Narodowa Demokracja a Żydzi 1918-1929 - Bergmann Olaf

Praca skupia się na jednej z najciemniejszych kart czasu Dwudziestolecia - sprawie brzeskiej. Czyli innymi słowy historii tego, jak doszło do uwięzienia i niezbyt miłego traktowania grupy opozycyjnych, acz w większości zasłużonych dla państwa polityków. Na czym polegał ich konflikt z Piłsudskim? Jak przebiegał? Gdzie tkwi jego geneza? Kto za ów spór w większej mierze odpowiada? Jak naprawdę wyglądały aresztowania i więzienie brzeskie? I jak do tegoż zagadnienia ustosunkowało się polskie prawo oraz polskie wymiar sprawiedliwości?

Myśl polityczna Romana Dmowskiego była często krytykowana – z reguły stronniczo. Albowiem wbrew obiegowej opinii pisarstwo Dmowskiego nie ma wcale charakteru wąsko nacjonalistycznego czy szowinistycznego. Wręcz przeciwnie, mało który polski polityk i ideolog był tak krytyczny wobec wad swojego narodu. Myśli nowoczesnego Polaka, w których Dmowski opisał stan polskiego umysłu, czyta się jak dzieło na wskroś współczesne. Podobnie rzecz się ma z takimi dziełami, jak Polityka polska i odbudowanie państwa czy Kościół, naród i państwo. To aktualne po dziś dzień swego rodzaju podręczniki realistycznego myślenia o miejscu Polski w Europie. Dmowski chciał, żeby jego książki przyczyniły się do przemiany narodu polskiego, jego mentalności tkwiącej w ideologicznych mieliznach XIX wieku. Nie do końca mu się to udało i choćby dlatego warto jeszcze raz, w nowej rzeczywistości, zapoznać się z nimi ponownie. Okaże się, że jego przestrogi i wskazówki nie straciły wiele na aktualności, zachowując zaskakującą świeżość. Tym właśnie mierzy się wartość wielkiej myśli politycznej.

Odrodzona w 1918 roku, po mrokach długiej niewoli, Rzeczpospolita stanęła przed bardzo wieloma wyzwaniami: musiała zintegrować ziemie znajdujące się przez ponad wiek pod obcymi zaborami, zlikwidować skutki tej niewoli oraz pokonać trudności gospodarcze będące skutkiem rozbiorów i dewastujących jej ziemie wojen. Musiała też wypracowywać model sprawowania rządów w wolnym kraju, co utrudniały różne, często ścierające się wizje jego funkcjonowania. Dodatkowo stałym zagrożeniem dla jej bezpieczeństwa narodowego była postawa obu wielkich sąsiadów: Niemiec i Rosji Radzieckiej, kwestionujących postanowienia zarówno traktatu wersalskiego, jak i traktatu ryskiego, choć uprawomocnieni przedstawiciele obydwu tych państw złożyli podpisy pod tymi dokumentami sformułowanymi w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego.

Setna rocznica odzyskania niepodległości to doskonała okazja do zmierzenia z mitem założycielskim współczesnej Polski. W dotychczasowych ocenach tej rocznicy dominował patos, a o przywódcach niepodległościowych powielano stereotypowe opinie.

Marek Rezler, ceniony historyk i publicysta, rozprawia się z szeregiem mitów, które na stałe weszły do kanonu narodowej megalomanii: o dokonaniach powstań narodowych i męczeństwie narodu pod zaborami, o rzekomej mocarstwowości młodego państwa i późniejszej tzw. zdradzie zachodnich sojuszników, o nieliczeniu się z twardą realpolitik na przestrzeni całego XX wieku.

