Hiszpania Franco - Jacek Bartyzel, Roman Backer, Joanna Rak (redakcja naukowa)

Sojusznik Hitlera i Mussoliniego, krwawy kat hiszpańskiej Republiki, intrygant korzystający z dorobku innych, zawistnik pławiący się w luksusach, podczas gdy jego rodacy umierali z głodu; z drugiej strony odważny dowódca, kochający syn, wierny mąż, czuły ojciec i dziadek, żarliwy katolik, doskonały myśliwy, wędkarz, kawalerzysta; ciekawy pisarz i interesujący malarz, koneser wytwornych potraw, elastyczny polityk, cięty polemista i wielki patriota. Do tego szczery polonofil.

Pierwsza polska biografia generała Franco. W tle jego Hiszpania – fascynujący kraj zmieniający się wraz z nim.

Wandalizm był niewątpliwie jednym z najważniejszych przejawów rewolucji francuskiej, w znacznej mierze dokonywał się bowiem w zgodzie z nowym prawem. Biorąc pod uwagę ogrom strat wśród wybitnych i ważnych dzieł sztuki, wydarzenie to należy zaliczyć do największych katastrof kulturalnych w historii Europy.

Książka François Souchala jest niezbędną lekturą dla każdego, kto interesuje się europejską historią i sztuką, jest napisaną ze swadą opowieścią o jednym z aspektów rewolucji, a zarazem wywodem starannie usystematyzowanym i opartym na niepodważalnych faktach. Niemałą rolę odgrywają też oceny i interpretacje autora, schodzą one jednak na dalszy plan wobec przytłaczającej siły wstrząsających danych historycznych.

„Książka Aleksandra Stępniaka jest pierwszą, moim zdaniem, próbą zmierzenia się przez polskiego badacza z jednym z najbardziej fundamentalnych problemów dotyczących dwudziestowiecznych dziejów Hiszpanii. Po straszliwej wojnie domowej reżim frankistowski musiał odbudować więzi społeczne, aby państwo mogło nadal funkcjonować. Próba pojednania hiszpańsko-hiszpańskiego była wyzwaniem niezwykle trudnym. Praca pana Stępniaka opisuje, jak zwycięski generał starał się mu sprostać. Pamiątką po tych wysiłkach jest najczęściej odwiedzany i zarazem najbardziej kłopotliwy dla polityków zabytek Hiszpanii – Valle de los Caídos – Dolina Poległych“.

– dr hab. Paweł Skibiński

Publikacja ta jest zarazem swoistym kalendarium, w którym niezwykle skrupulatnie zapisano historię oporu tradycji wobec rewolucji, wierności Bogu zderzonej z wiarołomstwem nawet wobec człowieka. Czytelnika Polskiego zainteresuje niewątpliwie i pobudzi do refleksji kwestia pewnej odmienności losów dwóch – nie tak dawno jeszcze – arcykatolickich narodów Europy: hiszpańskiego, któremu też poświęcona jest ta książka, i polskiego. Wydaje się, że narracja autora pozwala zrozumieć polskiemu czytelnikowi, dlaczego dla karlistów, tradycjonalistów hiszpańskich tak ważny był król, podczas gdy w tradycyjnej Polsce raczej prawo do uczestniczenia w jego elekcji; dlaczego dla Hiszpanów wiara katolicka i wierność jej była i jest zasadniczym powodem usprawiedliwiającym oddanie życia, a dlaczego w przypadku niegdysiejszych Polaków wiara była mniej istotna niż wolność Ojczyzny; dlaczego wreszcie obie te nacje zarówno ceniły sobie i były gotowe oddać życie w obronie realnych wolności i swobód broniąc ich przede wszystkim przed uroszczeniami własnej władzy – króla z urodzenia lub z wyboru.

Żniwiarz zebrał z rozległego pola uprawy polskiego ducha to, co jego zdaniem dla tego ducha najcenniejsze, co go zbudowało i nadal, mimo przeciwności i burz dziejowych, rozwija. Żniwa nie są ukończone ani ostateczne, nie były też systematycznie przeprowadzone, zapewne będą kontynuowane, ale ujawniły odrębną, polską myśl o wspólnocie politycznej, o narodzie i państwie. Jej swoistość ujawnia się już na poziomie przedwerbalnego rozumienia rzeczywistości, a następnie ujmowania rezultatu poznania i refleksji w typowych dla niej pojęciach.

Dzięki tej swoistości ujęć możemy mówić o Polakach jako narodzie, który – wbrew obiegowym dziś przekonaniom – jest organizmem, a więc czymś daleko więcej niż tylko podatnikami, poddanymi władzy centrum fiskalnego i zmasowanymi na terytorium oddzielonym granicami od mas obcych, lecz niemal identycznych. Truizmem jest powiedzieć, że myśl istotnie polska jest przesiąknięta duchem chrystianizmu, że sytuuje się w samym centrum Christianitas – jest bowiem przez tę cywilizację zarówno stworzona, jak i ją współtworzy, i wciąż jeszcze próbuje z niej czerpać, ale i ją wzbogacać.

Przez wieki, idąc ku golgocie swego odkupienia, kolejne pokolenia upadają i powstają wciąż nie tracąc nadziei zbudowania ojczyzny „tych, co mają tak za tak – nie za nie, Bez światło-cienia” – przedsionka Ojczyzny Wiecznej; jak ona, ufundowanej na sprawiedliwości, lecz i miłosierdziu, równoważącej wolność i porządek, równość i hierarchię…