Edyta Stein. Żydówka i chrześcijanka. Patronka Europy - Waltraud Herbstrith

Anna Grzegorczyk w swych rozważaniach filozoficznych pozostaje w kręgu fenomenologii inspirowanej szczególnie metodą wczucia opracowaną przez Edytę Stein. Ponad kulturami. Uniwersalizm Edyty Stein postrzegam jako wyraźną kontynuację rozwinięcie i pogłębienie dwu wydanych wcześniej książek Filozofia Nieoczekiwanego i Filozofia światła Edyty Stein.

Edyta Stein napisała Twierdzę duchową pod silnym wpływem dzieła świętej Teresy z Avili o tym samym tytule. W tej emanującej mądrością i wiarą książce Stein interpretuje słowa swojej poprzedniczki w świetle fenomenologii (jako uczennica Husserla i koleżanka Ingardena) oraz konstruktywnej polemiki z filozofią egzystencjalną Heideggera. Metaforyczna twierdza duchowa to, co niezwykle istotne, teologiczna relacja ze zdobywania siedmiu komnat duszy, podczas którego, Stein idąc śladem Teresy z Avili, spotyka swoją wolę, czyhające na słabość pokusy, by wreszcie w ostatniej komnacie jej rozkochana w wierze dusza mogła trwale zjednoczyć się z Bogiem.

Człowiek jest wolną istotą, którą zarazem określa duchowe uzdolnienie do odpowiedzialności za własne życie. Oto docelowy punkt, do którego zmierza Edyta Stein w swym wykładzie na temat budowy osoby ludzkiej, prowadzonym w Münster w semestrze zimowym 1932/1933. Aby dojść do poznania ludzkiej indywidualności, Autorka wybiera metodę fenomenologii realnej: z zewnętrznego punktu widzenia, najpierw postrzegamy ciało drugiego człowieka, a dopiero potem jego wnętrze. Edyta Stein bada człowieka na kolejnych stopniach jako ciało fi zyczne, istotę żywą, istotę posiadającą duszę, istotę obdarzoną duchem – jako mikrokosmos, który jest otwarty do wewnątrz i na zewnątrz. Człowiek zostaje ukazany w jego indywidualności jako osoba duchowa, istota wspólnotowa i kulturowa, wreszcie jako istota poszukująca Boga.

W „Dziejach pewnej rodziny żydowskiej” Edyta Stein kreśli barwny obraz swego dzieciństwa, lat szkolnych i młodości. Z epickim rozmachem, pewną dozą nostalgii i humoru opisuje życie rodzinne we Wrocławiu, wędrówki z siostrami i przyjaciółmi po Sudetach, czasy studenckie na uniwersytetach wrocławskim i getyńskim, środowisko filozoficzne skupione wokół Edmunda Husserla, służbę sanitarną w szpitalu polowym w Hranicach na Morawach podczas I wojny światowej oraz egzamin doktorski we Fryburgu.

Edyta Stein była filozofem i pielęgniarką, nauczycielką i prelegentką, zakonnicą i mistyczką.

Konfrontując się z doświadczeniami I wojny światowej i rodzącego się nazizmu, odkrywała, że prawda jest uobecniona w Chrystusie. Pośród niepokojów społeczno-politycznych potrafiła osiągnąć jedność myśli, wiary i postawy życiowej, aż do śmierci w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Długa była droga wiary w Chrystusa Edyty Stein św. Teresy Benedykty od Krzyża. Męka i Krzyż Chrystusa stały się osią jej rozmyślań i kontemplacji. W tej książeczce spotykamy się ze słowem świętej; to 214 jej myśli, które niezwykle celnie podsumowuje ostatnia: "To co mam do powiedzenia, jest tylko jedną, małą i prostą prawdą: jak można rozpocząć życie u boku Pana?" Ważnymi dodatkami są: fragment przemówienia Jana Pawła II podczas beatyfikacji i Jego homilia wygłoszona podczas kanonizacji świętej.

