Front wschodni 1914-1920. Historia pierwszej wojny światowej - Michael S. Neiberg

Kolejne wielkie dzieło wybitnego historyka. 

Książka przedstawia wydarzenia kilku tygodni, szczególnie ważnych w dziejach polskich, a z wielu powodów do dzisiaj słabo znanych, skąpo opisanych w historiografii. To wznowienie walki zbrojnej o niepodległość po 50-letniej przerwie - wyprawa kielecka Piłsudskiego, początek bojów legionowych. 

Ten wyjątkowy epizod naszych dziejów przedstawiony jest na szerokim tle wydarzeń europejskich i polskich od ostatnich dni lipca do początków września 1914 roku: manewrów dyplomatycznych, wchodzenia poszczególnych państw do wojny, mobilizacji i koncentracji armii, pierwszych wielkich bitew, zachowania mocarstw zaborczych i zachodnich wobec sprawy polskiej - ożywającej nagle w następstwie akcji strzeleckiej.

Główny tok książki skupia się na tej akcji, opisywanej często z godziny na godzinę: decyzje mobilizacyjne, przygotowanie oddziałów, rozpoznanie sił rosyjskich, proklamacja powstańcza i wkroczenie do Królestwa, marsz na Kielce i zajęcie miasta, walki z Rosjanami w Kielcach i o Kielce, organizacja zrębów niepodległego państwa polskiego, tworzenie Komisariatów Rządu Narodowego.

„Gdzie są chłopcy z tamtych lat…”? Odpowiedz jest prosta: w tej książce dr Joanny Wieliczki-Szarkowej. Ale musimy sobie postawić kolejne pytanie: czy są także w naszych sercach i wnaszych myślach? A jeśli tak, to nasuwa się następne: w jaki sposób staramy się dzisiaj kontynuować ich dzieło? Oni byli „chorzy na Polskę”, a czy my też jesteśmy? Warto przeczytać znakomicie napisane historie tych wspaniałych ludzi, aby ułatwić sobie odpowiedz. Oby dla jak największej części z nas była ona pozytywna. Bo kto nie nosi wsobie wirusa tej choroby na polskość, o tym można powiedzieć, ze jest tylko z pozoru zdrowy.

Autor przedstawia niemal zupełnie nieznaną działalność kobiet w konspiracji przed I wojną światową i w czasie wojny w POW, ich uczestnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 r. oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1919−1920. Przypomina kobiety, które w roku 1905, a później latach 1914–1920, brały udział w walce o niepodległość m.in. w konspiracyjnych organizacjach strzeleckich, w Polskiej Organizacji Wojskowej, w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet, w wojnie polsko -sowieckiej w 1920 r. Walczyły też  i traciły życie w obronie Lwowa, Wilna, Płocka, Przemyśla. To książka  o kobietach, które kapelusze zamieniły na „maciejówki”, a suknie na żołnierskie mundury. Można je było spotkać wszędzie: dostarczały broń, były szpiegami i wywiadowczyniami. Były w szeregach  kawalerii, artylerii, służbie sanitarnej, intendenturze, wykonywały trudne bojowe zadania.

Autorowi udało się poznać i przedstawić w książce losy wybranych Legionistek, dotrzeć do rodzinnych dokumentów, wspomnień, fotografii  i archiwów. To czego dokonał jest bardzo ważne, bo badania ich dziejów utrudnia brak dokumentów i … to co działo się potem – druga wojna światowa, konspiracja, Powstanie Warszawskie, a po 1945 roku PRL-owski  nakaz milczenia o tamtych czasach. Dlatego warto te historie przypominać, by czerpać z takich lektur wzorce.

