Kobiety i rodziny powstańców styczniowych zesłanych w głąb Rosji - Agata Markiewicz

Wielkie damy, patriotki, kolekcjonerki, filantropki, strażniczki ognisk domowych i tradycji, posażne córki magnatów, z biegiem lat zmieniające się w dostojne matrony – panie na kresowych włościach. Spoglądają na nas milcząco z portretów zdobiących ściany muzeów. Ich wspaniałe domostwa w Pietniczanach na Podolu, Szpanowie na Wołyniu, legendarnych Antoninach, Wierzchowni, Białej Cerkwi, Nieświeżu, Połoneczce i wielu innych malowniczych miejscach albo istnieją dziś tylko na fotografiach w sepii – zmiecione podmuchem rewolucji i wojen, albo pełnią całkiem inne funkcje, jakże dalekie od domowego zacisza. 

Studia z duchowej i materialnej kultury ziemiaństwa lubelskiego po powstaniu styczniowym. Jest to już druga książka autora poświęcona dziejom ziemiaństwa lubelskiego. Złożyły się na nie cztery obszerne studia, z których dwa zostały już opublikowane w materiałach pokonferencyjnych, a dwa ukazują się po raz pierwszy. Uzupełniają się wzajemnie i tworzą harmonijną całość, przedstawiając dzień codzienny i odświętny dworu ziemiańskiego, opisują rezydencje ziemiańskie.

Zainteresowanie własną przeszłością wśród szlachty było zawsze duże, określało bowiem tożsamość grupy, wyróżniało ją spośród innych warstw społecznych. Bardzo ważnym przejawem celebrowania historii był przekaz ustny, utrwalający podstawowe fakty z życia najbliższej i dalszej rodziny. Nie zawsze dostrzegano konieczność spisywania ustnej tradycji, ale też nierzadko nie posiadano ku temu odpowiednich możliwości. Spora część drobiazgu szlacheckiego była niepiśmienna do ostatnich dni Rzeczypospolitej. Oczywiście zamożniejsze rodziny bardziej dbały o dokumentowanie swojej historii, i to nie tylko ze względu na posiadane wykształcenie i środki materialne, ale też większe potrzeby ekonomiczne. Silnym bodźcem do rozwoju badań genealogicznych w czasach staropolskich były bowiem kwestie prawno-gospodarcze. Szlachta procesowała się i potrzebowała do tego odpowiednich dokumentów. Gromadzono nie tylko papiery własnych krewnych, ale też sąsiadów zamieszkujących okoliczne wsie i majątki. Do potwierdzenia praw własnościowych lub ich wykluczenia niezbędne były szczegółowe kwerendy i tworzone na ich podstawie obszerne opracowania genealogiczne...

Żniwo gniewu jest powieścią opartą na prawdziwych wydarzeniach z życia rodziny Lucie. 

Od kresowych miasteczek i okupacji sowieckiej, przez wsie i napotkanych w lasach partyzantów, po przymusową pracę na folwarku niemieckiego arystokraty i osadnictwo na Ziemiach Odzyskanych - oto historia tułaczki dwóch sióstr, Kaszmiry i Maruszki.
Te nieprawdopodobne, ale jakże typowe dla mieszkańców Kresów losy stały się osnową Żniwa gniewu. To opowieść o kobietach wprzężonych w tryby wojny, o ich sile i woli przetrwania, o oddaniu dla drugiego człowieka i pielęgnowaniu tradycji rodzinnych. O pięknie miłości w podłych czasach, o poświęceniu, gdy nikt nie widział jego sensu, i wreszcie... o wierności.   

Historie kobiet, które nie upadły na kolana przed wszechobecnym złem. Była w nich moralna siła, ale nie bohaterstwo – to pojęcie powstało po wojnie. Te matki Polski, gdziekolwiek rzucił je los, dały z siebie morze miłości, zmagając się z brutalną prozą życia: w obozie, w kazachstańskiej lepiance, u bauera na przymusowych robotach, w okupowanej stolicy, na prowincji.

Pod koniec 2016 r. do Oddziałowego Archiwum IPN w Szczecinie zostały przekazane protokoły przesłuchań byłych więźniarek i więźniów obozów koncentracyjnych położonych w Niemczech i na terenach okupowanych przez Niemców. Materiały te zostały sporządzone przez pracowników Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund.

