Dwory Polski północno-wschodniej - Katarzyna Samusik, Jerzy Samusik

Podczas wyjazdów na Litwę szukamy zawsze polskich śladów, którymi są najczęściej zabytkowe budowle. Znajdujemy je bez trudu w Wilnie i jego najbliższej okolicy. My też szukaliśmy tych śladów, ale poza głównymi szlakami turystycznymi i zaglądaliśmy tam, gdzie trudno jest podczas grupowej wycieczki dotrzeć. Efektem tych podróży są Dwory i pałace na Litwie, będące pierwszą publikacją na polskim rynku wydawniczym, w której tak szeroko przedstawione zostały dzieje dawnych rezydencji ziemiańskich, zachowanych do naszych czasów na obszarze dzisiejszej Litwy.

"Przed Państwem album o polskiej i podlaskiej zarazem Amazonii, znanego już autora i wielkiego pasjonata. Jerzy Samusik zaprasza nas na wędrowanie z biegiem Narwi, rzeki pięknej i spokojnej. Najlepiej byłoby odbyć tę podróż w 20 dni, bo tyle jest rozdziałów, a potem jeszcze dzień odpocząć, co daje trzy tygodnie. Wówczas można byłoby przeczytać z rozmysłem, na spokojnie, tekst bogaty w opisy zdarzeń, daty i nazwiska, nacieszyć oczy fotografiami i wyruszyć na własne poszukiwania, na odkrywanie piękna, na spotkania z ludźmi, w tym wymienionymi na kartach albumu. A jak czasu nie staje, to można dojeżdżać na jednodniowe wypady do kolejnych miejscowości, od Bondar (Zalew Siemianówka) po Zegrze i Serock.
Postrzegam album Jerzego Samusika jako połączenie luksusowego przewodnika ze szczegółowymi opisami najważniejszych nad Narwią obiektów zabytkowych i krain przyrodniczych z „portretami" ptaków oraz zwierząt. Wszystko zaś autor ubogacił ciekawostkami, biografiami sławnych rodaków i fascynujących postaci wtopionych obecnie w krajobrazy nadnarwiańskie.
Zatem, Panie i Panowie, ruszajmy szlakiem Narwi!".

Dwory i pałace Polski północno-wschodniej Katarzyny i Jerzego Samusików, to świetny przewodnik dla tych wszystkich, którzy interesują się kulturą, historią, architekturą i śladami wielkiej przeszłości, jaka była udziałem tego skrawka Polski.

Autorzy w znakomitym eseju opisują ponad sto ocalałych z wojennych pożóg dworów i pałaców i losy ich właścicieli ? możnych rodów magnackich i szlacheckich (Branickich, Ossolińskich, Starzeńskich czy Lutosławskich), a także losy takich rodzin jak Józefa Piłsudskiego czy... Wojciecha Jaruzelskiego.

Pierwsza na rynku książka dla dzieci pokazująca wnętrza XX-wiecznego dworu wiejskiego!
Jaś Ogonek, mała mysz, marzył o tym od dawna. Zmęczony życiem na wsi, wyrusza w poszukiwaniu przygody w wielkim świecie. I tak trafia do dworu wiejskiego właścicieli folwarku. 
Oto niezwykła książka, która pomoże dzieciom zapoznać się z wnętrzami dworu wiejskiego z początku XX wieku. Wspólnie zajrzymy do pokojów wszystkich jego mieszkańców, a także do pomieszczeń pełniących kluczowe dla domu funkcje (kuchnia, kredens, jadalnia, stajnia z wozownią). 

Dziennik Janiny Konarskiej to kolejna w tym roku, po bestsellerowej Amerykańskiej księżnej Virgilii Sapiehy, książka z serii „Świadectwa. XX wiek”, przedstawiająca ziemiański świat pierwszej połowy XX wieku z kobiecej perspektywy.

Burzliwa epoka przełomu na tle prywatnego życia Janiny z Fuldów Konarskiej. Jej dziennik ukazuje rzeczywistość ostatnich lat XX wieku w Królestwie Polskim z perspektywy młodej panny z Radomia, i lata pierwszej wojny, widziane już oczami mężatki 0 z majątku Kluczewsko koło Włoszczowy.

