Moje Kresy. Żółkiew - Ryszard Jan Czarnowski

Nie ma chyba przybysza który odwiedzając Krzemieniec, nie myślał o powrocie tutaj. Ale książka ta nie jest bynajmniej kolejnym przewodnikiem po miasteczku. Jest to me własne spojrzenie na zaginione dziś w licznych publikacjach Ateny Wołyńskie i prężną kolonię artystyczną. Na miejsca, ludzi, na wydarzenia, na codzienność tamtejszą i obecną. Bo choć Krzemieniec utracił swą różnorodność w wojennym tragicznym czasie to nadal stanowi perłę w niegdysiejszej koronie Rzeczypospolitej i powoli odżywa.

Prezentowany tom jest reprintem książki Lwów S. Wasylewskiego z roku 1933. Dokładnie odwzorowuje pisownię, układ graficzny i ilustracje wydania pierwszego. Jest to pierwsza reedycja tej pracy po 1933 roku.

Monografia Kate Brown to opowieść o kresach, ludziach różnych kultur i języków, ich krętych losach, a jednocześnie opowieść o nagłych zwrotach historii, które nieodwracalnie zmieniły oblicze opisywanego pogranicza. Przez stronice książki przetacza się korowód barwnych postaci: chłopów pielgrzymujących do cudownych źródeł, rozśpiewanych chasydów i medytujących protestantów, snują się krajobrazy, wioski i miasta. Tu, na kresach, dzieją się cuda, a moce magiczne są wszechobecne. Całe życie na wskroś przesiąknięte jest świętością i metafizyką.

Zawodowcy i amatorzy od lat czterdziestych XIX stulecia uwieczniali na kliszach Wilno i jego mieszkańców. Ich obrazy zapisane światłem prowadzą nas w nostalgiczną podróż do miasta przełomu XIX i XX wieku oraz dwudziestolecia międzywojennego.

Czy Kresy istnieją naprawdę? Czy można odnaleźć je na mapie? A może to tylko obszar pamięci i tęsknoty dla tych, którzy urodzili się we Lwowie, Wilnie, Grodnie...? Album zawiera ponad 130 fotografii i opowiada o takich miejscach niezwykłych jak: Lwów, Żółkiew, Drohobycz, Olesko, Podhorce, Kamieniec Podolski, Żwaniec, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Kudryńce, Sidorów, Skałat, Podkamień, Poczajów, Krzemieniec, Brześć, Różana, Kosów Poleski, Mir, Nieśwież, Nowogródek, Stare Wasiliszki, Grodno, Wilno, Troki, Kowno.

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Kresy to słowo, w którym zawiera się bezkres falujących równin, oddalenie od świata i wicher wiejący na dawnych stepach. Mało znane są dziś Kuropaty, gdzie zginęło tyle tysięcy naszych rodaków. Co wiemy o Surkontach, Mokranach, Zadwórzu, Rowinach, Birżach? Kto pamięta historię powstań: nieświeskiego, iwienieckiego, dzieje Orląt Grodzieńskich? Ziemie te w ciągu wieków dały Polsce, Europie i światu wielu wspaniałych ludzi...

Niniejszy tom zawiera zbiór studiów wygłoszonych w pierwotnej wersji jako referaty podczas II edycji Interdyscyplinarnej Międzynarodowej Konferencji naukowej zatytułowanej „Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd”. Konferencja odbyła się w Toruniu w dniach 19–20 października 2012 roku, będąc kontynuacją zapoczątkowanego
w 2010 roku cyklu studencko-doktoranckich spotkań młodych badaczy, zajmujących się problematyką Kresów Wschodnich.

Album Kresy to wędrówka po wschodnich krainach II Rzeczypospolitej, które dziś znajdują się na terenach trzech sąsiednich państw: Litwy, Białorusi i Ukrainy. To zaproszenie do sentymentalnej podróży po Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie, Galicji Wschodniej, Podolu, Wołyniu i Bukowinie.

Opowiada Niciela, a umie to robić barwnie, o zapomnianym dzieciństwie, o spuściźnie materialnej i duchowej. O miejscach i ludziach. O postaciach znanych z z historii i literatury, i tych pamiętanych już tylko przez najbliższych. Pisarz historyk ożywia twarze z pożółkłych fotografii, przywraca im niekiedy imiona, odtwarza - przy pomocy ostatnich świadków historii - skomplikowane, czasem prawie powieściowe historie życia. Umiejętnie opowiedzianą anegdotą zmienia nastrój. 

