Kamienie na szaniec - Aleksander Kamiński

Warszawa’44 jest niezwykłą opowieścią o losach ogarniętego powstaniem miasta. Napisana żywym przystępnym językiem książka zawiera nie tylko dramatyczną historię powstańczego zrywu – przebieg działań bojowych w poszczególnych dzielnicach, operacje konkretnych jednostek, a także migawki z życia codziennego i kulturalnego w ogarniętym powstaniem mieście – lecz również mało wcześniej znane fakty, jak choćby te, o plutonie głuchoniemych czy oddziale słowackim. Warszawa’44 to także pierwsza w Polsce publikacja o tym heroicznym zrywie zilustrowana pełnymi dynamizmu scenami zrealizowanymi przez grupę rekonstrukcyjną. Dzięki temu wyruszamy w wyjątkową, niemalże filmową, podróż po powstańczych miejscach z bohaterami tamtych wydarzeń.

Są to wspomnienia żołnierskie, z najniższego szczebla konspiracyjnego i powstańczego. Autor nie próbuje dawać historycznych ocen wydarzeń, w których uczestniczył, ani razu nie wychodzi poza to, co widział, co przeżył, co myślał i czuł na swojej pozycji. Poprzez przeżycia swoje i swoich najbliższych przyjaciół daje obraz środowiska, pokazuje tworzenie się kolektywu harcerskiego (autor należał do drużyny wywodzącej się z 23 WHD) i konspiracyjnego, bohaterstwo tej młodzieży, ale i jej wahania, załamania, konflikty, a także powstanie wielkich, pięknych młodzieńczych przyjaźni, opartych na stałej gotowości pomocy innym.

Walka Warszawy w 1944 roku doczekała się już wielu opracowań. W swojej większości obejmują one Powstanie jako całość. Książka niniejsza nie jest jego syntezą. Jest przypomnieniem o niezwykłych ludziach i wydarzeniach, tworzących zadziwiające historie. Napawają one nie tylko dumą, ale i oddają hołd tym, którzy przez 63 dni walczyli wbrew wszystkiemu. Nieważne, jak odpowiesz, Drogi Czytelniku, na pytanie, czy było warto walczyć o Warszawę. Kiedy zdecydujesz się zajrzeć na karty tej książki, poznasz być może nieznaną Ci stronę Powstania.

Opowieść o młodych, pełnych życia i namiętności warszawiakach. Żyją tak, jakby każdy ich dzień miał się okazać tym ostatnim. Przed wojną snują plany na przyszłość. Podczas wojny działają w konspiracji. Dla nich to nie tylko patriotyczny obowiązek, lecz także młodzieńcza przygoda, okazja do zabłyśnięcia przed rówieśnikami, zaimponowania dziewczynom. Na podziemnych szkoleniach romansują, popisują się, wygłupiają. Nie wiedzą jeszcze, że nadchodzące lato będzie dla nich prawdziwym egzaminem życia. Nie wiedzą też, że historia ma wobec nich własne plany... Połączeni przyjaźnią bohaterowie tworzą jeden z najodważniejszych powstańczych oddziałów. Stają się świadkami poświęcenia i bohaterstwa, ale także okrucieństwa, zdrady, wreszcie zbrodni. Uczą się miłości i poznają, czym jest nienawiść. Otrzymują od historii krwawą i brutalną lekcję dojrzewania.

Dziennik powstańca autor poświęcił poległym kolegom. Opisuje w nim wybrane akcje konspiracyjne (podczas okupacji uczył się na tajnych kompletach w gimnazjum im. Lelewela; od 1942 roku działał w konspiracji AK, w organizacjach harcerskich: BS (Bojowa Szkoła), zajmującej się m.in. małym sabotażem, oraz GS (Grupy Szturmowe), jednak większość książki dotyczy walk na Starym Mieście w sierpniu 1944 roku. Jest też epizod wrześniowy – przejście kanałami do Śródmieścia, gdzie w rejonie Politechniki Autor walczył do końca Powstania.

Wspomnienia zapisywane były w czasie i bezpośrednio po Powstaniu; po kapitulacji Zbigniew Czajkowski został wywieziony do obozu jeńców w Sandbostel koło Bremy. Po wyzwoleniu ukończył Liceum Polskie w Lubece. Od 1947 mieszkał w Anglii, gdzie po studiach inżynieryjnych na Uniwersytecie Londyńskim pracował w przemyśle elektronicznym, potem założył własną firmę, osiągając wybitne sukcesy. Zmarł w Londynie 20 października 1999 roku i zgodnie z ostatnią wolą pochowany został na Powązkach Wojskowych w Warszawie, wśród żołnierzy Powstania.

Bohaterem opowieści jest Podharcmistrz Szarych Szeregów, Porucznik Armii Krajowej, Żołnierz Batalionu AK „Zośka“, uczestnik Akcji pod Arsenałem i wielu innych w Wielkiej Dywersji, Bohater Powstania Warszawskiego, zwany – dla brawury, odwagi, fantazji i szczęścia – Ułanem Batalionu „Zośka“.

Książka zawiera bogatą ikonografię – od dzieciństwa Bohatera po jego ostatni portret. Cennym uzupełnieniem są dramatyczne losy rodziny „Anody“ wpisanej w dzieje Polski od Powstania Styczniowego po czasy współczesne.

Anna Wyganowska-Eriksson, wykorzystując zarówno wspomnienia własne jak i relacje swoich kolegów - członków Plutonu Pancernego Batalionu "Zośka" - stworzyła niezwykłą opowieść o tym mało znanym, ale jakże ważnym oddziale w Powstaniu Warszawskim. Zdobycie "Gęsiówki", pojedynek powstańczych, zdobycznych czołgów z niemieckimi, wreszcie dramatyczne przejście kanałami po upadku Starówki - to tylko nieliczne epizody z tej pasjonującej książki.

Ta książka to historia w której pojawiają się niezwykłe osobistości, nazwiska i wydarzenia. To życiorys, który trudno zamknąć pomiędzy okładki książki, to zdarzenia, które stworzyły dzisiejszą historię Polski i świata.