Wydana z okazji 100 rocznicy wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej i powstania Legionów Polskich publikacja, przypomina czyn zbrojny, który doprowadził do odzyskania przez Polskę niepodległości. Autor opracował kalendarium szlaku bojowego Legionów, przedstawiając najważniejsze miejsca walk i bitew I, II i III Brygady. Do spisu wydarzeń dołączył cytaty ze wspomnień uczestników walk, które spisywane na bieżąco, z osobistym zaangażowaniem żołnierzy, oddają klimat tamtych dni. Szczególną wartość dokumentacyjną mają dołączone do książki materiały zaczerpnięte z wielu źródeł: pomnikowej Ilustrowanej Kroniki Legionów Polskich, Kalendarza Naczelnego Komitetu Narodowego na rok 1916, a także Kroniki działań I i II Brygady od sierpnia 1914 do czerwca 1915 r. Książka jest hołdem oddanym wszystkim żołnierzom. 

Ostatnie miesiące I wojny światowej stanowiły ostateczny sprawdzian dwóch różnych koncepcji prowadzenia wojny. Niemcy zaryzykowali w 1917 roku, gdy podjęli totalną wojnę podwodną na morzu w celu zablokowania importu do krajów Europy. 

Wiedzieli, że ich decyzja doprowadzi do przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny, ale doszli do wniosku, iż będą w stanie pokonać aliantów na froncie zachodnim, zanim wpływ Ameryki na rozwój wydarzeń stanie się odczuwalny. Mieli nadzieję osiągnąć ten cel, stosując nową taktykę walki piechoty oraz używając artylerii w nader przemyślny sposób. 

Los jeńców rosyjskich wziętych do niewoli przez Wojsko Polskie w wojnie 1919-1920 przestał być jedynie przedmiotem badań historyków i awansował do rangi problemów politycznych. Rosjanie starają się udowodnić, że winy historyczne leżą po obu stronach i tak jak Katyń obciąża ich sumienie, Polacy odpowiadają za eksterminację jeńców radzieckich w wojnie 1919-1920 roku, m.in. w tzw. obozach śmierci w Strzałowie i Tucholi.

"Rok 1920" Józefa Piłsudskiego to wykładnia myśli strategicznej Marszałka spisana bezpośrednio po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej. Wojny, w trakcie której osamotniona i zrujnowana Polska obroniła swoje istnienie przed bolszewicką nawałą i zatrzymała pochód rewolucji na zachód Europy. Książka wydana po raz pierwszy w 1924 roku ukazuje się w wolnej Polsce po raz pierwszy po drugiej wojnie światowej. Pomimo upływu czasu nie straciła na aktualności. Obecne wydanie poprzedza przedmowa płk. dra hab. Juliusza Tyma, podsumowująca główne inicjatywy badawcze dotyczące tej wojny.

V Dywizja Strzelców Polskich walczyła na Syberii w latach 1919–1920. Książka opisuje dramatyczne dzieje Polaków na Syberii, oraz ich próbę powrotu do wolnej Polski w czasie wojny domowej w Rosji i konfliktu polsko-bolszewickiego. Publikacja ilustrowana grafikami.

Publikacja ma służyć wszystkim, którzy poznać pragną ten ważny i heroiczny okres dziejów Polski i jej mieszkańców. 
W książce: 
- Polacy w I wojnie światowej 
- Legiony Piłsudskiego 
- 11 listopada 1918 
- Konflikty z Ukraińcami i Litwinami 
- Powstanie wielkopolskie 
- Powstania śląskie 
- Wojna 1920 roku

 Ta książka to jedno z niewielu (obok „Pożogi" Z. Kossak-Szczuckiej i „Na ostatniej placówce" E. z Zaleskich Dorożyńskiej) pięknych świadectw siły polskości na Kresach i dramatu, jaki spotkał wiernych jej obrońców na najdalej wysuniętych placówkach.

Wojna polsko-rosyjska 1919-1920 r. obfituje w wiele wydarzeń mogących stanowić temat licznych prac historycznych. Składają się na nie poszczególne kampanie, operacje czy bitwy. Wśród tych ostatnich godna wyeksponowania jest bitwa o Lwów. Co prawda los wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 r. przesądzony został podczas bitwy na przedpolach Warszawy w sierpniu 1920 r., Ale przyczyniło się do tego powstrzymanie ofensywy 1 Armii Konnej Budionnego pod Lwowem w tym samym czasie załamało plan Stalina przerzutu rewolucji bolszewickiej na Bałkany.

