Kresowe Pokucie. Rzeczpospolita ormiańska (+ DVD) - Monika Agopsowicz

Gawędy o czasach i ludziach to zbiór wspomnień autora, w których opisał on dzieje rodzinnej Kowieńszczyzny i współczesne sobie wydarzenia na przestrzeni stulecia. Skromny tytuł nie oddaje w pełni wartości tej książki obejmującej kilkadziesiąt wspomnień-biogramów różnych osób, które autor miał okazję poznać w swoim długim i bogatym życiu. Dziesiątki sag szlacheckich, setki postaci, tysiące szczegółów, umiejscowionych w konkretnych okresach i scenerii.

Dwutomowa praca profesor Anny Pawełczyńskiej wprowadza czytelnika w nieistniejący już świat XIX-wiecznych polskich dworów i dworków niegdyś rozsianych na dalekich wschodnich rubieżach - Podola, Wołynia i Ukrainy (część "Testament Prababki").
Ich właściciele to zamożne ziemiaństwo, których obyczaje i zasoby różniły się znacznie od stylu życia i bogactwa lepiej dziś znanej arystokracji. Źródło ich fortuny - parowioskowe majątki - pozwalały na dbałość o piękno rodzimego gniazda. Służyły również szeroko pojętej społeczności lokalnej - jako ośrodek gospodarczy i kulturowy. Świat bowiem ukazany oczom czytelnika to świat budowany przez kulturę polską, zawierający jednak elementy kultury ukraińskiej widocznej w obyczajowości, w nazewnictwie czy fragmentach pieśni.

"Pestki winorośli i trzy jabłka. Reportaże z podróży do Gruzji i Armenii” to książka barwna i smakowita, pełna zapachów, smaków i tajemnic, jakie skrywają Gruzja i Armenia - kraje, o których wiemy ciągle mało poza kilkoma frazesami i stereotypami. Marcin Sawicki, uważny i wrażliwy podróżnik, barwnie opisując zarówno bogatą historię i kulturę tego regionu, jak i współczesność, życie codzienne zwykłych ludzi, wykracza poza ramy klasycznego reportażu. Ta książka, wzbogacona licznymi fotografiami, to coś więcej niż reportaż, przewodnik czy proza podróżnicza. Pestki winorośli i trzy jabłka to lektura dla tych, którzy chcieliby jeszcze przed podróżą dowiedzieć się czegoś więcej o regionie, do którego zmierzają, poznać ludzi i klimat, pooddychać atmosferą mitycznego Kaukazu. To książka w sam raz dla każdego, zamierzającego dobrze się przygotować do wyprawy do Gruzji i Armenii, włóczęgi i turysty, którego nie zadowoli suchy opis zabytków i historii, jaki znaleźć można w klasycznych przewodnikach. To także książka dla każdego, kogo ciekawi po prostu ten niezwykły i magiczny zakątek świata, jakim jest bez wątpienia Kaukaz, Gruzja i Armenia.

Niezwykła opowieść o księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, jednej ze sławniejszych dam swojej epoki, muzie artystów, przyjaciółce polityków doby stanisławowskiej, kobiecie silnej, wzbudzającej podziw, ale i liczne kontrowersje. Książka ukazuje jej pasje, kompleksy, budzące zgorszenie romanse, zmagania z przeciwnościami losu, tragedie życiowe, a także jej dwie największe miłości – do dzieci i Ojczyzny. W opowieści tej odnajdujemy także przejmujący obraz chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kraju skonfliktowanych Polaków, wielkich i małych bohaterów, zdrajców i patriotów. Utwór tętni życiem i ujmuje dynamiką zdarzeń. Przedstawia całą plejadę znanych postaci historycznych, ich dylematy moralne i jakże trudne czasami decyzje, a wszystko to uzupełniają dygresje o życiu, przemijaniu, ludzkich przywarach, dumie i egocentryzmie Polaków.

Drugi tom opowieści o 200 miastach i miasteczkach kresowych.
W książce zamieszczono 240 unikalnych fotografii, a indeks zawiera prawie 1100 nazwisk.

