Kurhan Polki - Henryk Kanikuła

Nigdy nie rodzi się byle kto... to autentyczna, pasjonująca historia rodziny, która przeżyła wszystkie dramaty XX wieku. Akcja rozgrywa się na czterech kontynentach i odzwierciedla dzieje tysięcy Polaków, którzy przeszli podobną drogę, nie stali się ofiarami, zachowali swoją godność. Książka chwyta za serce i czyta się ją jak fascynującą powieść. Autorka przemierza ponad 150 tys. km po to, by zebrać materiał i spotkać bohaterów. Od pełnego miłości domu na Kresach u schyłku XIX wieku, przez paryskie salony lat 30., międzywojenny Poznań i syberyjskie łagry - po samotny pokoik w domu opieki w Kanadzie czy Australię 1994 - całe życie przegląda się w pisarstwie Maliny Stahre-Godyckiej.

Przedstawione losy mojej rodziny nie są zmyślone. Są prawdziwe, zgodne z faktami spisanymi w notatkach prawie dzień po dniu. Ojca, matkę i trzech synów wywieziono na Sybir tylko dlatego, że byli Polakami. 

Dzięki notatkom, dzienniczkom spisywanym prawie dzień po dniu przez ojca, matkę i synów, można opisać historię tragizmu rodzin w nieludzkim ustroju komunistycznym i na nieludzkiej ziemi.

Książka "Pamięć Gułagu" opowiada historię odkrywania przez mieszkańców ZSRR represyjnej przeszłości swojego kraju. Za punkt wyjścia rozważań autorka przyjmuje koniec lat osiemdziesiątych, gdyż jak tłumaczy dopiero wówczas rozpoczął się proces kreowania zupełnie nowej, wielopoziomowej sytuacji dyskursywnej, która umożliwiła zrozumienie skali i zasięgu represji sowieckich. Autorka przygląda się temu procesowi z perspektywy mieszkańców czterech regionów, które w sposób szczególny zostały doświadczone przez Gułag (Wyspy Sołowieckie, Republika Komi, region permski, Kołyma).

Wspomnienia Danuty Janiczakówny-Szyksznian - to wstrząsająca historia męczeństwa dziewiętnastoletniej Polki z Wilna, skazanej przez stalinowskie władze za udział w Armii Krajowej na niewyobrażalne represje. Przeżyła całą gehennę katorgi w sowieckich więzieniach i syberyjskim łagrze. Autorka pisze nie tylko o swojej tragedii, ale także opowiada o losach współtowarzyszek niedoli. Pisze o okrucieństwie oprawców, ale nie zapomina też o odruchach człowieczeństwa ze strony niektórych strażników. Pomimo dużego dystansu czasu, zadziwia doskonałą pamięcią szczegółów i faktów. Stworzyła jeszcze jeden cenny dokument historyczny, wzbogacający naszą wiedzę o represjach stalinowskich, jakie stosowano przeciwko ludności polskiej Wilna, Wileńszczyzny, jak i pozostałych ziem wschodnich, należących przed Drugą Wojną Światową do Polski.

Cztery opowiadania składające się na niniejszy tom tworzą zadziwiający i niezwykle delikatnie kreślący ludzką tragedię "kwadryptyk historyczny" losów kresowych Polaków. Absurdalność zła, "totalność" bezprawia w cywilizacyjnym zderzeniu z "normalną codziennością" wywołują pytanie o wytrzymałość ludzkiej wiary w Opatrzność Bożą nad nimi.