Unikatowy reprint albumu z 1933 roku. To wyjątkowa i niepowtarzalna publikacja, zarówno pod względem historycznym, jak i edytorskim. Ukazuje wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej z Krakowa. Zamieszczone zdjęcia, materiały dokumentalne i mapy odtwarzają klimat przedwojennych wydarzeń i oddają charakter epoki.

Do albumu gratis – DVD„Sztandar wolności”, film dokumentalny z 1937 roku.

Akcja „Eskadry”, bo taki tytuł nosi ta książka, toczy się podczas wojny polsko-bolszewickiej. Śmierć jednego z pilotów w rozbitym samolocie i ciężka rana dowódcy eskadry pociągną za sobą wiele zmian w życiu porucznika Szyllinga i jego kolegów. Czy nowy dowódca zdobędzie zaufanie zgranego zespołu? Któremu z odważnych pilotów odda swe serce piękna sanitariuszka? I czy wszyscy szczęśliwie wrócą ze swych podniebnych akcji, gdy po nimi rozgrywać się będzie jedna z najważniejszych bitew w naszej historii?

Praca przedstawia działania wojenne na Mazowszu Północnym latem 1920 roku w kontekście Bitwy Warszawskiej, rozstrzygającej o losach odrodzonej Polski.

Wojna o wszystko to prawdziwa historyczna epopeja odsłaniająca ważny etap w odbudowywaniu polskiej państwowości, którą zakłócił konflikt z komunistami. Na tle militarnych i politycznych zmagań nakreślono zbiorowy portret Polaków, którzy bez wahania poszli za swoim przywódcą Józefem Piłsudskim. Opisom działań wojennych towarzyszą relacje z codziennego żołnierskiego życia oraz informacje o stosunku społeczeństwa polskiego do całej kampanii. Nie pominięto również naszych sojuszników w tych zmaganiach, czyli - Ukraińców, Białorusinów, Rosjan, Amerykanów i Francuzów. Poruszono również kontrowersyjne tematy jak np. obozy dla jeńców sowieckich.

Tematem dominującym w pierwszym numerze „Acta Medicorum Polonorum” są wojny

widziane z perspektywy lekarzy i wywierające, zwykle nieodwracalnie tragiczny, wpływ na

ich życie.

Każda z opisywanych w niniejszym numerze wojen była inna. I wojna światowa miała

charakter pozycyjny, stąd zapiski lekarza polowego armii niemieckiej, Władysława

Magowskiego, są wyciszone, niekiedy sprawiają wrażenie relacji z podróży. Podczas wojny

bolszewickiej prowadził on równie powściągliwy dziennik, dostarczający cennej wiedzy o

pociągu sanitarnym Uniwersytetu Poznańskiego, jaki w lipcu i sierpniu 1920 r. kursował w

okolicach walk toczonych z rosyjskim najeźdźcą, w ramach przyjętej przez Józefa

Piłsudskiego śmiałej koncepcji wojny zaczepno-obronnej.

Zupełnie inny charakter mają wojenne wspomnienia Stanisława Waliszewskiego, ale też i

najazd hitlerowski na Polskę we wrześniu 1939 r., oparty na doktrynie wojny błyskawicznej

(Blitzkrieg), miał wyjątkowo dramatyczny przebieg. Uczestnikami wojen byli też prawie

wszyscy lekarze opisani w niniejszym numerze, któy zostali przymusowo

wcieleni do armii pruskiej lub austriackiej i służyli jako lekarze polowi w I wojnie światowej.

Po jej zakończeniu dwaj pierwsi dołączyli do oddziałów powstańców wielkopolskich, za co

po wybuchu II wojny światowej zostali rozstrzelani przez Niemców. W kwietniu 1940 r.

Dramatyczne losy jednostek sumują się w obraz trudnych doświadczeń pokoleniowych

lekarzy urodzonych w końcu XIX i na początku XX w.

