Kresy wschodnie źródłem siły i potęgi Polski. Jedynie Prawda Jest Ciekawa. Tom 3 - red. Rafał Mossakowski

Monografia Kate Brown to opowieść o kresach, ludziach różnych kultur i języków, ich krętych losach, a jednocześnie opowieść o nagłych zwrotach historii, które nieodwracalnie zmieniły oblicze opisywanego pogranicza. Przez stronice książki przetacza się korowód barwnych postaci: chłopów pielgrzymujących do cudownych źródeł, rozśpiewanych chasydów i medytujących protestantów, snują się krajobrazy, wioski i miasta. Tu, na kresach, dzieją się cuda, a moce magiczne są wszechobecne. Całe życie na wskroś przesiąknięte jest świętością i metafizyką.

Na temat życia i działalności Jana Michała Witorta (1853-1903) napisano już stosunkowo dużo. Szczególnie sporo prac powstało na temat jego badań antropologicznych i etnograficznych. Ciągle jednak można powiedzieć, że jego sylwetka i działania pozostają mało znane. Wyraźnie daje się odczuć brak opracowań na temat jego aktywności polityczno-społecznej. Problematyka publikacji Witorta nie występuje w takich dziedzinach jak: rusyfikacja Litwy i Żmudzi, działalność spiskowa, zsyłka, a nawet szerzej - w zakresie programu przetrwania narodu polskiego.

Książka przedstawia zarys oblicza politycznego Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918-1939 oraz charakteryzuje podstawowe elementy i cechy układu politycznego, w ramach którego ścierały się interesy różnych środowisk reprezentowane przez liczne ugrupowania polityczne. Życie polityczne Kresów różniło się od sytuacji w pozostałej części państwa. Było determinowane przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Jego kształt wynikał z charakteru pogranicza, a więc położenia geopolitycznego, struktury narodowościowej i społecznej, stosunków własnościowych typowych dla północno-wschodniej rubieży. Należy też zwrócić uwagę na specyficzną sytuację gospodarczą oraz system administrowania na tym terenie. Istotne znaczenie dla rozwoju życia politycznego Kresów Północno-Wschodnich miały również zmiany ustrojowe w Polsce międzywojennej. Ewolucja systemu parlamentarnego w kierunku autorytarnym w sposób zasadniczy zmieniła mapę polityczną tego regionu.