Publikacja ta ma na celu nie tylko ukazanie życia codziennego w żeńskim obozie Ravensbrück, lecz także przybliżenie działalności Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund jako jednej z polskich placówek naukowych na emigracji.

Prezentowane opracowanie stanowi czwarty tom z serii wydawniczej: „Po­lacy – Syberia. XVIII-XIX wiek”. W pracy zamieszczone zostały materiały ukazujące stosunek przedstawicieli zachodniosyberyjskich oraz centralnych organów władzy i administracji do zesłańców postyczniowych. Są to dokumenty urzędowe, które zachowały się w rosyjskich archiwach: cyrkularze, tajna korespondencja, sprawozdania, raporty, notatki i materiały śledcze. Tego rodzaju dokumentacja pozwala na określenie stanowiska poszczególnych urzędników lub organów władzy wobec różnorodnych spraw z zakresu ich kompetencji. Jest to tym bardziej ważne i interesujące, że zakrojona na szeroką skalę zsyłka powstańców styczniowych stała się poważnym problemem zarówno dla władz centralnych, jak i urzędników syberyjskich. Zesłanie Polaków pobudziło aktywność ustawodawczą i zmusiło funkcjonariuszy państwowych wszystkich szczebli do zastanowienia się nad kwestią urządzenia polskich imigrantów. Dokumenty zamieszczone w niniejszym zbiorze dobitnie obrazują proces kształtowania się systemu nadzoru nad zesłańcami, ewolucję roli policji lokalnej, gubernatorów i żandarmów w organizacji dozoru policyjnego. Pokazują również, w jaki sposób zadania administracyjne kolidowały lub pokrywały się z osobistymi ambicjami przedstawicieli syberyjskiej elity urzędniczej.

Przejmujące losy rodziny Kozakowskich zesłanej w bezkresne stepy Kazachstanu

Ojciec, żołnierz AK, pewnego dnia zniknął. Zostali sami – matka i pięcioro dzieci. NKWD tropiło go zawzięcie, szpiegując i nękając bliskich, by zdradzili miejsce jego pobytu. Był rok 1952. Otrzymali ostrzeżenie, że są na liście do wywózki. Ukryli się, ale i tak ich wyłapano i wywieziono aż do Kazachstanu, gdzie w nieludzkich warunkach – nękani zabójczym upałem, głodem i chorobami – razem z innymi zesłańcami byli zmuszeni do całodziennej pracy na polu bawełny w kołchozie „Bolszewik”. Dlaczego oni przeżyli, a tak wielu innych nie?

Jakież to losy sprawiły, że francuski pułkownik François Auguste Thesby de Belcour znalazł się w Polsce, walczył u boku konfederatów barskich, przeszedł z nimi syberyjską Golgotę albo, jak tam im mówiono, „czyściec dla katolików", a wydostawszy się ze zsyłki, osiadł w Polsce i pozostawił dwa niezmiernie ważne dla poznania historii konfederacji dokumenty? Konfederacka przygoda Belcoura trwała krótko, ale relacja z niej zawiera materiał pozwalający zweryfikować niektóre ze stereotypów ukształtowanych w toku długiego procesu historycznego, w którym przeważały poglądy dla barzan nieprzychylne.

– ze wstępu Mariana Skrzypka

„Zrozumieć zesłańca nigdy nie było łatwo. Doświadczył tego i Maurycy Beniowski, i Józef Kopeć, i Bronisław Piłsudski, którzy powrócili do Polski po latach spędzonych na zauralskich terenach. Ich relacje przyjmowane były często z niedowierzaniem. (…) Zrozumieć, to znaczy otworzyć się na wrażenia autorów wspomnień i dowiedzieć się, kiedy mogli się cieszyć życiem, a kiedy przytłaczała ich tęsknota i warunki zewnętrzne. (…) W pamiętnikach tego okresu pobyt na Syberii to czas zawieszenia. Zesłańcy nastawieni są na trwanie. Tworzone są instytucje, niosące pomoc i zajmujące się organizowaniem życia kulturalnego. Kontakt z krajem nie ulega zerwaniu. Kopeć, Ciecierski, Lubicz-Chojecki, Beniowski to bohaterowie w drodze. W każdej chwili gotowi są porzucić wszystko i udać się w drogę powrotną. Nie zbudowali na Syberii nic trwałego. Karty ich pamiętników wypełniają opisy drogi tam lub z powrotem. Interesują się otaczającym ich światem, ale nie myślą o współtworzeniu go. Czekają na wieść o uwolnieniu.”