"Akcja Epopei obejmuje swym zakresem najbardziej dramatyczny nie tylko dla Polaków na Wołyniu, ale także dla wszystkich mieszkańców Europy okres pierwszej połowy XX wieku. [...] W części pierwszej autorkę interesuje zwłaszcza moment wybijania się Polski na niepodległość. Czytelnikowi więc dana tu jest np. okazja współuczestniczenia wraz z bohaterami powieści w tworzeniu się legionów Piłsudskiego i w bitwach prowadzonych z ich udziałem. Główne momenty bojowego szlaku legionistów zapadają w pamięć i wyjaśniają genezę zrodzonej później legendy ich bohaterstwa. [...] W świetle tych zapisów wywalczona na wszystkich frontach tej wojny przez ofiarę krwi i braterstwo polskiego żołnierza. Dużo miejsca w części drugiej wypełnia ukazanie dramatycznych losów mieszkańców Wołynia i Polski podczas II wojny światowej. Wraz z bohaterami powieści przeżywamy całe okrucieństwo tej wojny, a zwłaszcza niezwykle tragiczne losy mieszkańców Wołynia. Czytelnik ma okazję na podstawie rzeczywistych przeżyć bohaterów, poznać od środka prawdę o mordach ukraińskich. Warto zaznaczyć, że ich historia przedstawiona została w powieści obiektywnie i bez cienia rewanżyzmu." 

Autor przedstawił fakty historyczne dotyczące głównych frontów I wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem działań prowadzonych w Beskidzie Niskim – bitew karpackich (styczeń – kwiecień 1915) i operacji gorlickiej (maj 1915). Okrucieństwo tej wojny opowiedziane zostało słowem i obrazem.
Opisom cmentarzy i analizie ich symboliki towarzyszy bogata dokumentacja ikonograficzna – fotografie archiwalne oraz nastrojowe zdjęcia współczesne.

Album przywołuje obrazy z frontu wschodniego, ukazując Wielką Wojnę na Kresach - dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, terenach współczesnej Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. W ośmiu rozdziałach (Kordony, garnizony; Wymarsz; Na linii ognia; Ofiary; Życie na froncie; Sielanka na tyłach; Tryumfy; Krajobraz po bitwie) znalazły się oryginalne materiały ikonograficzne pochodzące z prywatnej kolekcji kresowianów Tomasza Kuby Kozłowskiego. Jednym z walorów albumu są niepublikowane dotąd zdjęcia i fragmenty korespondencji niemieckojęzycznych żołnierskich walczących na froncie wschodnim. Publikacja zawiera ponadto: kalendarium wydarzeń, mapy, cytaty oraz trzy indeksy: geograficzny, nazwisk, fotografów i nakładców pocztówek. Album zawiera teksty w języku polskim i angielskim.

Działania opóźniające Legionów Polskich prowadzone w dniach 4-6 lipca 1916 roku pod Kościuchnówką na Wołyniu przeciwko oddziałom rosyjskiego XLVI Korpusu Armijnego, prowadzącego natarcie w ramach ofensywy Brusiłowa.

Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 żołnierzy, stawiając opór 13 000 Rosjan.

Najcięższe walki stoczyła I Brygada Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, a zwłaszcza jej 5 Pułk Piechoty, którego straty bojowe przekroczyły 50 procent.

Bitwa zakończyła się wycofaniem armii austro-węgierskiej. Pomimo taktycznego zwycięstwa Rosjan armia monarchii habsburskiej za sprawą polskich Legionów odniosła niezwykle ważny sukces strategiczny, zapobiegając przełamaniu frontu mogącemu spowodować całkowitą jego dezorganizację na tym odcinku, a w dalszej perspektywie nawet powrót do działań wojennych na terenie Kongresówki. Jednocześnie Rosjanie wyczerpali na długi czas możliwość podjęcia kolejnej tak intensywnej ofensywy.

Oddawało to ponownie inicjatywę strategiczną w ręce państw centralnych. Polskie straty wyniosły 2000 żołnierzy poległych bądź rannych.

