Dzieje Polski (Poznań 1908) - Feliks Koneczny

Nie jest to jednak zwykły szkolny podręcznik. Książka została napisana pięknym, barwnym językiem. W formie gawędy przybliża historię naszego narodu w kontekście walki cywilizacji o dominację w Europie. Autor prezentuje dzieje Polski w porządku chronologicznym. Nie jest to jednak suchy rejestr historycznych wydarzeń i dat. Koneczny bada związki przyczynowo-skutkowe, osadza opisywane wydarzenia w kontekście polityki polskiej i światowej, a także dokonuje oceny moralnej polskich mężów stanu.

Zanim Koneczny przeprowadził w skali makro swą unikalną syntezę cywilizacji, dokonał w mikroskali analizy jednego z jej elementów. W kilku książkach opisał mianowicie historię swego narodu. Jednym z dzieł mieszczących się w tym cyklu były „Dzieje Polski za Jagiellonów“ opublikowane w 1903 roku. Autor ukazywał kluczową rolę religii oraz idei w doczesnej wędrówce ludów. Stawiał pytania o cel i sens istnienia danej wspólnoty. W ten sposób pobudzał czytelników do szukania odpowiedzi, do namysłu nad tym, co stanowi istotę polskości.

Jego książki dla paru pokoleń Polaków stały się lekturą prowadzącą do samopoznania siebie jako wspólnoty – wspólnoty losu, ducha, idei, kultury, a nie wspólnoty rasy, krwi czy ziemi. Pomagały kształtować własną tożsamość i samoświadomość. Taką rolę mogą pełnić również dziś, ukazując Polskę jako perłę w koronie cywilizacji chrześcijańskiej.Dzieło Feliksa Konecznego to nie tylko znakomita praca historyczna. To także przywołanie systemu wartości religijnych, cywilizacyjnych i kulturowych, których ucieleśnieniem stała się Polska Jagiellonów. Może być punktem odniesienia i źródłem inspiracji również w czasach dzisiejszych.

Reprint drugiego wydania "Roku Bożego w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej. Księgi ku pouczeniu i zbudowaniu wiernych katolików", która ukazała się w 1932 w Katowicach nakładem Wydawnictwa św. Stanisława.

Treść wiąże religijne i narodowe wartości. Co do religijnych, objęty jest cały rok kościelny z jego nieprzerwanym następstwem głównych świąt i uroczystości, które przystępnie, ale z naukowym odniesieniem, wyłożono i uzasadniono pod względem dogmatycznym, historycznym i liturgicznym.

Do tego włączone zostały nasze narodowe zwyczaje religijne i obchody, rocznice narodowe, które ujęte są obrazowymi opisami ale też i opisane w kontekście historycznym.

Zbiór artykułów z wychodzącego pod austriackim zaborem miesięcznika, poprzez który wybitni polscy historycy, filozofowie, politycy próbowali wpływać na rozszerzającą się idee słowiańskiej tożsamości i wspólnoty. Pismo grupujące największe ówczesne nazwiska przeciwstawiało się panslawizmowi rosyjskiemu, który Słowianom starała się narzucić dyplomacja rosyjska. Bardzo ciekawa i pouczająca lektura w dobie odradzających się pomysłów na "przewodnią rolę" Rosji w Europie Wschodniej i Środkowo-Wschodniej oraz jej udział w budowaniu Euroazjatyckiego kolosa. Można wręcz powiedzieć o odgrzewaniu na przełomie XX i XXI wieku dawnych pomysłów dyplomacji rosyjskiej z przełomu XIX i XX wieku w podobnej jak wtedy sytuacji - upadku dawnych idei i gorączkowym poszukiwaniu nowych, wtedy były to idee panslawizmu, rozszyfrowane przez Polaków jako de facto panazjatyzm, dziś panslawizm i panazjatyzm przekształcił się wyraźniej w idee paneuropejskiego azjatyzmu. Wybitne artykuły młodego i pełnego werwy twórczej Feliksa Konecznego - redaktora naczelnego tego pisma, prorocze i wieszcze wobec nadchodzących wypadków i czasu. Silniej przemawiają właśnie dziś.

Za czasów Sobieskich były w Europie cztery cywilizacje, tak samo, jak obecnie: łacińska, bizantyńska, żydowska, turańska. Żydowska kwitnęła w Polsce w najlepsze, ale nie promieniowała na społeczeństwo polskie; o tym jeszcze nie było mowy! Bizantyńskiej nie było wówczas w Polsce ni śladu. Turańska udzielała się od Kozaczyzny i Moskwy, poniekąd też przez wpływy tureckie. Rodzimą w Polsce była cywilizacja łacińska.