Niniejsza publikacja stanowi próbę odczytania wpływu judaizmu na duchowość Edyty Stein, a także na jej decyzje, postawy i światopogląd. Przyjmując katolicyzm, pozostała Żydówką w podwójnym sensie: z racji pochodzenia i z racji łaski – wejścia w życie Jezusa Chrystusa. Konwersja w żadnym wypadku nie przekreśliła judaizmu, stanowiącego korzeń, z którego wyrastała i z którego przez całe życie czerpała jak ze źródła, warunkującego w bardzo dużym stopniu duchowość chrześcijańską. Błędem byłoby chcieć oddzielać jedno od drugiego. Chrzest, który przyjęła, nie oznaczał końca jej poszukiwań religijnych. Stanowił jeden z etapów drogi do świętości i prowadził do profesji zakonnej, kiedy ofiarowała swoje życie, przyjmując dobrowolnie nieuniknioną śmierć w komorze gazowej za własny naród i prawdziwy pokój.
Życie Edyty Stein to najtrudniejsza historia naszego wieku i sytuacji religijnej wielu ludzi: żydów, katolików, ateistów, poszukujących. Trudno byłoby mówić o jej męczeńskiej śmierci, gdyby za tym nie stała głęboka postawa duchowa, odzwierciedlona w świadomych decyzjach i przekonaniu, kim Edyta była i skąd się wywodziła. Była do końca wierna swojemu narodowi oraz całemu dorobkowi duchowemu swoich praojców, stając się bliską Bogu, bliską Żydom i bliską chrześcijanom.

Ks. Wojciech Mueller (fragment wprowadzenia do książki)

Edytę Stein z Romanem Ingardenem, znanym polskim filozofem, łączyły wspólny kierunek poszukiwań filozoficznych i przyjaźni. Zamieszczone tu listy z lat 1917-1938 ukazują ją jako kobietę we wszystkich jej odczuciach. Ukazują jej tęsknotę, rozczarowania i poszukiwanie własnej drogi. Listy pozwalają równocześnie zaznajomić się ze środowiskiem filozoficznym pierwszej połowy XX wieku.

Świat, w którym żyjemy, nieustannie gna do przodu. W pogoni za nowymi zdobyczami cywilizacji i techniki, coraz rzadziej zadajemy sobie pytania o sens istnienia człowieka i istotę naszego człowieczeństwa. Chcąc dotrzymać kroku współczesności, wielu z nas nie zwraca już uwagi na to, jak żyje i gubi gdzieś po drodze głębszą wartość swojego codziennego działania. Kto z nas, otwierając oczy o poranku, uświadamia sobie, że ten nowy dzień jest darem, ofiarowanym nam po to, byśmy przez każdy czyn rozwijali swoje człowieczeństwo, świadomie i z odpowiedzialnością służąc innym. Współpracując z łaską Boga człowiek powinien wzrastać wewnętrznie, zbliżać się do Niego, a w konsekwencji uwielbiać Go poprzez każde swoje działanie.
Przykład Edyty Stein dowodzi, że każdy czyn ludzki ma ogromne znaczenie w Bożym planie zbawczym. Opierając się przede wszystkim na wypowiedziach E. Stein oraz na jej świadectwie życia i drogi do świętości, książka ta ma na celu przypomnienie i ukazanie wielkiej wagi ludzkiego działania, odkrywania Bożej łaski w życiu i podejmowania świadomej współpracy z nią. Publikacja ta może stać się cenną pomocą dla katechetów, teologów i kierowników duchowych, ale przede wszystkim dla każdego, kto pragnie się na moment zatrzymać i spytać samego siebie: dokąd zmierzam w swoich czynach? Czy to, co robię, pomaga mi świadomie wzrastać w łasce powołania, a w końcu dorastać do świętości?

Pierwszy z tomów zawiera wszystkie odnalezione dotąd listy z lat 1916-1933. Dotyczą studiów filozoficznych autorki we Fryburgu oraz okresu do wstąpienia do klasztoru karmelitanek bosych w Kolonii.

Kościół, Żydzi, Polska to nie tylko książka, to wydarzenie!

Po sukcesie czytelniczym wywiadu-rzeki pt. Bóg, Biblia, Mesjasz, w którym ks. prof. W. Chrostowski odpowiadał na pytania dotyczące naukowego czytania i wykładania Biblii, otrzymujemy kolejny tom pasjonujących rozmów. Tym razem wybitny biblista opowiada Grzegorzowi Górnemu i Rafałowi Tichemu o swoim zaangażowaniu w dialog katolicko- i polsko-żydowski. Odsłania przy tym szereg mało znanych faktów, ilustrując kulisy i bezdroża tego trudnego procesu. Przedstawia m.in. okoliczności wielu głośnych wydarzeń, jak np. konfliktu o Karmel czy sporu o krzyż w Oświęcimiu. Bez względu na wymogi tzw. „politycznej poprawności” ukazuje rzeczywisty stan i perspektywy relacji Kościoła z Żydami i z judaizmem.

Europa, niewielki obszar w skali świata, stworzyła cywilizację, której kultura, nauka, gospodarka i polityka osiągnęły bogactwo nigdzie indziej niespotykane. Po dziś dzień wraz ze swą córką Ameryką wywiera dominujący wpływ na cały świat.