I wojna światowa 1914-1918. Historia militarna - Peter Hart

Przewodnik po genezie i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim - aż po wojnę domową w Rosji i wojnę polsko-bolszewicką

- Szczegółowy i przystępny opis tła i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim, łącznie z wojną domową w Rosji i wojną polsko-bolszewicką.

- Ponad 200 niezwykłych fotografii i rysunków ukazujących żołnierzy, sprzęt, broń i dowódców obu stron.

- Ponad 20 kolorowych przejrzystych map głównych bitew i kampanii, od Tannenbergu i bitwy nad Jeziorami Mazurskimi po bitwę warszawską w wojnie polsko-bolszewickiej.

- Barwny opis początkowych sukcesów Niemców i Rosjan na froncie wschodnim, "wielkiego odwrotu" z 1915 roku, odrodzonego optymizmu 1916 roku, dwóch rewolucji 1917 roku oraz walki bolszewików z siłami "białej" Rosji oraz niepodległej Polski.

Kolejne wielkie dzieło wybitnego historyka. 

Książka przedstawia wydarzenia kilku tygodni, szczególnie ważnych w dziejach polskich, a z wielu powodów do dzisiaj słabo znanych, skąpo opisanych w historiografii. To wznowienie walki zbrojnej o niepodległość po 50-letniej przerwie - wyprawa kielecka Piłsudskiego, początek bojów legionowych. 

Ten wyjątkowy epizod naszych dziejów przedstawiony jest na szerokim tle wydarzeń europejskich i polskich od ostatnich dni lipca do początków września 1914 roku: manewrów dyplomatycznych, wchodzenia poszczególnych państw do wojny, mobilizacji i koncentracji armii, pierwszych wielkich bitew, zachowania mocarstw zaborczych i zachodnich wobec sprawy polskiej - ożywającej nagle w następstwie akcji strzeleckiej.

Główny tok książki skupia się na tej akcji, opisywanej często z godziny na godzinę: decyzje mobilizacyjne, przygotowanie oddziałów, rozpoznanie sił rosyjskich, proklamacja powstańcza i wkroczenie do Królestwa, marsz na Kielce i zajęcie miasta, walki z Rosjanami w Kielcach i o Kielce, organizacja zrębów niepodległego państwa polskiego, tworzenie Komisariatów Rządu Narodowego.

Wznowienie słynnego, nagrodzonego Pulitzerem dzieła legendarnej amerykańskiej historyczki i reporterki.

Sierpniowe działa to monumentalny fresk przedstawiający skomplikowaną politykę europejskich mocarstw w przededniu I wojny światowej i dający dokładny opis działań militarnych pierwszego jej miesiąca. Barbara W. Tuchman nie tylko w ciekawy, niezwykle wciągający i niemalże powieściowy sposób opowiada militarno-polityczną historię konfliktu, ale również, bazując na dokumentach z epoki i wplatając liczne cytaty z dzienników i pamiętników osób nierzadko decydujących o losach narodów, kreśli ciekawy kontekst społeczny i w przenikliwy sposób punktuje kosztowne błędy, które popełniali politycy i generałowie, często powodowani wybujałą ambicją lub po prostu ignorancją.

„Gdzie są chłopcy z tamtych lat…”? Odpowiedz jest prosta: w tej książce dr Joanny Wieliczki-Szarkowej. Ale musimy sobie postawić kolejne pytanie: czy są także w naszych sercach i wnaszych myślach? A jeśli tak, to nasuwa się następne: w jaki sposób staramy się dzisiaj kontynuować ich dzieło? Oni byli „chorzy na Polskę”, a czy my też jesteśmy? Warto przeczytać znakomicie napisane historie tych wspaniałych ludzi, aby ułatwić sobie odpowiedz. Oby dla jak największej części z nas była ona pozytywna. Bo kto nie nosi wsobie wirusa tej choroby na polskość, o tym można powiedzieć, ze jest tylko z pozoru zdrowy.

Bitwa pod Bolimowem lub szerzej: Bitwa nad Rawką i Bzurą, toczona była od grudnia 1914 roku do lipca 1915 przez jednostki 9 armii niemieckiej przeciwko 1, 2 i 5 armiom rosyjskim. Celem bitwy było zdobycie Warszawy, a nadrzędnym celem niemieckiego naczelnego dowództwa zniszczenie wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim. Bitwę tę poprzez liczne analogie: pozycyjny charakter walk, działania minowe oraz użycie przez Niemców na wielką skalę gazów bojowych w trzech kolejnych atakach, można określić jako "Ypres frontu wschodniego". W książce wykorzystano dotychczas niepublikowane materiały z archiwów niemieckich i rosyjskich oraz wiele niemieckich historii pułkowych.

