Książę Andrzej Lubomirski. Ordynat i przemysłowiec w latach 1882-1939 - Łukasz Chrobak

Dzieje dwóch polskich rodzin z Podola (Galicja Wschodnia) zmuszonych do migrowania podczas II wojny światowej na zachód, które osiadają ostatecznie na terenach Galicji Zachodniej. Książka przedstawia ich niełatwe losy adaptowania się do nowych warunków środowiskowych, a szczególnie politycznych, w jakich znaleźli się po zakończeniu wojny w nowej „wolnej” Polsce.

Galicyjski Eksodus przedstawia zapominane doświadczenie uchodźstwa lat I wojny światowej. Autor dotarł do źródeł austriackich, czeskich, węgierskich, słoweńskich, ukraińskich i polskich, by ukazać sytuację od ucieczki i ewakuacji w poszczególnych latach wojny, poprzez pobyt na uchodźstwie, aż po kwestie powrotów czy pozostania w krajach sukcesyjnych po 1918 roku. 

Martin Pollack zabiera czytelników w pełną nostalgii wędrówkę po świecie, którego centrum były Przemyśl i Drohobycz, „powietrze było pyszne i świeże”, na głównym placu miejskim mieszały się dziesiątki języków, a w lokalnej prasie opryszków traktowało się jak bohaterów. Jednocześnie to świat nierówności społecznych, biednych i brudnych sztetli, korupcji oraz wyzysku robotników z drohobyckich pól naftowych.

Po Galicji to niezwykła podróż w czasie do epoki minionej, opowieść o tęsknocie za lepszym i dostatniejszym życiem.

Galicyjskie żywoty to zbiór esejów historycznych, literackich i podróżniczych. Wszystkie one dotyczą twórczości, ale również miejsc bliskich takim ludziom, jak Paul Celan (Czerniowce), Joseph Roth (Brody), Joseph Conrad (Berdyczów), Jerzy Stempowski (Szebutyńce). W książce autor opisuje nie tylko ich losy, ale również wieloetniczną i skomplikowaną historię obszarów, na których się urodzili, jak również dzisiejszy charakter tych ukraińskich miast i miasteczek. Eseje składają się na jedną opowieść wpisaną w historię, przestrzenie i różne ludzkie losy.

Przedstawiona publikacja to lektura dla czytelnika, który skądinąd znając dzieje polityczne Polski, odnajdzie tu zapis emocji, marzeń, nadziei, radości i smutków dziesiątków barwnych postaci z krwi i kości, których wielowątkowe losy wpisane są w kontekst ledwo co zarysowanych wydarzeń wielkiej historii.

Książka porusza temat ojców i ojcostwa w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w rodzinie galicyjskiej, z wyższych i średnich warstw społecznych, żyjącej przeważnie w mieście i miasteczku.

Autorka podejmuje w niej problem roli i miejsca mężczyzny w życiu rodzinnym zarówno w wymiarze postulatywnym, jak i realiów życia prywatnego. Obok pytań o męskość, starokawalerstwo czy sposób wychowania chłopca, omówiono kwestię władzy ojcowskiej – w sensie legislacyjnymi i obyczajowym, z uwzględnieniem sprawy granic prywatności i prawa państwa do ingerowania w życie rodzinne. W oparciu o analizę pamiętników, wspomnień i listów książka przedstawia istniejące modele ojcostwa w kontekście m.in. relacji rodzinnych, metod wychowawczych, stosunku do kary. Wieloaspektowo przybliża obszary realizowania obowiązków ojcowskich, począwszy od przygotowań na przyjście dziecka na świat, edukację – w tym religijną i patriotyczną – aż do wkroczenia potomka w dorosłość, dekonstruując stereotypowe wyobrażenie o ówczesnym ojcostwie.

Elżbieta Stadnicka (z d. Lubomirska) żyła w trzech epokach: międzywojennej, wojennej i powojennej, a także w dwóch krajach: Polsce i we Francji. Jej pamiętnik doskonale ilustruje nastroje, życie codzienne oraz stosunki społeczne zarówno na ziemiach polskich, jak i na emigracji. Dzieje Polski w XX wieku pełne są historii nieopowiedzianych. Przez to wielu naszych bohaterów pozostaje nieznanych, a pamięć o nich umiera wraz ze śmiercią ostatnich świadków. Dlatego warto ocalić od zapomnienia tych naszych rodaków, którzy zwycięsko przeszli czas najtrudniejszej próby. Do takich osób z pewnością należy Elżbieta Lubomirska-Stadnicka, której życiorys mógłby posłużyć jako scenariusz wielu filmów fabularnych.