"Nas, Polaków, nie ma kto bronić..." Represje wobec Polaków w Zwiazku Sowiecim w latach 1935-1938 w materiałach MSZ i wywiadu wojskowego Drugiej Rzeczypospolitej -

Białoruski historyk Anatol Taras podjął się wielkiego dzieła całościowego opisania nie tylko stosunków polsko-rosyjskich, ale również sytuacji wewnętrznej samej Polski,  na przestrzeni ponad 250 lat. W tej popularno-naukowej pracy rozpatrzone zostały wszystkie główne źródła konfliktów oraz konflikty (represje, spiski, konfederacje, powstania i wojny)  pomiędzy Polską a Rosją od początku XVIII w. aż do połowy XX w. Najwięcej uwagi autor poświęcił rozbiorom Rzeczypospolitej w XVIII w.; narodowowyzwoleńczemu ruchowi Polaków i Litwinów w XIX w.; walce zbrojnej bolszewików z odrodzoną Polską w latach 1919-1920; inwazji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku oraz sowietyzacji Polski po 1944 roku.

Książka przedstawia dzieje ruchu komunistycznego na terenie województwa poleskiego w latach 1921–1939. Działalność komunistyczna – m.in. ze względu na swój wywrotowy charakter i inspiracje ze strony ZSRS – stanowiła dla odrodzonego państwa polskiego poważne zagrożenie. Polesie było obszarem o szczególnych ku temu uwarunkowaniach ze względu na stosunki narodowościowe, społeczne oraz ekonomiczne. Opisano najważniejsze formy aktywności komunistów, od podburzania miejscowej ludności do postaw antypaństwowych począwszy, a skończywszy na otwartych wystąpieniach z bronią w ręku.
Zaprezentowano również starania organów odpowiedzialnych za utrzymanie porządku, zwalczające ruch komunistyczny, a także stopień skuteczności tychże działań.

Profesor Wieczorkiewicz przedstawia genezę, przebieg i skutki „bitwy z własną armią”, jaka dokonała się w szeregach Armii Czerwonej w latach 1937–1939. Wielka czystka odmieniła oblicze korpusu oficerskiego i całkowicie podporządkowała wojsko Stalinowi. Skala terroru była ogromna.

Autor rozpatruje drobiazgowo różne aspekty stalinowskiej polityki personalnej w perspektywie zbiorowego doświadczenia całej generalicji sowieckiej, jak również indywidualnych losów najwybitniejszych dowódców. 

Najwyższy lot to zbiór opowiadań, a ich głównym spoiwem jest tło dziejących się wydarzeń – wojna polsko-bolszewicka 1920 roku i dążenie Polaków do utrzymania młodej jeszcze niepodległości. Wśród tak wielu żołnierzy, walczących mężnie w obronie kraju, wśród rodaków zdążających na wezwanie Ojczyzny z dalekich stron wzrok narratora pada na wybranych młodzieńców, którzy stają się bohaterami owych opowiadań. Bezimienne mogiły piętnasto- czy siedemnastoletnich bohaterów coraz częściej porastają zielem lub zbożem, chylą się ku ziemi drewniane krzyże. Zostają zapomniane lub nigdy nieodnalezione te miejsca spoczynku bohaterskich Polaków w kraju i poza jego granicami. I właśnie ta garstka opowiadań staje się pomnikiem nie tylko dla tych kilkunastu ukazanych tu postaci, ale dla nich wszystkich, dla tysięcy polskich rycerzy XX wieku poległych w walce z falą bolszewizmu.

W latach 1929–1939 prasę polską interesowało całe spektrum zagadnień związanych bezpośrednio lub w sposób pośredni z Ukrainą Radziecką. Wymienić tu należy politykę narodowościową i wyznaniową Moskwy na Ukrainie, kwestie gospodarcze – kolektywizację, industrializację, sytuację gospodarczą po okresie rewolucji agrarnej i przemysłowej, a także Wielki Głód na Ukrainie oraz politykę terroru i jego przejawy w USRR [...].

"Z Polesia do sowieckiego łagru” to wspomnienia Autora, który jako sześcioletnie dziecko został wywieziony wraz z rodziną w lutym 1940 roku z Polesia na Sybir. Na nieludzkiej ziemi przeżył śmierć rodziców i czworga rodzeństwa. Opisał wstrząsające wydarzenia, którym nieustannie towarzyszył głód, zimno i bardzo złe traktowanie polskich dzieci przez rosyjskich rówieśników i wychowawców w domach dziecka.

"Przetrwali wszystko - wywozili ich do Kazachstanu, na Kołymę i Sybir. Wracali na ziemię przodków, na Inflanty i Żmudź, Wileńszczyznę, na Polesie, Żytomierszczyznę, na ukochane Podole. Niszczeni, wynaradawiani, odradzali się od korzeni. Przetrwali. Świadomi swojego dziedzictwa, są żywym dowodem istnienia i spadkobiercami wielkiej królewskiej Rzeczypospolitej. Byli, są i będą. Tak im dopomóż Bóg i Święty Krzyż".