Książka niniejsza jest wyprawą do świata polskich uzdrowisk, letnisk i zimowisk kresowych, do krainy, która po stracie tych ziem przez Polskę, pogrążyła się niczym mityczna Atlantyda w odmętach zapomnienia. Dzięki niej udało się jednak wydobyć z kompletnego zapomnienia wiele fascynujących wydarzeń, zadziwiających biografii, wygasłych już w świadomości obecnych pokoleń legend i mitów. 

Album towarzyszący wystawie, pt. „Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy” poświęcony jest dziejom wyjątkowego zabytku w przestrzeni Lwowa.

Książka Województwa kresowe II Rzeczypospolitej. Województwo poleskie, wynik kilkunastu lat pracy autora w archiwach zagranicznych i polskich, w przystępnej formie przybliża Czytelnikowi, całe spektrum złożonych lokalnych uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz ukazuje politykę państwa polskiego prowadzoną na obszarze Polesia. Autor dokonał nowatorskich ustaleń badawczych, wyraźnie wykazując, iż na ziemiach kresowych, obok województwa wołyńskiego, także województwo poleskie posiadało swoją własną odrębną politykę narodowościową. Dzięki dostępowi do zasobów archiwalnych na Białorusi, możliwe było nie tylko odtworzenie jej koncepcji, ale także prześledzenie faktycznych działań lokalnej administracji.

Tak jak legendarnej Atlantydy, która zapadła się bezpowrotnie w głębie oceanu – dawnego Drohobycza, miasta Schulza i Wierzyńskiego, próżno teraz szukać na mapie czy w terenie. Przechowali go troskliwie w pamięci rozproszeni po świecie drohobyczanie. Andrzej Chciuk w swej "Atlantydzie" ukazał tamtych ludzi, tamte domy i ulice, żydowskie zaułki i powstające zagłębie naftowe, ale co najważniejsze – udało mu się uchwycić niepowtarzalną atmosferę przedwojennego wielokulturowego miasteczka na Kresach. Na ten portret Drohobycza składa się moc szczegółów, kolorów, a nawet zapachów. Tu słychać głosy dawnych jego mieszkańców. Tu tamten Drohobycz nadal tętni życiem.

Dzieciństwo i młodość Tadeusza Irteńskiego to książka uznana przez krytyków za wyjątkową. Józef Mackiewicz określił ją jako "swego rodzaju epos". Jej tematem bowiem "nie jest historia, stanowiąca zaledwie tło nie są przeżycia jednej osoby, a dzieje wielu osób nie chodzi w niej też o przyczynkowe poznanie pewnych znakomitości. Chodzi raczej o przyczynek do odtworzenia pewnej prawdy zarówno w geografii, psychologii i czasie, czyli o to, czego w gruncie rzeczy szukamy w każdej dobrej książce". Można szukać w niej także pamiętnika z okresu dojrzewania i historii miłosnej, odwołań do "żywego" Pana Tadeusza i powinowactw z gawędą szlachecką, a szczególnie z Pamiątkami Soplicy. Z czułością i humorem Pawlikowski dokumentuje czasy, obyczaje i ludzi, jest prawdziwym "Kitowiczem Mińszczyzny", a "możliwy tu i ówdzie brak podobieństwa do prawdziwych osób jest czysto przypadkowy".

Z Kresów na orbitę to nie tylko książka wspomnieniowa o losach rodu Patkowskich. Przestrzenią pokrywa połowę globu, od gór Pamiru po rozlewiska Ukajali, od rodzinnej Kołomyi – centrum Huculszczyzny po przylądek Cape Canaveral, skąd startowały w kosmos wahadłowce. Historycznie sięga połowy XVI wieku, kiedy pierwsze zapisy na temat rodziny mówią o sędzim grodzkim Patkowskim, ale skupia się na ostatnich dziesięcioleciach, w których wypadło żyć jej głównym bohaterom. Co innego historyczne rozprawy, a co innego – narracja świadków. W opowieści Autora los jednej rodziny splata się zręcznie z nurtem wydarzeń historycznych, nie tylko polskich. Syn wojskowego pilota nie lęka się przestrzeni, tym bardziej literackiej. Z równą swobodą co Prut, Odrę i Nysę opisuje dorzecze Amazonii, ma odwagę spojrzeć na planetę z kosmicznej orbity.

