Gospodarka Galicji 1772-1867. Tomy 1-3

Reprint wydania z 1910 roku.

Leśnictwo, rybołówstwo, łowiectwo, górnictwo, przemysł

Niniejsza praca jest próbą odpowiedzi na szereg pytań badawczych oscylujących wokół takich spraw jak m.in. rozwój sieci szkół parafialnych związanych z Kościołem rzymskokatolickim oraz unickim (grekokatolickim), formy ich działalności i rola w tym władz państwowych, kościelnych, właścicieli miejscowości oraz lokalnych społeczności, a także wpływ tych instytucji na alfabetyzację społeczeństwa galicyjskiego. Warto także spojrzeć na szkoły pod kątem zmian, jakie w analizowanym okresie zachodziły w ich działalności w stosunku do czasów przedrozbiorowych. Rodzą się przy tym pytania o kontynuację ich wcześniejszych reguł funkcjonowania oraz o zmiany wywołane nową rzeczywistością. Dlatego w niniejszym opracowaniu staramy się wskazać na tradycyjne funkcje i zasady działania tych szkół oraz na nowe, będące rezultatem aktualnych uwarunkowań prawnych, społecznych, politycznych i gospodarczych. Pragniemy więc omówić działalność szkół parafialnych z uwzględnieniem wszystkich możliwych zagadnień z nimi związanych oraz w oparciu o szeroką bazę źródłową i istniejące opracowania uwzględniające ten problem badawczy. Dla określenia roli i miejsca szkół tego typu w galicyjskiej oświacie posłużymy się licznymi porównaniami odnośnie do działalności innych szkół elementarnych (ludowych). (ze Wstępu)

W czasach panowania Józefa II rząd austriacki, mając na względzie własne korzyści, podjął działania zmierzające do pobudzenia rozwoju miast galicyjskich , ale trwały one zbyt krótko, aby mogły w sposób istotny poprawić ich położenie. Rychło zrezygnowano z wspierania rozwoju przemysłu i rzemiosła galicyjskiego, traktując Galicję jako rynek zbytu dla bardziej rozwiniętego przemysłu innych krajów wchodzących w skład monarchii. W tych niełatwych warunkach miasta rozwijały się jednak, będąc w II połowie XVIII wieku i na początku XIX, miejscem życia i pracy około 16 do 17% ludności Galicji.

O tym, by pogranicze śląsko–galicyjskie potraktować jako jeden obszar badawczy, zadecydowało kilka czynników. Najważniejszym z nich było znaczące podobieństwo obszaru wschodniej części Śląska Cieszyńskiego i sąsiadującego z nim fragmentu prowincji galicyjskiej pod względem etnicznym i narodowościowym, a także społecznym. Podobieństwo to jednocześnie różnicowało owo pogranicze od pozostałych części Śląska Austriackiego (w przypadku powiatu bielskiego).

Gospodarka pasterska w górach stanowi szczególną formę działalności rolniczej, nie tyle ze względu na chów zwierząt i wytwarzanie produktów mleczarskich, co na petryfikację struktur społecznych, organizacji i technik wytwarzania, czyli przetrwanie układów tradycyjnych. Społeczności pasterskie, zamieszkujące rejony górskie, niemal wszędzie są uznawane za szczególnie konserwatywne, odporne na procesy akulturacyjne ze strony silniejszych i lepiej wyposażonych systemów kulturowych. Regionem, gdzie tego typu gospodarka funkcjonowała od stuleci jest Huculszczyzna.

Województwo wołyńskie było obszarem szczególnym na mapie II Rzeczypospolitej ze względu na strukturę etniczną i specyfikę życia politycznego. Z uwagi na to od lat cieszy się zainteresowaniem polskich historyków, którzy w badaniach koncentrują się na kwestiach politycznych i narodowościowych. Brakuje natomiast publikacji na temat sytuacji ekonomicznej na tym obszarze. Tę poważną lukę w historiografii wypełnia pionierska praca Artura Czuchryty, Gospodarka województwa wołyńskiego w latach 1921-1939. Autor, opierając się na obszernej i zróżnicowanej bazie źródłowej, przedstawił szerokie spektrum problemów dotyczących rozwoju gospodarczego Wołynia w okresie międzywojennym. Zarysował główne kierunki polityki ekonomicznej państwa polskiego wobec omawianego terytorium, a następnie scharakteryzował rozwój rolnictwa, przemysłu, handlu, rzemiosła i bankowości.