Kresy. Piękno utracone - praca zbiorowa

Nowa książka Sławomira Kopra to trzeci nietypowy przewodnik historyczny tego autora po polskich Kresach. Po raz kolejny wędrujemy śladami polskości Ziem Utraconych, tym razem po miejscach pominiętych w jego wcześniejszych pozycjach: "Ukrainie" oraz "Wielkim Księstwie Litewskim i Inflantach". Autor jak zwykle pisze w sposób niekonwencjonalny, wykład historyczny miesza się reportażem, a osobiste dygresje z anegdotami czy opiniami na temat miejscowej kuchni i trunków. Książka uzupełniona jest relacją z półwyspu krymskiego na kilka miesięcy przed wcieleniem go do Rosji, gdzie autor spędził "ostatnie lato na ukraińskim Krymie"...

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Monografia Kate Brown to opowieść o kresach, ludziach różnych kultur i języków, ich krętych losach, a jednocześnie opowieść o nagłych zwrotach historii, które nieodwracalnie zmieniły oblicze opisywanego pogranicza. Przez stronice książki przetacza się korowód barwnych postaci: chłopów pielgrzymujących do cudownych źródeł, rozśpiewanych chasydów i medytujących protestantów, snują się krajobrazy, wioski i miasta. Tu, na kresach, dzieją się cuda, a moce magiczne są wszechobecne. Całe życie na wskroś przesiąknięte jest świętością i metafizyką.

Książka jest wędrówką po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Podróż zaczyna się na Wileńszczyźnie i wiedzie przez Polesie, Wołyń, Ziemię Lwowską, Huculszczyznę by zakończyć się na Podolu w Okopach Świętej Trójcy. Album jest podróżą w czasie, jest podróżą po Kresach w mistrzowski sposób sfotografowanych w latach 1920 - 1939. Zdjęcia mają unikatowy charakter, w większości nie były nigdy publikowane. Są one wyrazem najwyższych osiągnięć fotografii krajobrazowej. Henryk Poddębski posiadał niezwykły talent wydobywania uroku i charakteru miejsc, które fotografował. Szczególnym kunsztem odznaczają się panoramy miast. Piękne widoki Wilna czy Lwowa, ale i małych miasteczek, takich jak Krzemieniec, Brzeżany albo Poczajów, pozostają na trwałe w pamięci.

Czy Kresy istnieją naprawdę? Czy można odnaleźć je na mapie? A może to tylko obszar pamięci i tęsknoty dla tych, którzy urodzili się we Lwowie, Wilnie, Grodnie...? Album zawiera ponad 130 fotografii i opowiada o takich miejscach niezwykłych jak: Lwów, Żółkiew, Drohobycz, Olesko, Podhorce, Kamieniec Podolski, Żwaniec, Chocim, Okopy Świętej Trójcy, Kudryńce, Sidorów, Skałat, Podkamień, Poczajów, Krzemieniec, Brześć, Różana, Kosów Poleski, Mir, Nieśwież, Nowogródek, Stare Wasiliszki, Grodno, Wilno, Troki, Kowno.

Pełne nostalgii, unikatowe dawne zdjęcia polskich Kresów ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii w Krakowie pozwalają czytelnikowi przenieść się w świat, którego już nie ma - Lwów i Wilno, Troki, zamki i dwory, ważne wydarzenia i historyczne postaci tworzą niezwykłą mozaikę nastrojów i księgę pamięci. W ten zapomniany czas wprowadza nas wstęp pisarza, reżysera Janusza Majewskiego, a o dawnych fotografiach opowiada tekst pracowników Muzeum Historii Fotografii - Magdaleny Skrejko oraz Andrzeja Rybickiego.

Album, pełen wspaniałych zdjęć i dokładnych opisów omawianych miejsc "podróż sentymentalna" po dawnej polskiej Litwie, Białorusi i Ukrainie. 'Kresy są pojęciem specyficznie polskim, przynależnym jedynie polskiej kulturze i językowi" - przypomina autor, wiodąc nas przez nierzadko symboliczne miejsca, znane z historii, literatury i wspomnień naszych dziadków: od Kowna, Wilna i Kiejdan, przez Grodno i Lwów, aż po Drohobycz i Kamieniec Podolski.

Nieistniejące od tak wielu lat, wciąż są obecne w rozmowach i sporach. Rodzą tęsknotę i sprawiają, że chce się je odwiedzić, choć nie ma ich na żadnej współczesnej mapie. Mają magiczną moc jednoczenia: sprawiają, że nieznani sobie ludzie stają się nagle bliscy, gdy odnajdą wspólne - kresowe - korzenie. Mają też potęgę budzenia demonów przeszłości. Żyją.