Ogrom okrucieństw II wojny światowej zatarł w pamięci społeczeństw ślady Wielkiej Wojny 1914-1918. Na długie lata zapomniano też o śmiałym zamierzeniu zrealizowanym przez cesarstwo austro-węgierskie - rozsianych wśród pól i wzgórz Galicji Zachodniej cmentarzach wojskowych. Upamiętniają one ofiarę dziesiątek tysięcy żołnierzy poległych na frontach Galicji Zachodniej od jesieni 1914 roku po wielkie zwycięstwo w bitwie gorlickiej wiosną 1915. Dzięki zaangażowaniu licznej grupy artystów, architektów, inżynierów i wojskowych powstał liczący blisko czterysta cmentarzy, niepowtarzalny w skali Europy pomnik wojskowej sztuki cmentarnej, gdzie towarzysze broni - żołnierze armii austro-węgierskiej i niemieckiej, oraz ich wrogowie - żołnierze rosyjscy, spoczęli obok siebie.

Oddaję do rąk czytelnika wspomnienia doktora i chirurga Wojciecha Jedliny-Jacobsona, który w sierpniu 1914 roku został zmobilizowany, jako lekarz III batalionu 49. Pułku Piechoty, 8. Brygady Piechoty z 4. Dywizji Piechoty. Jednostka ta wchodziła do II Korpusu Armijnego, a ten do 1. Armii dowodzonej przez generała Alexandra von Klucka, której postawiono zadanie okrążenia i zdobycia Paryża. Zgodnie z przysięgą lekarską dr Jacobson niósł pomoc medyczną dla wszystkich rannych znajdowanych na pobojowiskach, czy dostarczanych na punkt opatrunkowy batalionu. W roku 1914 na froncie zachodnim uczestniczył ze swoim pułkiem w bitwie nad rzeką Gette, pod Mons, nad rzeką Sommą, pod Senlis i Ourcq, nad rzeką Aisne, pod Roye, Soupir, Ypres, a pod koniec 1914 roku na froncie wschodnim w bitwie pod Łodzią oraz nad Rawką i Bzurą. Dr Jacobson nie ukrywał, że był Polakiem, co wielokrotnie wzbudzało podejrzenia przełożonych o nielojalność i wypominanie, że był „przyjacielem Francuzów”. Autor wspomnień szczególnie dużo miejsca poświęcił niemieckim zbrodniom wojennym w Belgii, przytaczając wiele szczegółów z wydarzeń, których był świadkiem. 

Wielka Wojna na Jurze poświęcona jest genezie, przebiegowi i rezultatom tych zmagań, a także poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego wydarzenia te - mimo iż odcisnęły swe piętno na całym regionie, a także wywarły wpływ na dalsze, strategiczne decyzje walczących stron - stosunkowo szybko popadły w prawie całkowite zapomnienie. Podobna sytuacja dotyczy jurajskich cmentarzy i kwater wojennych, które jako materialne pamiątki toczonych tutaj walk są niewątpliwie warte bliższego poznania. Nie mniej istotne są również informacje na temat zmian następujących w tym zakresie - likwidacji, przenoszenia lub zniszczenia poszczególnych obiektów, dokonanych na przestrzeni lat do chwili obecnej. Bazą źródłową Wielkiej Wojny na Jurze są m.in. dzienniki bojowe walczących tu jednostek, wspomnienia bezpośrednich świadków i uczestników wydarzeń oraz niepublikowane dotąd w Polsce materiały archiwalne.

 Ta książka to jedno z niewielu (obok „Pożogi" Z. Kossak-Szczuckiej i „Na ostatniej placówce" E. z Zaleskich Dorożyńskiej) pięknych świadectw siły polskości na Kresach i dramatu, jaki spotkał wiernych jej obrońców na najdalej wysuniętych placówkach.

Rok 1914 zmienił świat na zawsze. Europa osunęła się w otchłań. W ciągu następnych lat ofiary wojny – które ostatecznie przyszło liczyć w milionach – ginęły w walkach, których jedynym rezultatem bywało często zdobycie przez którąś ze stron niewielkiego skrawka błotnistego gruntu. Rok 1914 pogrzebał La Belle Époque i wprowadził kontynent na drogę wiodącą ku bolszewickiemu przewrotowi i faszyzmowi. Był to rok, który – jak żaden inny przed nim – ukształtował przyszłość Europy.

W swojej pasjonującej książce Paul Ham z lekkością powieściopisarza i wnikliwością historyka opisuje niezwykle skomplikowany splot okoliczności, które doprowadziły do katastrofy niemającej precedensu w dziejach świata.