Gawędy warszawskie. Część 2 - Marek Kwiatkowski

Warszawa przed rokiem 1939 miała niepowtarzalny klimat. Zagraniczni goście nazywali ją wówczas „Paryżem Północy”. Miasto zachwycało architekturą, tętniło życiem, imponowało dynamiką rozwoju, było też pełne kontrastów. Tu mieszkali , pracowali i tworzyli obok siebie przedstawiciele różnych wyznań. Elity mijały się z biedotą, elegancja i bogactwo wyróżniały się na tle brzydoty, jednak w powszechnej pamięci zachowały się obrazy najwyższego gmachu Prudential, piękna zabudowa Alei Ujazdowskich, legendarna Adria, czy gwarny Karcelak. Wtedy naprawdę było widać, że stolica Polski to stolica na światową skalę!

„Książka jest tak naprawdę mapą Warszawy, najlepszą jaką widziałem, uczy nas tego pięknego miasta, opowiada jego historię i historię jego patronów, jednak przede wszystkim uczy nas jeszcze czegoś więcej: że życie ma głębszy sens, że codzienność może polegać na delektowaniu się przeszłością, że egzystencja to nie tylko tu i teraz, że wczoraj również jest ważne, że autorytety, patroni Stolicy, to moralne kompasy które wskazują właściwą drogę – i w znaczeniu dosłownym, i tym bardziej również metafizycznym. Dr Kuczma dokonał nie lada sztuki nałożenia na wymiar materialny wymiarów niematerialnych, symbolicznych. Przypomniał nam, że nie tylko to, co konkretne jest ważne. To pierwsza tego rodzaju opowieść o Warszawie.

Postaci, których dotyka książka – patroni warszawskich ulic – zyskali przez to życie nieśmiertelne, ulice nazwane od ich imienia stały się jednocześnie ich pomnikami, w myśl zasady exegi monumentum, jak mówi inny starożytny motyw: nie wszystek umarli. Zaś autor postanowił to wszystko jeszcze jakby dobitnie zdefiniować, opisać, uświadomić, przypomnieć, udokumentować”.

Warszawa lat trzydziestych XX wieku była miastem z pogranicza przeszłości i nowoczesności. Jeszcze świeciły w niej latarnie gazowe, a po kocich łbach jeździły dorożki, wozy towarowe ciągnięte przez perszerony, w większych ulicach hałasowały tramwaje. W tę przeszłość wjeżdżały automobile, sygnalizując swoją obecność dźwiękiem trąbek. Chodniki wypełniał tłum przechodniów, obok ludzi ubranych bogato widziało się kobiety w chustach na głowie, mężczyzn w czapkach maciejówkach, brodatych żydów w chałatach...

Czy dalekie wojaże, kuracje u wód i niedzielne pikniki mogą być wyznacznikiem pozycji społecznej? Autor opisał najpopularniejsze sposoby spędzania czasu wolnego poza miastem przedstawicieli warszawskich elit, klasy średniej i proletariatu. Gruntownej analizie poddał uzasadnienia i oceny wyjazdów warszawiaków. Ich obyczaje i poglądy skonfrontowano z postawami mieszkańców Londynu i Sankt Petersburga. Interpretacja zjawisk z przełomu XIX i XX w. została dokonana na podstawie współczesnych koncepcji socjologicznych. Książka jest bogato ilustrowana.

Wydaje się, że o Warszawie powiedziano już chyba wszystko, ale Rafał Jabłoński udowadnia, że tak nie jest. Analizując warszawską prasę z ostatnich 200 lat, odkrywa wiele niezwykłych epizodów z historii miasta.

Autorowi udało się odtworzyć autentyczny klimat miasta z czasów, o których pisze. Wielkie wydarzenia historyczne przeplatają się z białymi i przeważnie wykreślanymi ze zbiorowej pamięci plamami w historii stolicy, co sprawia, że książkę stanowi pasjonującą lekturę.