Na skraju piekła. Opowiadania i reportaże z Kresów - Agnieszka Lewandowska-Kąkol

Książka odpowiada m.in. na pytania:
• Co się wydarzyło przed 55-ciu laty na Wołyniu
• Dlaczego to się wydarzyło
• Jaki jest obecny stan stosunków polsko-ukraińskich
• Dlaczego tak jest
• Co trzeba zrobić, aby doprowadzić do rzetelnego pojednania polsko-ukraińskiego

Historia Rzezi Wołyńskiej - zbrodni ludobójstwa, dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach z Województwa Wołyńskiego II RP, podczas okupacji terenów II Rzeczypospolitej przez III Rzeszę, w okresie od lutego 1943 do lutego 1944. Historycy szacują, ze zginęło wtedy ok. 70 tys. Polaków, a kolejne 60 tys. Polaków zamordowali ukraińscy nacjonaliści na terenie Małopolski Wschodniej. Apogeum ludobójstwa przypadło na 11 lipca 1943 roku. Na uśpione niedzielnym odpoczynkiem w pierwszych dniach żniw polskie wsie i chutory, na wiernych zgromadzonych w katolickich świątyniach spadły pociski, granaty, butelki z zapalona benzyna, ostrza wideł, kos, noży, siekier i pogrzebaczy. Nie było obrońców, bowiem w wielu miejscowościach pozostały w większości kobiety i dzieci...

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Napisana przez Polaka urodzonego i wychowanego na Nowogródczyźnie praca omawia narastający w latach 1943 i 1944 konflikt na tym obszarze między Armią Krajową a radziecką partyzantką. Historiografia rosyjska i białoruska głoszą tezę, że przyczyną tego konfliktu była realizowana przez Komendę Okręgu Nowogródzkiego Armii Krajowej polityka "dwóch wrogów".

Prawdziwa historia chłopca cudem ocalałego z Holocaustu. Nawet w najbardziej mrocznych czasach – a może zwłaszcza wtedy – jest miejsce dla siły woli i odwagi. Leon Leyson (właśc. Lejb Lejzon) miał tylko dziesięć lat, gdy naziści najechali na Polskę, i musiał wraz z rodziną przenieść się do krakowskiego getta. Dzięki nieprawdopodobnemu szczęściu, a także hartowi ducha i sprytowi, udało mu się przetrwać sadystyczne praktyki nazistów, w tym demonicznego Amona Goetha, komendanta obozu koncentracyjnego w podkrakowskim Płaszowie. Jednak w ostatecznym rachunku to wspaniałomyślność i przebiegłość jednego człowieka – Oskara Schindlera – uratowała życie Leona Leysona i jego rodziny.

Ta książka to wstrząsający epos kresowy. Kawał polskiego losu i zagubiona pamięć.

Stanisław Srokowski Autor pozostaje wierny tematyce kresowej. Jego opowiadania ukazują bezmiar okrucieństwa, cierpienia oraz dramat ludobójstrwa. Strach rozszerza i pogłębia tę problematykę. Srokowski przenosi ją – po latach – do naszych czasów. Oddaje klimat zbrodni, pokazuje zwyrodnienia i degenerację istoty ludzkiej wyrastające z obłędnej ideologii integralnego nacjonalizmu. Przedstawia w sposób niemal doskonały potęgę STRACHU. Możemy go odczuć i ogarnąć zmysłem. Bez tego nie będziemy w stanie pojąć naszej epoki.

Ludmiła, Barbara i Hela. Przedwojenne polskie Wilno. Trzy siostry, których beztroskie życie przerwała wojna. Wszystkie wywiezione w stepy Kazachstanu, po wojnie każdej z nich los szykuje inną niespodziankę.

Barbara zakochuje się w Rosjaninie, który uratował jej życie i postanawia zostać w Związku Sowieckim.

Ludmile udaje się przedostać do armii Andersa, ale dramatyczny wypadek kończy dobrze zapowiadającą się karierę oficerską. Trafia do polskiego obozu w Rodezji, gdzie opiekuje się dziećmi.

Najmłodsza – Helena – kończy kurs traktorzystów, przedziera się do polskiej armii w Persji, po wojnie osiada w Kanadzie.

Czy doświadczenia z zesłania determinują ich życie? Czy uda im się znaleźć wymarzoną, spokojną przystań, właściwego mężczyznę, zrozumieć się nawzajem?

Większość przedstawionych w książce wydarzeń jest prawdziwa.

Doświadczenie totalitaryzmu: hitlerowskiego i komunistycznego, w sposób tragiczny odcisnęło się na ich życiu niezależnie od narodowości i wyznania. Próbowano pozbawić ich ludzkiej godności, języka ojczystego i wiary w imię absurdalnych, zbrodniczych idei.

Reportaże Wojciecha Pestki mają wymiar ponadczasowy: autor przenosi punkt ciężkości z „wielkiej polityki” na losy jednostki wypowiadającej posłuszeństwo systemowi, w którym przestępstwem jest posiadanie zasad moralnych albo chociażby zwykła ludzka przyzwoitość.

Większość bohaterów reportaży już nie żyje – to docierający do nas z zaświatów, uchwycony w ostatniej chwili głos tych, którzy przeszli przez piekło.

"Między Dźwiną a Czeremoszem" to kolejna książka autorki, przybliżająca losy Kresowiaków, którzy po II wojnie światowej znaleźli się poza granicami Polski. Opowiadają oni o Brasławiu, Soplicowie, Nowogródku, Bohatyrowiczach, Żółkwi i wielu innych miejscowościach, w których niegdyś kwitła polska kultura, później zniszczona przez sowietów, i którą od wielu lat, walcząc z władzami niemal na każdym kroku, mozolnie odbudowują. 

"Ukraińskie fascynacje" Katarzyny Węglickiej to reportaż, który odkrywa nieznany dotąd świat wschodniej i południowej Ukrainy.

Autorka eksploruje ziemie leżące na południu kraju po Besarabię, ku Morzu Czarnemu, aż za Dniepr (ziemię czernihowska, charkowską, sumską, rejon Donbasu). To reportaż o miejscach mało znanych, często zapomnianych, o historii, o poszukiwaniu przeszłości, tożsamości oraz o ludziach kultywujących tradycję polskości.

Pisząc reportaż autorka opiera się nie tylko na własnych doświadczeniach zdobytych podczas wielu kresowych podróży, ale sięga dalej po materiały źródłowe odnalezione w Polskich i Ukraińskich archiwach oraz po te uzyskane od potomków zamieszkujących owe ziemie Polaków.