Tak pisała Autorka przed prawie dwudziestu laty, kiedy wędrowała po dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, przezwyciężając ogromne trudy, a nawet niebezpieczeństwa. Wtedy na własne oczy Autorka widziała spontaniczne odradzanie się polskości, entuzjazm i upór kresowiaków w walce o ruiny kościołów, ponad wszystko ofiarną pracę przy przywracaniu ich Bogu i sobie. By wreszcie po kilku dziesięcioleciach barbarzyńskiej pustki, mieć się gdzie modlić, modlić po polsku...

W Kraju Warty polityka III Rzeszy wobec księży i wiernych dwóch największych kościołów chrześcijańskich była szczególnie represyjna. Właśnie temu zagadnieniu poświęcona jest ta książka, której oryginalność polega na kompleksowym ujęciu tematu – losów Kościoła katolickiego i kościołów ewangelickich w Kraju Warty.

Dzięki dogłębnej analizie materiałów archiwalnych znajdujących się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi – powstała unikalna praca. Jej niezmiernie istotnym elementem jest analiza represji stosowanych wobec środowiska polskich i propolskich pastorów ewangelickich jako następstwo ich antyfaszystowskiej, patriotycznej postawy.

Autor, śledząc losy oprawców (uczestnictwo w pierwszej wojnie światowej, rewolucji, wojnie domowej, wieloletnia służba w organach Czeka-OGPU-NKWD), rysuje portret ludzi (ale i szerszej wspólnoty) o określonej mentalności, osobowości i światopoglądzie zakotwiczonym w absolutnej wierze w komunizm i nieomylność dyktatora.

W efekcie mamy do czynienia z książką objętościowo niedużą, ale interesującą, napisaną z dużym polotem, znawstwem tematu. Narracja jest przystępna w odbiorze, co – jak należy sądzić – ułatwi lekturę czytelnikowi przygodnie zainteresowanemu historią. Doskonałym uzupełnieniem całości są skrupulatnie opracowane biogramy 

prof. dr hab. Tomasz Sikorski (Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii).

Interesująca, pełna nieznanych szczegółów historia rozpadu Cesarstwa Rosyjskiego i wzniesienia na jego gruzach wielonarodowego państwa komunistycznego.

Wybór relacji zebranych przez Referat Historyczny i Biuro Dokumentów II Korpusu obejmuje wszystkie główne rodzaje represji stosowane wobec polskich obywateli w Związku Sowieckim.

Świadkowie opisują warunki masowych deportacji, aresztowań, przesłuchań i tortur, a także to czego doświadczyli w miejscu zesłania lub odbywania prac przymusowych – w łagrach i specposiołkach rozsianych po terenie całego sowieckiego imperium.

Osobiste relacje, wspomnienia, świadectwa stanowią fascynujący zapis konfrontacji polskich obywateli ze stalinowskim, totalitarnym reżimem od 17 września 1939 r. aż po utworzenie Armii Andersa w 1941 r.

Książka niezwykle aktualna, opierająca się na dokumentach z rosyjskich archiwów, zadaje kłam najnowszej propagandzie historycznej Putina, która powiela stalinowskie fałszerstwa, a której ostrze skierowane jest głównie przeciwko Polsce.

Pokazuje historię przygotowań sowieckich do wojny napastniczej, szczególnie intensywnych od przełomu roku 1929/30. Koncepcja wojenna którą rozwinął Michaił Tuchaczewski w styczniu 1930 przewidywała zmasowane użycie czołgów, samolotów oraz gazów bojowych. Głównym celem tego zmasowanego ataku miała być Polska, która w przekonaniu Stalina i jego towarzyszy była barierą w drodze na Zachód, do Niemiec, do serca Europy.

Dzięki analizie nowych i dotąd nieznanych dokumentów z archiwów moskiewskich, autor daje sugestywny obraz sowieckiej polityki zagranicznej tego okresu. Wynika z niej, jak od samych początków istnienia Rosji radzieckiej, jej kierownictwo padnięte było jedną myślą - podboju zachodniej Europy.

Znajdujemy w niej dowody na ofensywną i agresywną politykę Moskwy lat 20. i 30. Bogdan Musiał zebrał wstrząsające wypowiedzi czołowych polityków radzieckich jak Stalin, Tuchaczewski czy Mołotow oraz liczne źródła sowieckiej jednoznacznie wskazujące na ekspansjonistyczne ambicje ZSRR. Po jej lekturze nie ma wątpliwości, że pierwszą ofiarą nowej polityki sowieckiej miała być II RP.