Niechciani generałowie. Sosabowski, Maczek, Bór-Komorowski i inni. Powojenne losy polskich oficerów - Szymon Nowak

Wznowienie wspomnień generała Stanisława Sosabowskiego – jednej z dramatycznych postaci najnowszej historii Polski, bohatera walk na Zachodzie w czasie II wojny, twórcy pierwszej w historii polskiej formacji spadochronowej. Pierwsza Brygada Spadochronowa zasłużyła się przede wszystkim w bitwie pod Arnhem (Holandia). Wkrótce potem Sosabowski w krzywdzący sposób został przez brytyjskie i polskie dowództwo odsunięty od Brygady. Po wojnie pracował w Anglii jako zwykły robotnik.

Tematem niniejszej książki są dzieje i rozwój jednostek powietrzno-desantowych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Przedstawiono tu historię dwóch jednostek desantu powietrznego: 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej i Samodzielnej Kompanii Grenadierów, są to bowiem jedyne zwarte oddziały Wojska Polskiego na Zachodzie, jakie istniały w Polskich Siłach Zbrojnych na tym obszarze w interesującym autora okresie. Autor przeanalizował rozwój polskiej myśli wojskowej związanej z zastosowaniem na ówczesnym polu walki jednostek powietrzno-desantowych.

Odyseja Dywizji Pancernej generała Maczka" to doskonała monografia jednego z najsłynniejszych polskich oddziałów biorących udział w drugiej wojny światowej. Evan McGilvray opisuje rodowód tej formacji, jej powstawanie na obczyźnie, nieuchronne uwikłanie w politykę i chlubny szlak bojowy w okupowanej Europie - poczynając od Normandii, przez Belgię i Holandię, a kończąc na niemieckim Wilhelmshaven.

Druga część bestselleru Szymona Nowaka o dziewczynach, dla których wojna nie skończyła się 9 maja 1945. Łączniczki, sanitariuszki, narzeczone, siostry i powiernice Żołnierzy Wyklętych. Ciche bohaterki zmagań o wolną Polskę.

Zwyczajne polskie dziewczyny, marzące o sukni ślubnej z długim welonem i szczęśliwej rodzinie, które los zmusił do bezkompromisowych wyborów. Kobiecość rzucona w wir krwawej wojny domowej toczonej przez komunistów bez żadnych zasad.

Przez całe lata skazane na zapomnienie czy pogardę – zawsze broniły honoru leśnego Wojska Polskiego. Dopiero teraz historia zaczyna przyznawać im rację a ich nazwiska powoli przedostają się do podręczników.

Jeden Bóg na niebie wie, jak powstałej w końcu 1918 r. Eskadrze Kościuszkowskiej udało się przez lata II RP przetrwać ze swoją tradycją. Inne lotnicze jednostki traciły je nadzwyczaj szybko. Jednak dzięki podkreślającej braterstwo broni odznace i sławie walczących o Polskę amerykańskich lotników, tradycja ta doczekała momentu, gdy ponownie zagościła w sercach i zapisała się na kartach historii. Dzięki młodzieńczej fantazji i uporowi Mirosława Fericia, naprzykrzającego się umęczonym walką kolegom, jednostka stworzyła unikatowy dokument, z którego w dużej mierze korzystał pierwszy i najbardziej znany piewca wielkości 303 Dywizjonu Myśliwskiego, Arkady Fiedler. Z tego przechowywanego w Londynie źródła przez dziesięciolecia, aż po dziś, nie wyłączając autorów tej pozycji, czerpano i nadal czerpie się natchnienie do pisania książek, artykułów, tworzenia filmów i animacji, by odkrywać losy lotników Dywizjonu 303.

Cztery opowiadania, sprawnie łącząc fikcję literacką z prawdą historyczną, są porywającą lekcją historii, ukazują wielkie cierpienia, jakie zadano narodowi polskiemu, a także przywracają zbiorową pamięć, żebyśmy nigdy nie zapomnieli, że nie z Olimpu zeszliśmy do obiecanej przez wieszczów ziemi niepodległej, ale ze skały, na której łańcuchy wrzynały się w mięśnie, a sępy targały trzewia. I na duszach najlepszych pozostały ślady walk, z mlekiem matek wsączyło się w ich jestestwo coś z tych dawnych prometejskich zmagań, idealizmów nie mierzących zamiary na siły, mąk, które leczyła wiara, namiętności, które upiększała miłość, błędów, które okupywała i uświęcała ofiara.

Odyseusze… to barwna i emocjonalna opowieść o wojennych losach kilku młodych żołnierzy generała Maczka, wytrwałych i upartych, walczących na różnych frontach, zawsze pod jego komendą. To opowieść o wojnie i żołnierskiej przyjaźni, o czekaniu na broń i bitwę, o wielkiej, uskrzydlającej nadziei na Wolną Polskę i gorzkich rozczarowaniach. Nie ma tu zmyślenia ani fantazji, ponieważ prawda o tych „odyseuszach” jest sama w sobie porywająca. Oparta na doskonałych materiałach źródłowych książka dla wszystkich, którym bliska jest nasza najnowsza historia. To się czyta!