W Noworosyjsku oddział ten przemianowano na 4 Dywizję Strzelców II Korpusu i dowództwo nad nią objął gen. Lucjan Żeligowski. Zwano ją powszechnie "Dziką Dywizją". Dlaczego? - trudno dociec. Może dlatego, że składała się głównie z jednostek najbardziej przedsiębiorczych, awanturniczych, butnych, samowolnych, żołnierzy, którzy z dumą nazywali siebie, szczególnie w kawalerii hołoworezami, ot coś w rodzaju starodawnej Siczy Zaporoskiej, może dlatego, że tak uzbrojenie, jak i konie, uprząż, rzędy końskie musieli zdobywać na bolszewikach, walcząc dziko i zaciekle o każdy karabin czy siodło, bo dobrowolnie niechętnie je oddawali, może wreszcie dlatego, że nie śmierdząc groszem, byli przeważnie nie strzyżeni i nie goleni, w wyszarzałych rosyjskich mundurach, tylko z polskim orzełkiem na czapce... Niemal do każdego oddziału dywizji można było odnieść zwrotkę z Powrotu taty Mickiewicza: Brody ich długie kręcone wąsiska, wzrok dziki, suknia plugawa...Dzicy z wyglądu i dzicy w boju, ale towarzysze o złotych sercach!

Kompletna legionowa historia i mitologia w jednym pasjonującym tomie

W roku jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości Andrzej Chwalba proponuje książkę, jakiej przez dekady brakowało na polskim rynku: napisaną żywym językiem popularną syntezę dziejów Legionów Polskich i legionistów, którzy po 1918 roku stanowili istotną część elit politycznych II Rzeczypospolitej, współtworząc historię Polski.

Bitwa pod Kraśnikiem (23-25 sierpnia 1914 roku) była jedną z pierwszych, jakie odbyły się podczas I wojny światowej na froncie wschodnim, i pierwszą poważną konfrontacją Rosji i Austro-Węgier. Bitwa pod Kraśnikiem przyniosła armii austro-węgierskiej niewątpliwy sukces, tym istotniejszy, że zwycięstwo zostało odniesione nad potencjalnie silniejszym przeciwnikiem wyłącznie siłami własnymi, bez współdziałania z armią niemiecką. Tym samym walki te zaliczyć można do bardzo wąskiej kategorii starć, w których Austriakom udało się samodzielnie pokonać Rosjan, krzyżując tym samym plany przeciwnika, i zrealizować własne zamierzenia.

Album przywraca pamięć o milionach uchodźców i ofiarach gigantycznych zmagań, które naznaczyły tę część Europy. Autor przypomina całą historię ważnej dla Polaków wojny, choć nie była to polska wojna – to fragment wspólnej historii kilkunastu narodów.

Publikacja nie jest jedynie zbiorem suchych faktów historycznych, okraszonych przypadkową ikonografią. Oddaliśmy głos świadkom epoki, a setki niepublikowanych fotografii przybliżają czasy, w których śmierć milionów ludzi mieszała się z nadzieją na lepsze – lub chociaż inne – Jutro.

Książka generała Josepha Rotha, bohaterskiego dowódcy XIV Korpusu w bitwie pod Limanową-Łapanowem jest relacją z pierwszej ręki, poświęconą jednej z bardziej znanych bitew na południowym odcinku frontu wschodniego. Dzięki ofiarności legionistów Józefa Piłsudskiego, huzarów pułkownika Othmara Muhra czy Tyrolczyków z XIV Korpusu stała się symbolem zarówno dla Polaków, jak i Węgrów oraz Austriaków. Także inne narody monarchii naddunajskiej miały swój udział w tym zwycięstwie. Na wzgórzach pod Rajbrotem krwawiły również niemieckie pułki rezerwowe, które przeszły prawdziwy chrzest bojowy. Dla wielu zaś żołnierzy wszystkich trzech armii zaborczych było to ostatnie starcie, o czym świadczą liczne cmentarze wojenne rozsiane po wzgórzach Beskidu Wyspowego.