego mieszkańców. Ich obrazy zapisane światłem prowadzą nas w nostalgiczną podróż do miasta przełomu XIX i XX wieku oraz dwudziestolecia międzywojennego.

Fundamentalna praca o Wilnie i Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej: relacja o życiu codziennym miasta i jego mieszkańców pod kolejnymi okupacjami, o sytuacji społeczno-politycznej i stosunkach narodowościowych na Ziemi Wileńskiej, o genezie, organizacji i działalności zbrojnego i cywilnego podziemia niepodległościowego, a także dziejach Okręgu Wileńskiego ZWZ-AK. W aneksach umieszczono biogramy, dokumenty i kalendarium działań AK na Wileńszczyźnie.

Przewodnik historyczny śladami Polaków po Litwie, Łotwie, Estonii i Białorusi, czyli krajach tworzących historyczne Wielkie Księstwo Litewskie i Inflanty. Publikacja napisana z dużą erudycją, opatrzona ilustracjami, stanowi połączenie klasycznego przewodnika i popularnej monografii historycznej.

Przedwojenna paramilitarna organizacja Leśników (PWL) przygotowywała swoich członków na wypadek wojny do działań w konspiracji. Po wybuchu II wojny światowej leśnicy jako jedni z pierwszych organizowali opór przeciwko okupantowi. Książka przedstawia barwny obraz partyzanckiego życia, ich potyczki, bitwy i brawurowe akcje zbrojne.

Album poświęcony jest ziemi nowogrodzkiej w latach międzywojennych. Pokazuje odbudowę regionu zrujnowanego przez dwie wojny – światową i bolszewicką, polskie życie społeczne i gospodarcze, administrację, szkoły i działalność oświatową, życie kulturalne i religijne, sądy, policję, straż pożarną, koleje, jednostki Wojska Polskiego stacjonujące na tym terenie. Na starych fotografiach zobaczymy też życie codzienne mieszkańców, ludzi przy codziennej pracy i przy święcie. Ujrzymy też postacie odgrywające istotną rolę w życiu województwa nowogródzkiego.

W II tomie "Kresowych rezydencji" opisano ponad 120 miejscowości z zespołami rezydencjalnymi położonych na terenie przedwojennego województwa nowogródzkiego. Jest to zaledwie około 10 procent ogólnej liczby siedzib ziemiańskich znajdujących w tym województwie przed 1939 r. Większość z nich przestała istnieć podczas XX-wiecznych zawieruch dziejowych, ale te ocalałe i pozostałości tych zniszczonych stanowią cenne pamiątki po ich dawniejszych właścicielach i pomniki dramatycznych dziejów tej ziemi.

Współczesnemu Polakowi Nowogródczyzna kojarzy się głównie z urodzonym tu naszym wieszczem – Adamem Mickiewiczem. Kanoniczny obraz „nowogródzkiej strony” tworzą wyjęte z jego dzieł opisy Soplicowa i zamku „na barkach nowogródzkiej góry”. Wspaniałym dopełnieniem tych klasycznych tekstów są zdjęcia mistrza fotografii Jana Bułhaka – także rodowitego nowogródczanina. Nie ma również świadomego rodaka, który nie słyszałby o położonym na Nowogródczyźnie Nieświeżu – wielkim zespole rezydencjalnym stanowiącym przez kilka stuleci główną siedzibę Radziwiłłów – najpotężniejszego rodu magnackiego w dziejach Rzeczypospolitej.