W przytłaczającej większości publikacji Lwów nazywany jest miastem kresowym. Nic bardziej błędnego, bowiem Lwi Gród miał w historii Polski wielkie znaczenie. Był, jest i pozostanie Wielką Bramą prowadzącą do (dawnych) Kresów Rzeczypospolitej i rzeczywiście nie sposób o Kresach mówić z pominięciem tego miasta. Jako miejsce ważne, a w niektórych dziesięcioleciach niezwykle istotne w historii kultury polskiej, Lwów wywierał wpływ zarówno na wschód, jak i na zachodnie obszary państwa. W okresie międzywojennym oddziaływanie to było wyjątkowe.

W drugiej już części cyklu autor opowiada o codzienności Lwowa. Zaprasza czytelników do wędrówki po miejscach, których często już nie ma, odwiedza ludzi, którzy przeminęli, a także przypomina fakty zapomniane z woli agresywnej propagandy uprawianej przez dziesięciolecia w PRL-u.

Książka jest opowieścią opartą głównie na autentycznych relacjach komplementarnie do ocalałych dokumentów. To zanurzenie się w historię tragicznych dni walki i kolejnych okupacji wojennych jednej z trzech cywilizacyjnych stolic Rzeczypospolitej. Nie jest to suche kalendarium, ale forma gawędy o dniach zagłady polskiego miasta.

Czym jest piękno Kresów? Zapomnianą legendą o pogańskich czasach? Urodą wspaniałych świątyń różnych wyznań i imponujących pałaców, w których zgromadzono skarby kultury? Dziką przyrodą? Piękno Kresów jest tym wszystkim i czymś jeszcze. Jest rzewną melodią Moniuszki, trzynastozgłoskowcem Pana Tadeusza, wierszem Słowackiego, wierszem Miłosza, powieścią Konwickiego i… modlitwą zanoszoną do Matki Boskiej Ostrobramskiej. Pokłońmy się Kresom, ojczyźnie naszej kultury. Zauważmy ich niebanalną, niepospolitą urodę, noszącą rysy polskie, litewskie, żydowskie, karaimskie… Pochylmy się nad pięknem Kresów.

Wędrówka po ziemi lwowskiej, dająca szansę ponownego zajrzenia do kilku wybranych miejscowości. Szlak łączy historię ze współczesnością. Zakrojony geograficznie od Oleska, miejsca narodzin króla Jana III Sobieskiego, poprzez Złoczów, Zadwórze, Pomorzany, Pieniaki stanowi fascynującą opowieść o historii, kulturze i życiu obwodu lwowskiego.

Opowieść o krainie niosącej ze sobą radość i smutek, wielkie sukcesy i porażki, o ziemi rodzącej gigantów i karłów zarazem. Tym razem autor przenosi nas na rubieże ukrainne w dramatyczny i krwawy czas wojny. Uzupełnia tym samym naszą wiedzę o zapomniane fakty.

Lwów – miasto, do którego słusznie przylgnęła nazwa „Tygiel narodów”. Często jednak zapominamy, że i wyznań religijnych. Chrześcijaństwo ma moc odmian, a trzy z nich szczególnie mocno zakorzeniły się we Lwowie, które skutkiem tego stało się miastem trzech katedr. I to do nich w tej księdze autor prowadzi.

Dziewiętnasty tom zawiera historię czterech miast kresowych: Żółkwi, Mostów Wielkich, Brodów i Czortkowa oraz kilkadziesiąt biografii niezwykłych mieszkańców tamtej krainy, w tym polskiego zdobywcy Kremla hetmana Stanisława Żółkiewskiego, światowej sławy twórców: Józefa Rotha pisarza i Wojciecha Kilara kompozytora, piewcy Lwowa Jerzego Janickiego czy matki psychologa Zygmunta Freuda. Jest tam też przedstawiona historia słynnej szkoły policyjnej w Mostach Wielkich oraz losy jej wychowanków, a także ostra polemika z głosicielami tezy o polskich kolonizatorach na Kresach.

Tak jak legendarnej Atlantydy, która zapadła się bezpowrotnie w głębie oceanu – dawnego Drohobycza, miasta Schulza i Wierzyńskiego, próżno teraz szukać na mapie czy w terenie. Przechowali go troskliwie w pamięci rozproszeni po świecie drohobyczanie. Andrzej Chciuk w swej "Atlantydzie" ukazał tamtych ludzi, tamte domy i ulice, żydowskie zaułki i powstające zagłębie naftowe, ale co najważniejsze – udało mu się uchwycić niepowtarzalną atmosferę przedwojennego wielokulturowego miasteczka na Kresach. Na ten portret Drohobycza składa się moc szczegółów, kolorów, a nawet zapachów. Tu słychać głosy dawnych jego mieszkańców. Tu tamten Drohobycz nadal tętni życiem.