"Nas, Polaków, nie ma kto bronić..." Represje wobec Polaków w Zwiazku Sowiecim w latach 1935-1938 w materiałach MSZ i wywiadu wojskowego Drugiej Rzeczypospolitej -

Po zabójstwie Siergieja Kirowa w dniu 1 grudnia 1934 r. drugi sekretarz Ambasady RP w Moskwie Antoni Kałuski, obserwując represje, które po tym nastąpiły, napisał: "Od dziesięciu dni żyjemy tutaj w oparach krwi bezmyślnie przelewanej". W Związku Sowieckim rozpoczynał się kolejny krwawy etap - czystek i terroru. Przez następne cztery lata - zwłaszcza w okresie jeżowszczyzny - "opary krwi" będą się unosiły na sowieckim krajobrazie bez przerwy. Jednak Kałuski w momencie pisania tych słów błędnie założył, że jest to "krew bezmyślnie przelewana". Otóż zarówno samo zabójstwo, jak i to wszystko, co się działo później, miało swój cel - posłużyło rozprawieniu się przez Stalina z każdym, kto mógłby mu zagrozić, zwłaszcza podczas możliwej wojny ze światem kapitalistycznym...

Głód 1921-1923
Burzliwy okres lat 1917-1920 największe szkody spowodował w rolnictwie. Bolszewicy, którzy stali się panami sytuacji, tłumaczyli tak sobie, jak i innym, że wszystkiemu winni są przeciwnicy - interwenci, panowie, a nade wszystko bogaci chłopi, zwani kułakami. Tylko jakoś dziwnie się składało, że w tych częściach Ukrainy, na których toczyły się największe zmagania wojenne, odsetek zasianych pól był większy niż tam, gdzie bolszewikom nie sprawiano większego kłopotu w zaprowadzaniu nowych porządków. Na tych spokojniejszych terenach, przeciwstawiając się rabunkowemu komunizmowi wojennemu, większą wagę przykładano do ekonomicznych sposobów walki. Znacznie bardziej opłacało się skutecznie ukryć płody rolne niż zwiększać ich produkcję. A było i tak, że nie było czym obsiać pola, bo przy siłowym ściąganiu kontyngentu, zabierano również ziarno siewne. Na Ukrainie od 1916 r. do 1922 r. powierzchnia zasiewów zmniejszyła się o około 40%. Podobna sytuacja miała miejsce i w innych regionach radzieckiego imperium. Na domiar złego wiosną 1921 r. ogromna susza w centralnych i południowych guberniach Federacji Rosyjskiej oraz w południowej Ukrainie zapowiadała nadchodzenie głodu.

Książka ta jest opowieścią o trudnych relacjach między Polską i Litwą a państwem moskiewskim i Kozakami do czasów rozbiorów Rzeczypospolitej.

Novum tej pozycji polega na tym, że autor próbuje spojrzeć na wzajemne stosunki, wojny, podstępy, religijne spory, akty niebywałego okrucieństwa, masakry, makiaweliczną grę władców, szpiegów i chrześcijańskie odruchy nie tylko z polskiego punktu widzenia. Uwzględnia także poglądy sąsiadów na polskie poczynania zawarte w rosyjskiej i ukraińskiej literaturze przedmiotu. Usiłuje też przybliżyć inną mentalność, fobie, sylwetki władców i religię sąsiadów, która bywała kamieniem wzajemnego nierozumienia, nienawiści i pogardy.

Książka dotyczy bardzo istotnego tematu w kontekście kształtowania polityki pamięci i tożsamości współczesnego państwa ukraińskiego - Hołodomoru. Zupełnie pomijany w czasach komunistycznych, wyniesiony na szczyt oficjalnej pamięci historycznej za czasów "pomarańczowych rządów" i zagubiony w obecnej, eklektycznej, pozbawionej wyraźnych priorytetów polityki humanistycznej na Ukrainie temat dotyczy jednej z największych tragedii cywilizacyjnych XX wieku.

Wielki Głód z lat 1932-1933 na Ukrainie jest największą zbrodnią komunistyczną w Europie. Ważnym źródłem poszerzenia naszej wiedzy o nim są materiały archiwalne nie tylko Ukrainy i Rosji, ale także państw, które miały swoje przedstawicielstwa w ZSRR podczas głodu.

Robert Kuśnierz. Ur. w 1977 r. Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii. Studia historyczne ukończył z wyróżnieniem na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w 2000 r., gdzie cztery lata później obronił doktorat. 

Autor publikacji w kraju i za granicą. Dwukrotny stypendysta Fundacji im. Lanckorońskich.

Jego zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach dotyczących międzywojennych dziejów Związku Radzieckiego, a zwłaszcza Ukrainy.

Poruszająca relacja człowieka, który przetrwał Wielki Głód, stanowi opis codziennej konfrontacji chłopca z beznadzieją i śmiercią – jego bezradności wobec aresztowań i maltretowania rodziny oraz przyjaciół. Miron Dolot opowiada także o dorastaniu, któremu towarzyszy coraz bardziej dojmująca świadomość absolutnej kontroli sprawowanej przez Sowietów nad życiem jego i rodaków. Jest to również opowieść o zachowaniu godności w obliczu barbarzyństwa i poniżenia oraz akt oskarżenia wymierzony w autorów tego tragicznego rozdziału sowieckiej historii.

