Działalność seminariów nauczycielskich na północno-wschodnich kresach Rzeczypospolitej w latach 1919-1939 - Zdzisław Stankiewicz

Janusz Paluch, autor "Rozmów o Kresach i nie tylko", nową książkę także poświęcił tematyce Kresów i kolejny raz nadał piękny ton swoim wywiadom. Jego interlokutorzy to ludzie pełni pasji i zaangażowania. Czasami wywołują wrażenie, jakby byli odkrywcami nieznanego lądu i jego mieszkańców - bo też dla wielu z nas Kresy są wciąż mało znane.

Książka poświęcona jest wydarzeniom z drugiej połowy 1924 r., kiedy to w województwach północno-wschodnich II Rzeczpospolitej doszło do spektakularnych incydentów zbrojnych. Były one inspirowane z zewnątrz przez instytucje sowieckie i miały przyczynić się do destabilizacji sytuacji na Kresach. W pracy skoncentrowano się na odtworzeniu okoliczności towarzyszących trzem najgłośniejszym epizodom: napadowi na przygraniczną miejscowość Stołpce oraz dwóm atakom na pociągi pasażerskie – pod Łowczą i pod Leśną.

Działalność oświatowa i narodowa na galicyjskim Podolu przed pierwszą wojną światową nie cieszyła się zainteresowaniem w polskiej literaturze historycznej. Niewiele też zachowało się na ten temat relacji wspomnieniowych. Stąd zasadne jest przypomnienie tych, które posiadają dużą wartość poznawczą dla podjętej problematyki.

Publikowane relacje uczestników pracy oświatowej na Podolu mają zróżnicowaną objętość i charakter, wynikający w preferencji autorów.

Książka przedstawia zarys oblicza politycznego Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918-1939 oraz charakteryzuje podstawowe elementy i cechy układu politycznego, w ramach którego ścierały się interesy różnych środowisk reprezentowane przez liczne ugrupowania polityczne. Życie polityczne Kresów różniło się od sytuacji w pozostałej części państwa. Było determinowane przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Jego kształt wynikał z charakteru pogranicza, a więc położenia geopolitycznego, struktury narodowościowej i społecznej, stosunków własnościowych typowych dla północno-wschodniej rubieży. Należy też zwrócić uwagę na specyficzną sytuację gospodarczą oraz system administrowania na tym terenie. Istotne znaczenie dla rozwoju życia politycznego Kresów Północno-Wschodnich miały również zmiany ustrojowe w Polsce międzywojennej. Ewolucja systemu parlamentarnego w kierunku autorytarnym w sposób zasadniczy zmieniła mapę polityczną tego regionu.