Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych - Paweł Gołdyn (red.)

Głównym celem niniejszego studium jest sprecyzowanie postaci złej sławy woźnych miejskich (sądowych), katów i prostytutek spotykanych w największych ośrodkach miejskich Prus i Inflant. Przyjęcie szerszej, europejskiej perspektywy porównawczej, ma na celu określenie ewentualnej specyfiki stosunku mieszkańców objętych badaniem miast do lokalnych środowisk marginalnych.

Prezentowana książka, mająca charakter popularnonaukowy, pokazuje wybrane aspekty funkcjonowania kobiet w okresie średniowiecza. Praca odsłania kulisy kobiet modlących się, a więc np. zakonnic i życia klasztornego, mistyczek czy kobiet świętych. Autor omawia również kwestie kobiet zamężnych - przy czym najpierw zostały ukazane poglądy średniowiecznych teologów, filozofów i prawników na temat małżeństwa, a następnie życie kobiet w małżeństwie ze wszystkimi konsekwencjami takiego życia, jak np. cudzołóstwo, seks małżeński i pozamałżeński, antykoncepcja czy dzieciobójstwo. Czytelnik znajdzie w książce szereg ciekawych informacji na temat szlachcianek, mieszczanek i chłopek. W książce znalazły się też rozważania odnoszące się do średniowiecznych prostytutek, heretyczek i czarownic, Żydówek, a także kobiet piszących i czytających. Sporo miejsca Autor poświęcił życiu erotycznemu kobiet, ich ubiorom oraz relacjom z duchowieństwem. Publikacja jest bogato ilustrowana, często nieznanymi w historiografii polskiej obrazami.

…Nasz album nie jest narracją historyczną o rozwiniętym Średniowieczu, lecz stanowi wizualną opowieść o miastach znad południowego Bałtyku i  Morza Północnego, które ongiś utworzyły organizację kupiecką – handlu połączonego przez te morza i rzeki ich zlewisk, pod kierownictwem doświadczonego racjonalnego ośrodka kupieckiego – Wolnego Miasta Lubeki. Jest to opowieść o zachowanych do dziś wartościach kulturowych, chronionych przez społeczności europejską, o architektonicznych zabytkach kultu religijnego, o zamkach i warowniach, o czasach powstania europejskich miast i o prawach, przysługujących mieszkańcom miast średniowiecza…

Publikacja to swoiste kompendium wiedzy na temat rozwoju miast średniowiecznych w kręgu cywilizacji zachodniej. Henryk Samsonowicz w sposób przystępny, nie tylko dla czytelnika zorientowanego w temacie, przekazuje wyniki swoich wieloletnich badań nad zagadnieniem wpływu miasta na kształt życia społecznego, kulturalnego, religijnego, politycznego oraz gospodarczego; miasto jawi się tutaj jako fascynujący fenomen, który umożliwia poznanie „sposobów życia ludzi, ich potrzeb materialnych i duchowych, form ich pracy i rozrywki, a także zmiennych w czasie gustów estetycznych”. Za sprawą tej lektury tak dobrze znana współczesnym przestrzeń miejska odsłania swoje często zapomniane sensy. Tytułowe szkice wzbogacone zostały ponadto o przemyślenia dotyczące symbolicznego przekazu miasta w średniowiecznej sztuce oraz opatrzone ciekawymi, obrazującymi problem ilustracjami.

Fascynuje Cię średniowiecze?
Zastanawiałeś się kiedyś, jak wyglądało życie w średniowiecznej wsi? Kim byli jej mieszkańcy? Czym się zajmowali? Co jedli? Jak się ubierali? Jak dbali o higienę i czy w ogóle to robili? Jak dokładnie wyglądała ich codzienność? Wszystkie te sekrety odkrywają przed nami znakomici badacze tej epoki Joseph i Frances Gies.

Spotykamy mieszkańców wsi przy pracy i w czasie wiejskich uroczystości. Zasiadamy z nimi przy stole i w kościelnej ławie. Poznajemy czym jest pańszczyzna i jak wyglądały relacje między panem a chłopem. Poznajemy też wieś jako jedno z pierwszych nowoczesnych społeczeństw, które stworzyło podwaliny pod współczesną cywilizację.

(...) Prace Łukasza Maurycego Stanaszka, należące dziś niewątpliwie do kanonu opracowań pochówków atypowych z ziem polskich, wpisują się na trwałe w znacznie szersze tradycje studiów nad zjawiskiem wampiryzmu. Treści w nich przedstawione z całą pewnością służyć będą dobrze kolejnym pokoleniom badaczy tych fascynujących zagadnień. Czytając tę książkę, warto pamiętać, że omawiane w niej wierzenia jeszcze do niedawna pozostawały żywe w różnych zakątkach Europy i niejednemu człowiekowi spędzały z powiek sen lub prowadziły do szaleństwa. Nam jednak chyba to już nie grozi.

Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, głównie kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce. Jakie powinien mieć cechy? Jakie umiejętności? Jak powinien postępować w walce i w życiu codziennym? Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina? Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity.

Autor spożytkował ogromny zasób materiałowy, zachowany w źródłach rękopiśmiennych i drukowanych, nie pomijając w tej mierze niczego, co mogłoby uszczuplić zasób informacji istotnych dla przedstawienia jakiegokolwiek fragmentu dziejów miasta i jego okolicy. Przeciwnie, przeprowadził kwerendę źródłową (ponawianą i ciągle uzupełnianą) bardzo solidnie i odpowiedzialnie, uzyskując rezultaty badawcze pozwalające na przedstawienie przeszłości Dobczyc i ich wiejskiego otoczenia w sposób wyczerpujący, a od XVIII wieku po dzień dzisiejszy – pionierski.