Przedstawione losy mojej rodziny nie są zmyślone. Są prawdziwe, zgodne z faktami spisanymi w notatkach prawie dzień po dniu. Ojca, matkę i trzech synów wywieziono na Sybir tylko dlatego, że byli Polakami. 

Dzięki notatkom, dzienniczkom spisywanym prawie dzień po dniu przez ojca, matkę i synów, można opisać historię tragizmu rodzin w nieludzkim ustroju komunistycznym i na nieludzkiej ziemi.

Historia rodziny Bonieckich sięga piętnastego wieku i osady Bończa, położonej na obu brzegach Pilicy, dokąd przodkowie rodu przybyli podobno aż z Italii. Los rzucał ich następnie od Mazowsza po dzisiejszą Ukrainę i na dobre związał z ziemią i z rolnictwem, choć bywali też wśród nich kawalerzyści, urzędnicy państwowi i artyści. We dworach i w pałacach przekazywano kolejnym pokoleniom Bonieckich, że noblesse oblige – ziemiańskie pochodzenie zobowiązuje.

Druga wojna światowa, mocniej niż wcześniejsze zawirowania polskiej historii, wstrząsnęła losami Bonieckich, a komunizm dopełnił ich losy. Ojciec księdza Adama Bonieckiego zginął w 1944 roku, osierocając pięcioro dzieci. Matka Grażyna po wojnie imała się różnych zajęć. Rodowy pałac w Świdnie przejęła Gromadzka Rada Narodowa, dwór w Potworowie został spalony, a rodzina, ukrywając swoje pochodzenie, zamieniła życie ziemian na status obywateli PRL, lecz tych gorszego sortu, naznaczonych przedwojenną pozycją i nazwiskiem.

Dzięki rozmowom ze stryjem księdzem Adamem Bonieckim, ojcem Tadeuszem, zapiskom krewnych oraz wspomnieniom z dzieciństwa Maria Fredro-Boniecka odtwarza barwne, choć często bolesne losy swojej rodziny. Za kryształową szybą to również uniwersalna opowieść o losach polskich ziemian i o sile więzów, które wytrzymują nawet najcięższą próbę.

Książka składa się z czterech części.

Pierwsza dotyczy głównie ludzi oraz ich losów. W drugiej zaznaczono wybrane wątki XX-wiecznych zdarzeń. Większość prezentowanych materiałów to efekt międzynarodowej konferencji naukowej „Polacy w Irkucku w wiekach XIX i XX”, która odbyła się na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w 2018 roku. Część trzecią stanowi album fotografii historycznych oraz współczesnych, przedstawiających panoramę Irkucka, zabytki oraz dawnych i współczesnych mieszkańców. Część czwarta zawiera program i fotokronikę konferencji.

Nieczęsto się zdarza, żeby trzy pokolenia jednej rodziny pisały diariusze. I żeby te diariusze prowadziły ze sobą rodzaj rozmowy. Przewijają się w nich nie tylko z trzech stron od wewnątrz oglądane pikantne nieraz tajemnice rodzinne, nie tylko nazwiska wielu utytułowanych rodzin, ich życia świątki, piątki i niedziele, ale także głośne wydarzenia historyczne oglądane i komentowane od salonów, a niekiedy od kuchni, przynosząc zaskakujące nieraz detale i jeszcze bardziej zaskakujące oświetlenia.

Ta historia zaczyna się w XIX wieku, kończy w XXI. Nieledwie wczoraj.

Poświęcenie, które złotymi literami w księdze dziejów zapisane być powinno.

Na temat Powstania Styczniowego napisano bardzo wiele. Są pamiętniki, luźne wspomnienia czy też wielotomowe monografie. Rzadko jednak wspomina się tych, którzy przybyli spoza granic, niekiedy z daleka, by w imię wolności Polski rzucić wyzwanie imperium cara.

Byli wśród nich przedstawiciele wielu nacji: Włosi, Francuzi, Węgrzy, Rosjanie, Ukraińcy, Szwedzi, Niemcy, Serbowie, Chorwaci. Porzucili wygodne życie, by wspólnie z Polakami walczyć o wolność Rzeczypospolitej.