Żołnierze jednostki powietrzno-desantowej pułkownika Sosabowskiego do końca wierzyli, że zostaną wysłani do Polski, by wspierać powstanie warszawskie. Dla dowództwa wojsk alianckich istotniejsze okazało się jednak obarczone dużym ryzykiem oskrzydlenie wojsk niemieckich. Takie obejście umocnień Linii Zygfryda otwierałoby bezpośrednią drogę do przemysłowego serca Niemiec - Zagłębia Ruhry. Niestety, w rejonie Arnhem wypoczywał 2. Korpus Pancerny SS pod dowództwem SS-Obergruppenführera Wilhelma Bittricha, o czym alianci nie wiedzieli. Pomysłodawca operacji Market Garden, gen. Bernard Law Montgomery, oraz głównodowodzący, gen. Dwight David Eisenhower, ignorując obawy niższych oficerów liniowych, w tym pułkownika Sosabowskiego, przyjęli optymistyczny wariant zakładany przez jego brytyjskiego zwierzchnika, gen. F.A.M. Browninga, i przeprowadzili operację. Ta największa akcja powietrzno-desantowa drugiej wojny światowej została okupiona ogromnymi stratami, większymi niż te, jakie wojska alianckie poniosły w Normandii.

Co roku mieszkańcy Driel, miejscowości, w której Brygada Spadochronowa toczyła najcięższe walki, upamiętniają bitwę z września 1944 roku. W 2006 brytyjscy weterani oraz mieszkańcy ufundowali pułkownikowi Stanisławowi Sosabowskiemu pomnik.

Oto historia tego, jak Niemcy zaplanowali i przeprowadzili ofensywę. Historia tego, jak najwyższe dowództwo, amerykańskie i brytyjskie, odpowiedziało, by zniweczyć niemiecki plan, gdy już przyjęto do wiadomości, że niemieckie siły ruszyły do ofensywy. Lecz przede wszystkim jest to historia amerykańskiego żołnierza i tego, jak walczył w niezliczonych małych bitwach obronnych, aż w końcu grad niemieckich natarć osłabł, a stojąca za nim siła została rozproszona i wreszcie całkowicie zużyta. To historia drużyn, plutonów, kompanii, a nawet improwizowanych grup, które walczyły wykazując się odwagą, męstwem i determinacją, często bez informacji, łączności czy wiedzy na temat położenia własnych sił. W mniej niż dwa tygodnie przeciwnik został zatrzymany i Amerykanie rozpoczęli przygotowania do wznowienia ofensywy. Choć symbolem tej wytrwałej, dzielnej i udanej obrony stało się Bastogne, poniższa praca stosownie podkreśla kluczowe znaczenie wczesnych amerykańskich sukcesów w powstrzymywaniu ataku poprzez trwanie nieugięcie na pozycjach na południu i północy oraz dezorganizację harmonogramu działań wroga w St. Vith i na mnóstwie mniej znanych, lecz równie ważnych i rozstrzygających pól bitew.

Życiorys emigranta, Andrzeja Szadkowskiego, dzięki barwnej narracji wywołanej przez Pawła Ziętarę, świetnie nadaje się do czytania.

Doskonałe źródło do badań nad dziejami tej specyficznej części polskiej emigracji politycznej żyjącej po II wojnie światowej w Anglii, jaką było pokolenie urodzone już poza Polską, i wyedukowane na Zachodzie. Taka perspektywa jest rzadko obecna w istniejącej memuarystyce, jak również w literaturze przedmiotu. Andrzej Szadkowski opowiada barwnie o swojej szkole, działalności w harcerstwie, studiach prawniczych, życiu młodzieży w ogóle, tajnym szkoleniu spadochronowym, aż po powrót do Polski po upadku komunizmu. Jego opowieść, umiejętnie wydobyta przez Pawła Ziętarę, pozwala nam spojrzeć zupełnie na nowo na pokolenie młodych emigrantów, którzy często Polskę znali jedynie z relacji starszych od siebie osób – rodziców, krewnych i znajomych.

Pierwsza taka książka o dziewczynach z antykomunistycznego podziemia – o tych bardzo znanych i niemal zupełnie zapomnianych. O tych, które nie zawahały się, by oddać krajowi swą młodość, a niejednokrotnie i życie. Szesnaście porywających opowieści o walce, dramatycznych wyborach, ucieczkach, upokorzeniach i więziennej wegetacji. Te z nich, które nadal żyją, przeżywają swe wspomnienia inaczej niż mężczyźni. Wciąż pamiętają, kto i gdzie został ranny, jakiego użyły środka odkażającego i czy wystarczyło bandaży. Książka bogato ilustrowana, zawiera niepublikowane wcześniej zdjęcia.