Dzierżyński. Czerwony kat - Bogdan Jaxa-Ronikier

Cień ponurego Wschodu to zbiór felietonów ukazujących życie w Rosji przed rewolucją bolszewicką i u jej progu. Autor jako niezwykle uważny obserwator rzeczywistości stara się wniknąć w charakter "rosyjskiej duszy zbiorowej". Pokazuje zabobony i gusła w które wierzył zarówno rosyjski lud, jak i przedstawiciele dworu.

Wspomnienia Tadeusza Hołówki (1889-1931) wydane w 1931 r. w dwóch tomach: Przez dwa fronty oraz Przez kraj czerwonego caratu przedstawiają mało znany epizod działań polskich podejmowanych u schyłku I wojny światowej w celu stworzenia własnych sił zbrojnych. Na tym tle ich autor - znakomity publicysta i polityk, współtwórca idei prometejskiej, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego - przedstawia barwny obraz ogarniętych rewolucją i bolszewizmem ziem dzisiejszej Ukrainy i zachodniej Rosji. Jako emisariusz sprawy polskiej dotarł do Moskwy, gdzie rozmawiał z Trockim i Leninem. Niestety, wspomnienia Hołówki zostały tragicznie przerwane. W sierpniu 1931 r. został zamordowany przez ukraińskich zamachowców z OUN, nie kończąc II tomu wspomnień.

Po zabójstwie Siergieja Kirowa w dniu 1 grudnia 1934 r. drugi sekretarz Ambasady RP w Moskwie Antoni Kałuski, obserwując represje, które po tym nastąpiły, napisał: "Od dziesięciu dni żyjemy tutaj w oparach krwi bezmyślnie przelewanej". W Związku Sowieckim rozpoczynał się kolejny krwawy etap - czystek i terroru. Przez następne cztery lata - zwłaszcza w okresie jeżowszczyzny - "opary krwi" będą się unosiły na sowieckim krajobrazie bez przerwy. Jednak Kałuski w momencie pisania tych słów błędnie założył, że jest to "krew bezmyślnie przelewana". Otóż zarówno samo zabójstwo, jak i to wszystko, co się działo później, miało swój cel - posłużyło rozprawieniu się przez Stalina z każdym, kto mógłby mu zagrozić, zwłaszcza podczas możliwej wojny ze światem kapitalistycznym...

Książka dotyczy grupy rewolucjonistów polskiego pochodzenia, którzy zamiast bić się o niepodległość Polski wybrali walkę pod sztandarami rewolucji bolszewickiej w Rosji, a potem służbę w sowieckim wojsku czy aparacie władzy. Feliks Dzierżyński, Julian Marchlewski, Feliks Kon, Józef Unszlicht, Karol Radek i wielu innych było współpracownikami przywódcy bolszewików Włodzimierza Lenina i współtwórcami zbrodniczego systemu komunistycznego w Rosji i ZSRR. Gdy w 1920 roku Polsce zagroziła bolszewicka nawała, utworzyli Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, który zainstalował się w Białymstoku i zaprowadzał bolszewickie porządki na ziemiach zajętych przez Armię Czerwoną, Gdyby nie wielkie zwycięstwo Wojska Polskiego w bitwie warszawskiej, TRKP dotarłby do stolicy i przekształcił się w rząd Polskiej Republiki Rad. W Armii Czerwonej znajdowały się też oddziały złożone z Polaków.