Generał Stanisław Maczek. Stal i honor - życie i służba dowódcy 1 Dywizji Pancernej - Evan McGilvray

Historia człowieka, który wciąż, ponad pięćdziesiąt lat po swojej śmierci, dzieli dwa sąsiadujące narody. Dla części Ukraińców Stepan Bandera jest bohaterem narodowym, dla Polaków - mordercą. Jego legendę wykreowała śmierć, która przyszła z rąk KGB... W jaki sposób ten syn greckokatolickiego księdza stał się przywódcą Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, odpowiedzialnym za ludobójstwo co najmniej 100 tysięcy polskich cywilów na wschodnich terenach Polski po II wojnie światowej? Autor - dziennikarz i reporter specjalizujący się w tematyce wschodniej, opierając się na niepublikowanych dotąd materiałach z archiwów niemieckich i ukraińskich, ukazuje postać człowieka uwikłanego w wielką historię.

Wspomnienia najstarszego z braci Starzyńskich - Romana, "Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914-1918", to książka wspaniała. Opowiada o młodym człowieku, idealiście oddanym idei niepodległościowej idącemu na wojnę wbrew swojemu słabemu zdrowiu. Poznajemy go od lat jego wczesnej młodości w zaborze rosyjskim, śledzimy jego losy w Krakowie, a potem na froncie. Obserwujemy jak dojrzewa intelektualnie i politycznie. Widzimy, jaki wpływ wywiera na niego postać Komendanta - Józefa Piłsudskiego.

Biografia jednego z najwybitniejszych dowódców partyzantki AK na Kresach Północno-Wschodnich, absolwenta seminarium nauczycielskiego w Szczuczynie Nowogródzkim, oficera służby stałej Wojska Polskiego. Jeszcze za życia stał się postacią legendarną i taką pozostaje do dzisiaj - nie tylko dla stale zmniejszającego się grona Kresowiaków z Ziem Utraconych.

Odyseja Dywizji Pancernej generała Maczka" to doskonała monografia jednego z najsłynniejszych polskich oddziałów biorących udział w drugiej wojny światowej. Evan McGilvray opisuje rodowód tej formacji, jej powstawanie na obczyźnie, nieuchronne uwikłanie w politykę i chlubny szlak bojowy w okupowanej Europie - poczynając od Normandii, przez Belgię i Holandię, a kończąc na niemieckim Wilhelmshaven.

Polacy – żołnierze generała Maczka – zapisali jedną z najjaśniejszych kart historii drugiej wojny światowej. Bohaterstwo, odwaga, poświęcenie, ale i wyszkolenie, znajomość żołnierskiego fachu, dobre dowodzenie i uzbrojenie. Te cechy pozwoliły polskim pancerniakom walczyć i zwyciężać od pierwszego do ostatniego dnia wojny. 

„Czarna kawaleria” pozwala nam zobaczyć wojnę oczami jej uczestników. Poznajemy żołnierzy z krwi i kości. Towarzyszymy im od walk w trudnych górskich warunkach we wrześniu 1939 roku do niezwykłych wyczynów w Normandii, Holandii i Niemczech. Pancerni Maczka to prawdziwi bohaterowie, którzy wyzwolili okupowaną Europę spod władzy Hitlera.

Publikacja jest pierwszą w historiografii polskiej próbą całościowego ujęcia dziejów Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. W oparciu o materiały źródłowe i relacje przedstawia proces formowania i wojenne dzieje tej najmłodszej w Wojsku Polskim II RP całkowicie zmotoryzowanej jednostki. Wykazuje, że mimo nie przygotowania do wojny pod względem organizacyjnym, wyszkolenia i wyposażenia brygada odegrała istotną rolę w obronie Polski, w tym szczególnie w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie pełniąc rolę tarana uderzeniowego Armii "Lublin" zadała Niemcom poważne straty. Brygada w walce potwierdziła dużą przydatność i możliwości bojowe tego typu jednostek. Ich brak w znacznym stopniu przyczynił się do klęski Wojska Polskiego we wrześniu 1939 roku.

Wszyscy Polacy wiedzą, że Józef Wybicki (1747-1822) jest autorem polskiego hymnu narodowego - Mazurka Dąbrowskiego. Ten gorący patriota wsławił się również wystąpieniem na sejmie w 1768 r. przeciwko działaniom ambasadora rosyjskiego, był uczestnikiem konfederacji barskiej i insurekcji kościuszkowskiej oraz współzałożycielem Legionów Polskich we Włoszech. Ale pozostawił też po sobie interesujące Pamiętniki, w których opisuje dzieje swego życia od lat najmłodszych do czasu utworzenia Księstwa Warszawskiego.

Obecne wydanie Pamiętników J. Wybickiego jest nowym opracowaniem dokonanym przez historyka i pisarza Zenona Gołaszewskiego. Pamiętniki zostały przełożone na język współczesny oraz uzupełnione biografią ich Autora w tych miejscach, gdzie ten pozostawił w nich luki, być może z myślą, by je w przyszłości uzupełnić. Dodatkowo zaopatrzone zostały w indeksy: osobowy i nazw geograficznych.

Odyseusze… to barwna i emocjonalna opowieść o wojennych losach kilku młodych żołnierzy generała Maczka, wytrwałych i upartych, walczących na różnych frontach, zawsze pod jego komendą. To opowieść o wojnie i żołnierskiej przyjaźni, o czekaniu na broń i bitwę, o wielkiej, uskrzydlającej nadziei na Wolną Polskę i gorzkich rozczarowaniach. Nie ma tu zmyślenia ani fantazji, ponieważ prawda o tych „odyseuszach” jest sama w sobie porywająca. Oparta na doskonałych materiałach źródłowych książka dla wszystkich, którym bliska jest nasza najnowsza historia. To się czyta!

Żołnierze jednostki powietrzno-desantowej pułkownika Sosabowskiego do końca wierzyli, że zostaną wysłani do Polski, by wspierać powstanie warszawskie. Dla dowództwa wojsk alianckich istotniejsze okazało się jednak obarczone dużym ryzykiem oskrzydlenie wojsk niemieckich. Takie obejście umocnień Linii Zygfryda otwierałoby bezpośrednią drogę do przemysłowego serca Niemiec - Zagłębia Ruhry. Niestety, w rejonie Arnhem wypoczywał 2. Korpus Pancerny SS pod dowództwem SS-Obergruppenführera Wilhelma Bittricha, o czym alianci nie wiedzieli. Pomysłodawca operacji Market Garden, gen. Bernard Law Montgomery, oraz głównodowodzący, gen. Dwight David Eisenhower, ignorując obawy niższych oficerów liniowych, w tym pułkownika Sosabowskiego, przyjęli optymistyczny wariant zakładany przez jego brytyjskiego zwierzchnika, gen. F.A.M. Browninga, i przeprowadzili operację. Ta największa akcja powietrzno-desantowa drugiej wojny światowej została okupiona ogromnymi stratami, większymi niż te, jakie wojska alianckie poniosły w Normandii.

Co roku mieszkańcy Driel, miejscowości, w której Brygada Spadochronowa toczyła najcięższe walki, upamiętniają bitwę z września 1944 roku. W 2006 brytyjscy weterani oraz mieszkańcy ufundowali pułkownikowi Stanisławowi Sosabowskiemu pomnik.