Opowieści dotyczące odleglejszej części Ukrainy: ziem leżących nad potężnym Dnieprem, na Dzikich Polach znanych nam z Trylogii Henryka Sienkiewicza, nad pięknym i niezwykle malowniczym Dniestrem, za granicznym niegdyś Zbruczem, na Krymie. Są tu historie o miejscach i ludziach zamieszkujących lesistą Czarnohorę oraz dzikie Gorgany. Obok legend kresowych stanic, przesyconych dymami unoszącymi się na Dzikich Polach, szczękiem broni, dźwiękiem cerkiewnych dzwonów, tętentem końskich kopyt, autorka przedstawia świat rzeczywisty, obecny wizerunek kraju, który większość Polaków zna tylko z opisów literackich.

Pokucie oraz granicząca z nim Huculszczyzna - były najbardziej wysuniętymi na południe regionami II Rzeczypospolitej. Stanowiły one niezwykłą mozaikę kultur. Tworzyła ją mieszanka narodów - Polaków, Ukraińców, Żydów, Niemców i Ormian. Pośród nich, szczególnie w górskich wsiach i przysiółkach Czarnohory oraz Gorganów, dominowali Huculi [...]

Kołomyja była jednym z dwóch największych miast regionu [...] Należała do tych ośrodków miejskich, których mieszkańcy mieli o sobie wysokie mniemanie, co szło w parze z poziomem ich aspiracji. Nie uchodziło to uwadze mieszkańców większych miast II Rzeczypospolitej, którzy szydzili z Kołomyi. Słynny Anglik z Kołomyi, miał charakteryzować prowincjusza udającego światowca, któremu mimo drogiego ubioru, przysłowiowa słoma nadal wystawała z butów.

Czy jednak faktycznie mieszkańcy miasta i regionu byli aż tak zacofani? Czy naprawdę należeli do grupy prowincjuszy nie mających aspiracji poznawania świata? Na te, i wiele innych pytań, próbują odpowiedzieć autorzy niniejszej publikacji [...] Z mitami prowincjonalności Kołomyi oraz Pokucia i Huculszczyzny próbuje "rozprawić się" siedem tekstów autorstwa historyków, którzy od wielu lat badają różnorodne aspekty dziejów tych zakątków II RP.

Jest to tom obejmujący okres wcześniejszy w stosunku do wydanego w 2010 roku tomu dla lat 1625–1630. Publikacja z 2017 roku jest pierwszym tomem z serii „Pomniki dziejowe Ormian polskich” przygotowywanej pod kierunkiem prof. Krzysztofa Stopki w ramach Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich z dotacji Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Do książki dołączona jest płyta CD zawierająca faksymile rękopisu nr 446 ze zbioru oo. Mechitarystów.

W kulturze ormiańskiej, której kształt zdeterminowało wczesne przyjęcie chrześcijaństwa jako religii państwowej (301r.) szczególnym kultem darzono księgi liturgiczne. Dlatego również w swoich koloniach na południowo-wschodnich terenach Rzeczypospolitej Ormianie zakładali skryptoria, w których według dawnych wzorców kopiowali i zdobyli manuskrypty. Celem książki jest określenie miejsca ormiańskiego malarstwa miniaturowego w polskiej i ormiańskiej sztuce, a także zbadanie ewolucji jego stylu i ikonografii.

Książka ukazuje świat szlachetnie urodzonych dam, wielkich polityków, artystów, koniarzy i myśliwych dawnej Galicji – świat, który należy już do historii. Rozpadły się wielkie fortuny, poumierali ci, którzy je gromadzili i trwonili, minęła uroda ich żon i kochanek, padły rasowe ogiery sprowadzane z Arabii, charty i ogary, ale czar tamtej epoki nie zniknął – pozostaje na obrazach ówczesnych malarzy i na kartach tej książki.