Moje Kresy sentymentalne - Sławomir Koper

Album Kresy to wędrówka po wschodnich krainach II Rzeczypospolitej, które dziś znajdują się na terenach trzech sąsiednich państw: Litwy, Białorusi i Ukrainy. To zaproszenie do sentymentalnej podróży po Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie, Galicji Wschodniej, Podolu, Wołyniu i Bukowinie.

Książka jest wędrówką po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Podróż zaczyna się na Wileńszczyźnie i wiedzie przez Polesie, Wołyń, Ziemię Lwowską, Huculszczyznę by zakończyć się na Podolu w Okopach Świętej Trójcy. Album jest podróżą w czasie, jest podróżą po Kresach w mistrzowski sposób sfotografowanych w latach 1920 - 1939. Zdjęcia mają unikatowy charakter, w większości nie były nigdy publikowane. Są one wyrazem najwyższych osiągnięć fotografii krajobrazowej. Henryk Poddębski posiadał niezwykły talent wydobywania uroku i charakteru miejsc, które fotografował. Szczególnym kunsztem odznaczają się panoramy miast. Piękne widoki Wilna czy Lwowa, ale i małych miasteczek, takich jak Krzemieniec, Brzeżany albo Poczajów, pozostają na trwałe w pamięci.

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Kresy - magiczne słowo dla Polaków, synonim krainy utraconej na zawsze. A dla wielu rodzinnych stron, które na zawsze zapisały się w dziejach i kulturze naszego kraju. Niniejsza książka to nostalgiczna podróż po polskich śladach na Ukrainie.

Autor koncentruje się na śladach polskości, pozostałościach naszej kultury, które na zawsze pozostały na wschód od Bugu. Nie unika trudnych tematów, takich jak stosunki polsko-ukraińskie z rzezią wołyńską czy powstaniem Chmielnickiego na czele, ale zachowuje obiektywizm. Opisując trudną historię wzajemnych relacji, nigdy nie zapomina, że Kresy były ojczyzną dwóch narodów, a przez wieki mieszkali tam ludzie mówiący różnymi językami i wyznający inne religie.

Lwów nie jest miastem, które można poznać w dzień lub dwa. Gród nad Pełtwią należy poznawać powoli, bez pośpiechu i nerwowego przepychania się w tłoku, spokojnie spacerując po jego ulicach, delektując się jego zabytkami i atmosferą, a także wspominając ludzi, którzy w nim żyli. A lista sławnych Polaków ze Lwowa jest nieprawdopodobnie długa – figurują na niej nazwiska pisarzy, malarzy, aktorów, muzyków, dziennikarzy, polityków, sportowców, wojskowych. Nie bez powodu w herbie Lwowa znalazł się krzyż Virtuti Militari i maksyma semper fidelis, czyli „zawsze wierny”. W ciągu wieków swojego istnienia Lwów uczciwie zapracował na miano najbardziej polskiego z miast Rzeczypospolitej. I coś z tego przetrwało do dnia dzisiejszego.

Nieistniejące od tak wielu lat, wciąż są obecne w rozmowach i sporach. Rodzą tęsknotę i sprawiają, że chce się je odwiedzić, choć nie ma ich na żadnej współczesnej mapie. Mają magiczną moc jednoczenia: sprawiają, że nieznani sobie ludzie stają się nagle bliscy, gdy odnajdą wspólne - kresowe - korzenie. Mają też potęgę budzenia demonów przeszłości. Żyją.

Wspomnienia ziemian dotyczą społeczności nieistniejącej już od ponad pół wieku. To przydaje im szczególnej wartości. Tom wspomnień kresowych Andrzeja Rostworowskiego wzbogaca naszą wiedzę o dziejach polskiego ziemiaństwa. Wiele w nim interesujących relacji i faktów, jak choćby fragment opisujący Zakład oo. Jezuitów w Chyrowie, który odegrał bardzo ważną rolę w kształtowaniu inteligencji polskiej.

Dodatkowym walorem tych wspomnień jest niewątpliwy talent literacki ich autora. Pochodził wszak z rodu, który wydał m. in. Karola Huberta Rostworowskiego, pisarza dziś już nieco zapomnianego, ale w swoim czasie cieszącego się sporą popularnością. Uważna lektura opracowanych przez Stanisława Jana Rostworowskiego przypisów pozwoli zrozumieć, jak wielu utalentowanych ludzi przewinęło się przez dzieciństwo i młodość autora.

Niniejszy tom zawiera zbiór studiów wygłoszonych w pierwotnej wersji jako referaty podczas II edycji Interdyscyplinarnej Międzynarodowej Konferencji naukowej zatytułowanej „Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd”. Konferencja odbyła się w Toruniu w dniach 19–20 października 2012 roku, będąc kontynuacją zapoczątkowanego
w 2010 roku cyklu studencko-doktoranckich spotkań młodych badaczy, zajmujących się problematyką Kresów Wschodnich.

Jan Spytek Tarnowski - wędrując współcześnie, w XXI wieku, szlakiem dawnych warownych rezydencji i strażnic kresowych rozrzuconych po bezdrożach malowniczego i emocjonalnie nam bliskiego Podola, po Wołyniu, a także po pograniczu Wołynia i Podola, gdzie rozłożył się piękny i jakże sławny swym Liceum Krzemieniec, a dalej rozmodlony Poczajów, dawniej unicki, dziś prawosławny, a nieopodal tragiczny swą najnowszą historią warowny Podkamień, niegdyś będący taką podolską Częstochową - zanurza się w przeszłość i w mit Kresów. Barwnym i niezwykle sugestywnym literackim językiem opowiada o polskich śladach na ziemiach, które są częścią obecnej Ukrainy, o splątanych losach Ukraińców i Polaków, o wspólnej, niełatwej momentami przeszłości i historii.

Dawne Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej to jeden z najciekawszych regionów Europy. Teren bogaty w zabytki, zbiory muzealne, piękne krajobrazy. Wiele z nich wpisało się w historię Polski i naszych sąsiadów. Znajomość zarówno dobrych, jak i złych kart wspólnej historii może pomóc we wzajemnym zrozumieniu i dążeniu do zgodnego współistnienia w przyszłości. Kresy to słowo, w którym zawiera się bezkres falujących równin, oddalenie od świata i wicher wiejący na dawnych stepach.

W tej książce czytelnik znajdzie opowieść o wybranych bohaterach, miejscach i zdarzeniach. Ma ona przybliżyć dziedzictwo, ale i umocnić pamięć o kresowych ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Z Kresami związane są nazwiska polskich wieszczów narodowych np. Mickiewicza i Słowackiego i innych wybitnych przedstawicieli literatury polskiej.