Izabela Katolicka. Królowa Hiszpanii - Warren H. Carroll

"Krucjata" oznacza wojnę w obronie Krzyża, wojnę, której celem jest obrona chrześcijańskiej ludności przed prześladowaniami i śmiercią z powodu wiary w Jezusa Chrystusa. Każdy słyszał o średniowiecznych krucjatach. Niewielu jednak wie o krucjacie, dziejącej się w naszych czasach, której ostatni uczestnicy jeszcze żyją, krucjacie, rozegranej siedemdziesiąt lat temu w Hiszpanii z tych samych powodów, które przyświecały średniowiecznemu rycerstwu.

Wojnę domową w Hiszpanii uważa się powszechnie za prolog II wojny światowej, głównie z powodu wykorzystania na polu walki nowych taktyk i typów broni. Półwysep Iberyjski stał się poligonem doświadczalnym dla wojsk faszystowskich i republikańskich. Po raz pierwszy strategia toczenia wojny oparta została na użyciu czołgów i lotnictwa, a bombardowania były wymierzone w ludność cywilną. Zbrodnie wojenne popełnione przez obie strony wstrząsnęły światową opinią publiczną. Wojna domowa w Hiszpanii podzieliła cały kontynent na wzajemnie zwalczające się obozy. Dla mocarstw europejskich Hiszpania stała się miejscem starcia dwóch totalitaryzmów: III Rzeszy i ZSRR, była także ostatnią próbą utrzymania pokoju na kontynencie. Koniec walk w Hiszpanii obwieścił nadejście nowego konfliktu, który całkowicie zmienił postrzeganie wojny w świadomości całego świata.

Utraciwszy na przełomie XVII i XVIII w. mocarstwową pozycje, Hiszpania podjęła próbę odzyskania swych posiadłości, wpływów politycznych, międzynarodowego prestiżu i wreszcie, tak ważnego dla mieszkańców tej ziemi, honoru. Po kilkudziesięciu latach marazmu, zastoju, życia snem o potędze, Hiszpanie uwierzyli ponownie we własne siły, w możliwość rozwoju i nadrobienia dzielącego ich od Europy dystansu. Zadanie to wymagało ogromnego wysiłku intelektualnego, organizacyjnego i materialnego, l został on podjęty.

Strata i zysk jest relacją o drodze młodego anglikanina do religii katolickiej, ale też przenikliwą obserwacją wiktoriańskiego społeczeństwa, a nawet satyrą na anglikanów i rozliczne prądy protestanckie.

Humor Newmana jest zawarty w realistycznie zobrazowanych sytuacjach, tyleż cięty, co dyskretny i elegancki. Powieść zawiera obserwacje zapisane później w Apologia pro vita sua (1864), ale nie jest powieścią autobiograficzną. Chociaż akcja powieści toczy się w okresie konwersji Newmana, bohater powieści jest znacznie młodszy od niego. Powieść ma charakter Bildungsroman i ujęta jest w platońską formę dialogową. W dialogach zawarte są dobitne i głębokie refleksje na najważniejsze tematy religijne aktualne dziś w nie mniejszym stopniu niż sto siedemdziesiąt lat temu. Opisane postawy religijne mimo przemian historycznych również znane są doskonale w naszej epoce.