Świetnie p

Jak żyli nasi rodacy u progu niepodległości? W trzydziestu rozdziałach będących odrębnymi esejami Autor przybliża różne zagadnienia ważne w kilku pierwszych latach niepodległej Polski. Wyzwaniem było wtedy scalenie kraju w jeden sprawnie funkcjonujący organizm, a wymagało to przezwyciężenia trudności wynikających z dysproporcji między trzema dawnymi zaborami. Autor opowiada m.in. o różnych systemach prawnych, odmiennych problemach społecznych, ogromnych zniszczeniach wojennych, o trudnościach w podróżowaniu czy stanowisku mniejszości narodowych wobec Niepodległej.

Dowiadujemy się, co działo się w największych miastach - Lwowie, Wilnie Warszawie, Krakowie, Poznaniu - oraz na Śląsku.

Poznajemy warunki życia ludności, życie społeczne, nowe polskie uczelnie, organizacje kobiece, stowarzyszenia, salony literackie. Autor kreśli portrety pierwszych reprezentantów narodu w Sejmie Ustawodawczym oraz najważniejszych postaci niepodległej Polski. Odpowiada także m.in. na pytania: czy w Polsce w 1918 roku była realna rewolucja? Jak przebiegała w odradzającej się Polsce pandemia grypy hiszpanki, która na całym świecie pochłonęła miliony ofiar?

Andrea Löw i Markus Roth opisują przede wszystkim wyczerpująco historię i dzieje ludzi mieszkających w jednym z największych gett w Polsce. Korzystając z licznych wspomnień, pamiętników i dokumentów w języku polskim, niemieckim i angielskim tworzą naukowy, a zarazem plastyczny obraz życia Żydów w okupowanym Krakowie. W centrum ich zainteresowania stoi nie masa anonimowych i rzekomo biernych ofiar, lecz myślących, działających, czujących jednostek.

Od końca wieku XVI nastąpiły znaczne zmiany w rozmieszczeniu populacji polskich Żydów: mieszkańcy dużych miast królewskich stopniowo przenosili się na wschód Rzeczypospolitej, licznie osiadając w miastach, miasteczkach i wsiach szlacheckich. Tematem niniejszej pracy jest więc sytuacja Żydów w dobrach prywatnych po roku 1539, tj. od momentu rezygnacji przez Zygmunta Starego z jurysdykcji nad Żydami poza miastami królewskimi, do lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku, ze szczególnym uwzględnieniem stanu po roku 1648.

Publikacja składa się z dwóch części: naukowej i źródłowej.

W pierwszej swoje artykuły zaprezentowali: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys, dr hab. Elżbieta Słabińska, dr Edyta Majcher-Ociesa, dr Tomasz Domański, dr Marek Maciągowski, Agnieszka Dziarmaga i Bartłomiej Gierasimowicz. Dotyczą one: kultury i przejawów religijności społeczności wyznania mojżeszowego, szkolnictwa, aktywności gospodarczej ludności żydowskiej, wizerunku Chmielnika jako przykładowego sztetla tego okresu, eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej oraz Polaków ratujących Żydów. Ostatni tekst zajmuje się kwestiami wykorzystania prac nadesłanych na konkurs w procesie edukacyjnym. Artykuły znajdujące się w pierwszej części opierają swój wywód na pracach konkursowych. Uzupełniają i prostują informacje przekazane przez rozmówców.

W drugiej części publikacji zaprezentowane zostały prace nadesłane na konkurs „Nasi sąsiedzi – Żydzi”. Są to wywiady przeprowadzone z osobami, najczęściej Polakami, pamiętającymi czasy II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, na temat żyjących wówczas Żydów. W trzech edycjach konkursu „Nasi sąsiedzi – Żydzi” wzięło udział 58 uczniów, którzy przygotowali 33 wywiady. Prace uzupełniają 33 zdjęcia. Uczniowie przeprowadzili wywiady z 47 osobami. Rozmówcy nastawieni byli pozytywnie do społeczności żydowskiej, ale pojawiły się również wypowiedzi krytyczne. Analizując relacje, należy pamiętać, że są to wspomnienia osób, które podczas wojny były dziećmi.