Pod Wiedniem zwalczano cywilizację turańską, której najwybitniejszymi przedstawicielami niegdyś byli Mongołowie „niebiescy” a potem Turcy. Błądzi, kto mniema, jakoby Turcy należeli do cywilizacji arabskiej przez to samo, iż są muzułmanami. W piśmiennictwie arabskim Turek jest przedmiotem wzgardy i nienawiści. Islam jest dwojaki: arabski i turański; są to dwa odrębne kręgi cywilizacyjne.

Pod Wiedniem broniło się chrześcijaństwo, idąc na wojnę prawdziwie religijną. Zastanówmy się nad związkiem tego z kwestią cywilizacji.

Praca profesora Feliksa Konecznego jest jedną z najciekawszych i najbardziej przystępnych pozycji książkowych opisujących nasze dzieje. Autor z należytą starannością bada wydarzenia, które miały największy wpływ na naszą historię. Opisuje dzieje Polski od początków powstawania państwa aż po czas rozbiorów.

Aż do XVI wieku nikt nie pomyślał, iżby państwo miało zajmować się szkolnictwem. Przez całe wieki szkoły były monopolem Kościoła, nie z zasady wcale, lecz z konieczności, bo tylko duchowieństwo mogło udzielać nauki książkowej, gdyż tylko ono ją posiadało. Dopiero protestantyzm stał się pomostem do szkoły państwowej. (...) Uważałem za potrzebne podać ten przegląd, ażeby wykazać, że pomysł szkoły państwowej, a tym bardziej monopolu, jest wcale niedawnej daty; że nie są to bynajmniej rzeczy rozumiejące się same przez się, lecz wynikłe z okoliczności. Mówiąc na ogół, jest to dar protestantyzmu.

„Każda cywilizacja, póki jest żywotną, dąży do ekspansji; toteż gdziekolwiek zetkną się z sobą dwie cywilizacje żywotne, walczyć z sobą muszą. Wszelka cywilizacja żywotna, nie obumierająca, jest zaczepną. Walka trwa, dopóki jedna z walczących cywilizacji nie zostanie unicestwiona; samo zdobycie stanowiska cywilizacji panującej – walki bynajmniej nie kończy. Jeżeli istniejące obok siebie cywilizacje mieszczą się obok siebie w obojętnym spokoju, widocznie obie pozbawione są sił żywotnych. Wypadek taki kończy się często kompromisem w jakiejś mieszaninie mechanicznej, w której nastaje obopólna stagnacja, a z niej wytworzy się z czasem istne bagnisko acywilizacyjności. Tak np. runęła cywilizacja wielkiej Persji, nie mogąc znieść klina hellenistycznego, wbijającego się w nią” (fragment książki).

Proroczy esej prof. Feliksa Konecznego z 1925/1926 roku, w którym przewiduje m.in., że na skutek różnic cywilizacyjnych na Bałkanach próba zjednoczenia pod jednym państwem tylu kultur i narodów zakończy się krwawą wojną, co miało miejsce u progu lat 90. XX wieku. 

O ład w historii to pionierska i odkrywcza publikacja na temat istoty cywilizacji, w której zostały scharakteryzowane i usystematyzowane cechy siedmiu wyodrębnionych przez prof. Feliksa Konecznego cywilizacji. Ukazany został ich rozwój oraz zachodzące relacje między religiami i cywilizacjami. Jest to ostatnia praca autora, ukończona niedługo przed śmiercią.
O ład w historii jest pracą wybitnego historyka i historiografa polskiego, twórcy nauki o cywilizacjach, autora praca: O wielości cywilizacji, Cywilizacja bizantyńska i Cywilizacja żydowska oraz prac z historii Europy wschodniej, Słowiańszczyzny i podręczników z historii Polski.
Publikacja jest szczególnie cenna obecnie, kiedy zarówno w Europie jak i na świecie obserwuje się przemieszanie narodów, kultur i cywilizacji co prowadzi do wielu napięć i konfliktów. Wydawnictwo oddaje Czytelnikowi tę bardzo cenną książkę wybitnego naukowca, którego wielki dorobek jest ciągle zbyt mało znany w kraju, a który ze względu na swoje znaczenie wart jest upowszechnienia.