Ochotnicy z innych krajów odegrali w Powstaniu Styczniowym rolę ogromną. Oto portrety najbardziej zaangażowanych, którzy żadną miarą nie powinni popaść w zapomnienie.

Książka Powstanie styczniowe w Łodzi i regionie. Studia i materiały autorstwa Karola Jadczyka, Jarosława Kity i Marii Nartonowicz-Kot składa się z dwóch części. W pierwszej z nich zamieszczone zostały trzy rozdziały poświęcone dziejom i tradycji powstania w latach 1863–1864 w Łodzi i w regionie.

Na drugą część opracowania składają się dwa pamiętniki i wspomnienie uczestników powstania, których los związał z Łodzią i regionem oraz list z 1913 r. napisany przez łódzkiego weterana powstania Józefa Malewskiego. Publikację wzbogacają liczne dodatki: ustawy i rozporządzenia wydawane przez władze Drugiej Rzeczypospolitej, dotyczące wsparcia dla weteranów polskich powstań narodowych, wiele unikatowych ilustracji oraz indeks osobowy.

Wznowienie na podstawie oryginału z końca XIX wieku.

Są to literacko i obiektywnie opisane wydarzenia i nastroje poprzedzające wybuch powstania styczniowego. Autor, na podstawie zdobytych dokumentów, archiwów ostatniego Rządu Narodowego i wielu swoich badań, spisał i wyjaśnił dzieje Polski i Polaków w tych trudnych dla nich czasach.

Drugie wydanie książki poświęconej polityce rusyfikacyjnej na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym.

Autor w polemicznym ujęciu opisuje temat niezwykle ważny dla sporów Polaków w kwestiach narodowych. Daje nietradycyjny obraz świadomości zbiorowej narodu znajdującego się pod obcym panowaniem.

Praca jest przeznaczona dla znawców i miłośników historii, studentów historii, prawa, filologii polskiej.

Zbiór studiów Eugeniusza Niebelskiego – dotąd rozproszonych i niekiedy trudno dostępnych – stanowić będzie ważne wydarzenie nie tylko dla badaczy 1863 roku. Rzadko bowiem można znaleźć wydawnictwa zbiorowe tak spójne pod względem problematyki badawczej i o tak wyrównanym, wysokim poziomie tekstów.

Barbara Włodarczyk, doświadczona reporterka, wieloletnia korespondentka polskiej telewizji w Moskwie, nie boi się wyruszyć ani na daleką syberyjską prowincję, ani na salony oligarchów. Wie, z kim rozmawiać, kogo słuchać i jak zajrzeć za kulisy wydarzeń, aby oddać to, co myślą, czują i jak żyją Rosjanie oraz ich niepodzielny władca Władimir Putin.

W tej arcyważnej i niezwykle aktualnej książce wybitny znawca dawnej i współczesnej Rosji prof. Andrzej Nowak odsłania źródła rosyjskiej mentalności cofając się aż do czasów powstania państwa polskiego i Rusi Kijowskiej, kiedy Moskwa była zarośniętym trawą i lasem skrawkiem ziemi w dziczy, prowadząc czytelnika aż do czasów współczesnych i haniebnej inwazji Władimira Putina na Ukrainę. Uczony tłumaczy, że Ruś to nie Rosja, a dziedzictwo tamtej historycznej krainy nie ma nic wspólnego ze współczesną Moskwą.

Polak, szlachcic, wykształcony w Warszawie ogrodnik i sadownik, potem powstaniec styczniowy, zesłaniec na Syberii Wschodniej, wreszcie jeden z pionierów nowoczesnego sadownictwa na północy Rosji, nagradzany także carskimi medalami. Uczył się przy nim praktycznego ogrodnictwa m.in. jego zięć, Jędrzej Bachleda, który potem powrócił do Zakopanego, by tam w tym zakresie działać. I do tej historii załączone - listy Walickiego z Wielikina, do przyjaciela lat zesłańczych Henryka Wiercieńskiego w Nałęczowie: właśnie o sadach, drzewach, kwiatach, pracy, pasji - rewelacyjne! A może warto do nich zajrzeć choćby po to, by odszukać recepturę na nalewkę z czarnej porzeczki?