"Przetrwali wszystko - wywozili ich do Kazachstanu, na Kołymę i Sybir. Wracali na ziemię przodków, na Inflanty i Żmudź, Wileńszczyznę, na Polesie, Żytomierszczyznę, na ukochane Podole. Niszczeni, wynaradawiani, odradzali się od korzeni. Przetrwali. Świadomi swojego dziedzictwa, są żywym dowodem istnienia i spadkobiercami wielkiej królewskiej Rzeczypospolitej. Byli, są i będą. Tak im dopomóż Bóg i Święty Krzyż".

Tak pisała Autorka przed prawie dwudziestu laty, kiedy wędrowała po dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, przezwyciężając ogromne trudy, a nawet niebezpieczeństwa. Wtedy na własne oczy Autorka widziała spontaniczne odradzanie się polskości, entuzjazm i upór kresowiaków w walce o ruiny kościołów, ponad wszystko ofiarną pracę przy przywracaniu ich Bogu i sobie. By wreszcie po kilku dziesięcioleciach barbarzyńskiej pustki, mieć się gdzie modlić, modlić po polsku...

W Kraju Warty polityka III Rzeszy wobec księży i wiernych dwóch największych kościołów chrześcijańskich była szczególnie represyjna. Właśnie temu zagadnieniu poświęcona jest ta książka, której oryginalność polega na kompleksowym ujęciu tematu – losów Kościoła katolickiego i kościołów ewangelickich w Kraju Warty.

Dzięki dogłębnej analizie materiałów archiwalnych znajdujących się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi – powstała unikalna praca. Jej niezmiernie istotnym elementem jest analiza represji stosowanych wobec środowiska polskich i propolskich pastorów ewangelickich jako następstwo ich antyfaszystowskiej, patriotycznej postawy.

Autor, śledząc losy oprawców (uczestnictwo w pierwszej wojnie światowej, rewolucji, wojnie domowej, wieloletnia służba w organach Czeka-OGPU-NKWD), rysuje portret ludzi (ale i szerszej wspólnoty) o określonej mentalności, osobowości i światopoglądzie zakotwiczonym w absolutnej wierze w komunizm i nieomylność dyktatora.

W efekcie mamy do czynienia z książką objętościowo niedużą, ale interesującą, napisaną z dużym polotem, znawstwem tematu. Narracja jest przystępna w odbiorze, co – jak należy sądzić – ułatwi lekturę czytelnikowi przygodnie zainteresowanemu historią. Doskonałym uzupełnieniem całości są skrupulatnie opracowane biogramy 

prof. dr hab. Tomasz Sikorski (Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii).

Interesująca, pełna nieznanych szczegółów historia rozpadu Cesarstwa Rosyjskiego i wzniesienia na jego gruzach wielonarodowego państwa komunistycznego.

Wybór relacji zebranych przez Referat Historyczny i Biuro Dokumentów II Korpusu obejmuje wszystkie główne rodzaje represji stosowane wobec polskich obywateli w Związku Sowieckim.

Świadkowie opisują warunki masowych deportacji, aresztowań, przesłuchań i tortur, a także to czego doświadczyli w miejscu zesłania lub odbywania prac przymusowych – w łagrach i specposiołkach rozsianych po terenie całego sowieckiego imperium.

Osobiste relacje, wspomnienia, świadectwa stanowią fascynujący zapis konfrontacji polskich obywateli ze stalinowskim, totalitarnym reżimem od 17 września 1939 r. aż po utworzenie Armii Andersa w 1941 r.

Książka niezwykle aktualna, opierająca się na dokumentach z rosyjskich archiwów, zadaje kłam najnowszej propagandzie historycznej Putina, która powiela stalinowskie fałszerstwa, a której ostrze skierowane jest głównie przeciwko Polsce.

Pokazuje historię przygotowań sowieckich do wojny napastniczej, szczególnie intensywnych od przełomu roku 1929/30. Koncepcja wojenna którą rozwinął Michaił Tuchaczewski w styczniu 1930 przewidywała zmasowane użycie czołgów, samolotów oraz gazów bojowych. Głównym celem tego zmasowanego ataku miała być Polska, która w przekonaniu Stalina i jego towarzyszy była barierą w drodze na Zachód, do Niemiec, do serca Europy.

Dzięki analizie nowych i dotąd nieznanych dokumentów z archiwów moskiewskich, autor daje sugestywny obraz sowieckiej polityki zagranicznej tego okresu. Wynika z niej, jak od samych początków istnienia Rosji radzieckiej, jej kierownictwo padnięte było jedną myślą - podboju zachodniej Europy.

Znajdujemy w niej dowody na ofensywną i agresywną politykę Moskwy lat 20. i 30. Bogdan Musiał zebrał wstrząsające wypowiedzi czołowych polityków radzieckich jak Stalin, Tuchaczewski czy Mołotow oraz liczne źródła sowieckiej jednoznacznie wskazujące na ekspansjonistyczne ambicje ZSRR. Po jej lekturze nie ma wątpliwości, że pierwszą ofiarą nowej polityki sowieckiej miała być II RP.