W realia salonu i dworu wkrada się świat zewnętrzny, przynoszący wielkie przemiany polityczne i społeczne: rewolucję 1905 roku, wybuch wojny, przetaczanie się przez ziemie polskie kolejnych frontów, formowanie się niepodległości. Notowane na bieżąco wrażenia autorki pozwalają poczuć codzienność tej niezwykłej epoki, a także poznać z bliska ją samą – trochę rozpuszczoną jedynaczkę z dobrego domu, trochę „piękny przykład kobiety polskiej”. A przy tym – rezolutną komentatorkę rozgrywających się na jej oczach wydarzeń.

Książka jest zaproszeniem do starego dworu: na pokoje, do alkowy i garderoby, kuchni i spiżarni, na ganek i do ogrodu, zimą i latem. Przypomina, jak żyli, czym się smucili i czym się radowali jego mieszkańcy, przywołuje smaki, zapachy, kolory i dźwięki dawno minionego świata.

Dwory na Suwalszczyźnie to tytuł, który może zaskoczyć wielu Czytelników. Zdziwić może liczba opisanych miejsc, jak i objętość tej książki. Przecież w dzisiejszym krajobrazie Suwalszczyzny w ogóle nie widzimy dworków. Owszem, wielu zna ruiny pałacu gen. Ludwika Michała Paca w Dowspudzie lub pozostałości po dworze w Starej Hańczy nad jeziorem Hańcza, niektórzy – ze względu na funkcjonujący pensjonat – wiedzą o istnieniu folwarku Huta, i to wszystko.

Dlaczego więc ta książka? Otóż jest próbą wydobycia, przypomnienia i utrwalenia świata, który już nie istnieje (bez chęci jego idealizacji i mitologizacji). Zniknął zarówno w przestrzeni, jak i w pamięci. Stało się tak w wyniku naturalnych procesów, ale także planowanych działań, motywowanych ideologią i polityką.

Wiek XIX, wraz z gwałtownym rozwojem społecznym i gospodarczym, stworzył nieznane przedtem dziedziny sztuki czy architektury, dorabiając do nich własną i tylko sobie właściwą ideologię.

Wystarczy przypomnieć takie charakterystyczne tematy architektoniczne, jak „muzeum”, „bank”, „dom towarowy”, „dworzec”, „sąd”. Tematem takim był też, na nowo teraz przekształcany, stary temat „rezydencji”. Rezydencja królewska, książęca, szlachecka, bankierska lub fabrykancka stawała się najbardziej widocznym nośnikiem politycznych i społecznych poglądów i przekonań ich właścicieli.

Teren Wielkopolski nie różnił się pod tym względem od innych krain wchodzących w skład monarchii pruskiej. Poprzez specyfikę polityczną czy gospodarczą rozmaite działania mogły nabierać i nabierały własnych znaczeń czy podtekstów. Na przykładzie wielkopolskich realizacji z przełomu XVIII i XIX wieku, między innymi w Kórniku, Posadowie, Dębnie, Komierowie czy Smogulcu, autor omawia charakterystyczne cechy rodzącego się wówczas stylu narodowego.

Szacuje się, że w 1939 roku na ziemiach Rzeczypospolitej istniało ponad dwadzieścia tysięcy dworów i pałaców. Pięćdziesiąt lat później było ich zaledwie dwieście, a i one z reguły przedstawiały widok godny pożałowania. Ogromna ilość siedzib rodowych znalazła się na ziemiach „skąd zabrano Polskę”, gdzie ich los dopełniał się szybciej i tragiczniej. A jednak dwór przetrwał – głównie w kulturze, tradycji i literaturze. W albumie znajdziemy zarówno świadectwa dawnej świetności dworów polskich, jak i interesujące historie i anegdoty związane z poszczególnymi miejscami i ich właścicielami.

Autorka przedstawia w nim świat dworu widziany w dwóch perspektywach: sfery mentalnej i materialnej. Podkreśla to, co nie wybrzmiało w dotychczasowych publikacjach o dworach i dworkach: dwór polski, to dwór wiejski. Na kartach tej książki ożywa, poprzez myśli i fakty charakterystyczne dla epoki dworów, świat miniony. Jest to świadectwo życia codziennego mieszkańców dworu i zespolonego z nim otoczenia wiejskiego, miejscami sentymentalne, ale równocześnie zakorzenione w konkrecie ówczesnej rzeczywistości. Życie we dworze skupiało się wokół prac folwarcznych, pozostających pod rządami praw przyrody. Przepojone było tożsamością szlachecką, eschatologią, religijnością, identyfikacją z mikrokosmosem rodowego majątku.