Dwór i wieś na Litwie i Białorusi w XIX i na początku XX wieku - Dorota Michaluk (red.)

Album, który trzymacie Państwo w ręku jest pierwszą na rynku wydawniczym publikacją, w której tak szeroko omówione zostały dzieje dawnych rezydencji ziemiańskich, zachowanych do naszych czasów na obszarze między Niemnem a Bugiem. Obszar ten w okresie międzywojennym znajdował się na terenie województwa białostockiego, nowogródzkiego i poleskiego, a obecnie, kiedy jest on częścią terytorium Białorusi, wchodzi w skład obwodu brzeskiego i grodzieńskiego. W albumie znajdziecie Państwo opisy dworów, pałaców i zamków, należących niegdyś do tak znamienitych rodów, jak Radziwiłłowie, Sapiehowie, Chreptowiczowie, Sołtanowie, Pusłowscy, ale i mniej znanych, jak Szwykowscy czy Trębiccy.

...Do właścicieli dworów i folwarków należała nie tylko cała ziemia folwarczna, ale i ziemia uprawiana przez chłopów na własne potrzeby, a także domy, siła pociągowa i środki produkcji...

Dwory i pałace Polski północno-wschodniej Katarzyny i Jerzego Samusików, to świetny przewodnik dla tych wszystkich, którzy interesują się kulturą, historią, architekturą i śladami wielkiej przeszłości, jaka była udziałem tego skrawka Polski.

Autorzy w znakomitym eseju opisują ponad sto ocalałych z wojennych pożóg dworów i pałaców i losy ich właścicieli ? możnych rodów magnackich i szlacheckich (Branickich, Ossolińskich, Starzeńskich czy Lutosławskich), a także losy takich rodzin jak Józefa Piłsudskiego czy... Wojciecha Jaruzelskiego.

Owocem obrad IV Kongresu Historyków Wsi i Ruchu Ludowego w Warszawie jest oddawana do rąk czytelników publikacja, przygotowana w dwóch tomach o wspólnym tytule. Tom pierwszy - W KRĘGU HISTORII I TRADYCJI - jest nowym spojrzeniem na historię wsi i ruchu ludowego w jego 115-lecie działalności, poprzez ogólną jego ocenę, węzłowe problemy społeczno-gospodarcze i polityczne. Drugi tom - IDEE, ORGANIZACJE, ŚRODOWISKO - zawiera rekonstrukcje przeszłości historii współczesnej z wykorzystaniem nowych metod zaczerpniętych z socjologii, ekonomii i politologii.

Przyszło nam żyć w osobliwych czasach. Od Heraklita wiemy, że nie sposób wejść dwa razy do tej samej rzeki - ale co robić, gdy nas samych unosi rwąca rzeka zmian, zasypująca przeszłość piaskiem niepamięci, pokrywająca mułem masowej kultury wszystko, co odrębne i co swojskie. U wielu budzi to sprzeciw. Z niego bierze się obrona własnej tożsamości, odżywanie regionalizmów, poszukiwanie swoich korzeni, próby ocalenia wspomnień z krainy dzieciństwa. Może więc jednak uda się ocalić piękno różnorodnego świata? Książka Wincentego Kołodzieja o Kamionce Małej, wsi Lachów Limanowskich, bliższej ojczyźnie Autora, książka która buduje pomost pomiędzy przeszłością a teraźniejszością – umacnia taką nadzieję.

Prof. dr hab. Stanisław Moskal

Akcja powieści dzieje się na Litwie, na początku XX wieku. Bohaterami są mieszkańcy Kresów: rodzina Wojszowiłłów, dziedziczka Kuncewiczowa, kupiec Kruczek czy gospodarz Żmogus. Poznajemy miejscowe legendy i obyczaje oraz życie przedstawicieli różnych warstw społecznych, zawodów czy światopoglądów. Ich charaktery, zachowania i opinie ukazują wielobarwność dawnych Kresów, dając niezapomniany obraz Wileńszczyzny. 

Modrzewiowy dwór w Czombrowie był dworem niezwykłym, ponieważ w ciągu dwóch wieków swej historii był świadkiem wielu ważnych wydarzeń, przemarszu wojsk napoleońskich, szlacheckich zajazdów, powstań i dwóch wojen światowych.

Ocalone dawne dworskie archiwum oraz rekonstrukcja wydarzeń na podstawie rodzinnych archiwaliów pozwoliły odtworzyć życie codzienne w dworze szlacheckim na przestrzeni kilku stuleci. Historię majątku poznajemy poprzez losy trzech kobiet, które rządziły w czombrowskim dworze i miały swój udział w tym, że przetrwał on wiele trudnych chwil.

"Barysz - kresowe miasteczko, położone w dawnym województwie tarnopolskim... W tych krótkich słowach można by było rozpocząć opis wielu miejscowości na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, które po II wojnie światowej odpadły od państwa polskiego.Ponad 70 lat po wojnie, Barysz i jego okolice powracają na karty historii dzięki autorce książki. Co jest szczególnego w tej publikacji, aby do niej zajrzeć, aby ją przeczytać? To przede wszystkim styl w jakim została napisana oraz tematyka. Książka nie podaje tylko samych "suchych historycznych zdarzeń" z życia mieszkańców tamtych ziem, ale ukazuje to, co w wielu publikacjach o historii dawnych Kresów, mało się akcentuje: fakt, że te ziemie kształtowały i oddziaływały bardzo silnie w wielu aspektach na historię Polski, sąsiadujących państw, a głównie na pokolenia ludzi, którzy tam żyli i tę historię sami tworzyli.Autorka w prosty, ale bardzo ciekawy sposób ukazuje przeszłość tego kresowego miasteczka i okolic, z perspektywy ludzi, którzy tam mieszkali. Wielkim atutem tej publikacji są relacje wielu osób, świadków wydarzeń, którzy stają się niejako "współautorami" książki, a co jest ważne, że dziś wielu z nich odeszło już na zawsze, zabierając swoje wspomnienia, radości, smutki, czy codzienny trud. Książka ta ukazuje także różne losy wielu Baryszan, dzięki czemu może stanowić ogromne źródło poznania swoich korzeni. A przecież każdy z nas wywodzi się z jakiegoś własnego, ukochanego gniazda, do którego chociaż we wspomnieniach pragnie powracać...    "    

Celem pracy Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej zachodniej Małopolski w latach 1772-1815 jest zbadanie wpływu przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, dokonujących się w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w., na funkcjonowanie środowiska wiejskiego zachodniej Małopolski. W szczególności chodzi tu o ukazanie: funkcjonowania dworu, plebanii i wsi w przed- i porozbiorowych warunkach prawno-politycznych; wpływu zmienności epoki na przestrzeń społeczną (m.in. wpływ zmiany granic państwowych na położenie prawno-polityczne i aktywność poszczególnych grup społecznych i jednostek, tworzenie się elity wiejskiej i kształtowanie świadomości społecznej); oddziaływania reform społecznych i gospodarczych z lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII w. na wzajemne relacje pomiędzy szlachtą, chłopami i duchowieństwem. 

Książka opisuje historię rodów ziemiańskich a także kulturę materialną, którą stworzyli. Tematyka książki jest ograniczona geograficznie do obszaru powiatów: Proszowickiego, Kazimierskiego, Buskiego, Pińczowskiego, Miechowski i częściowo Powiat Krakowski. W sumie opisanych jest około 300 dworów, i drugie tyle miejscowości związanych z dworami.

Główną bohaterką pamiętników jest, oprócz ludzi, ziemia. To wokół niej koncentruje się wysiłek ich bohaterów. To kolejny dowód na to, jak bardzo polski rolnik zrośnięty jest ze swą ziemią – ojcowizną. Na drugim miejscu bohaterowie wspomnień stawiają pracę, pisząc nie tylko o jej trudach, ale także o jej ogromnej wartości.

Co kryje się za białoruską fasadą, z której, wraz z upływem czasu, odpadają kolejne warstwy farby? Pójdźmy za przewodniczką, której reportaże zaprowadzą nas w konkretne miejsca i do ludzi spotkanych na drogach współczesnej Białorusi. Do dziś Białoruś jest mało znana polskiemu czytelnikowi i przez to trudna do zrozumienia. Wrażliwość autorki i jej odwaga pomagają odczytać zaszyfrowane komunikaty i drogowskazy, które pomagają zrozumieć. Czy to łatwa wędrówka? Czytelnik nie raz skonfrontuje się z rzeczywistością zdeformowaną przez kłamstwo. Jednak jeśli tylko zechce, wielokrotnie doświadczy piękna zrodzonego z tego, co prawdziwe - z ducha Białorusi. Mimo wszystko: żywego, mocnego i niezłomnego. Ta reporterska książka o Białorusi to zbiór opowieści o kraju, który jest "o rzut beretem", a o którym wiemy właściwie mniej niż o Australii. Hanna Kondratiuk od kilkunastu lat jeździ po Białorusi, omija szerokie trakty i zagląda na prowincję, szukając Białorusi na Białorusi. Ile tej Białorusi jest i jaka ona jest? O tym jest ta książka.

Prezentowana Państwu publikacja, dotycząca la 1941-2010, jest drugim tomem cyklu wykładów zatytułowanych "Świat pogranicza". Pierwsza część poświęcona była okresowi przełomu wieków XIX i XX, czasami II Rzeczypospolitej i dwóm pierwszym latom wojny. Adresatami książki są zarówno studenci historii, politologii, stosunków międzynarodowych czy europeistyki, jak i wszystkie osoby zainteresowane dziejami pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego w XX i XXI wieku.

Potocznie pojęcie zabobonu odnosimy do irracjonalnych przekonań, nakazów i zakazów. Autorka zadała sobie jednak pytanie, czy część tzw. zabobonów nie stanowi echa dawnych wierzeń społeczności tradycyjnych, będąc świadectwem znacznie bardziej złożonej kosmowizji świata, niż przywykliśmy uważać. W tym ujęciu zabobon może być świadectwem procesu stygmatyzacji pewnych przekonań, które kolidują zarówno z wiarą chrześcijańską, jak i ze współczesnymi ponowoczesnymi poglądami.

Autorka przez ponad sześć lat badała światopoglądy mieszkańców polsko-białoruskiego pogranicza, próbując zrozumieć, z jakich przyczyn niektóre treści kulturowe są wypierane z dziedzictwa mieszkańców tych ziem. Jednocześnie podjęła próbę rekonstrukcji dawnej wiedzy przodków, poglądów na świat, wierzeń, norm i wartości, bazując na tym, o czym jeszcze pamiętają ich potomkowie.

Książka zawiera obszerne fragmenty wypowiedzi mieszkańców Nadbuża, dzięki czemu możemy lepiej poznać ich fascynujący świat.