Drogi opatrzności. Duchowieństwo polskie w więzieniach, łagrach i na zesłaniu w ZSRR - ks. Tadeusz Fedorowicz

11 września 2016 roku to dzień beatyfikacji w Astanie księdza Władysława Bukowińskiego (1904–1974), niestrudzonego i bohaterskiego, który poświęcił swoje życie pracy duszpasterskiej wśród żyjących tam katolików. Mimo ciężkich doświadczeń, jakich doznał jako więzień sowieckich łagrów, przyjął dobrowolnie w 1954 roku obywatelstwo ZSRS, nie chcąc opuścić zapomnianych i żyjących bez opieki duchowej Polaków i Niemców, rzuconych przez los do Karagandy i na ogromne terytoria Kazachstanu i innych sąsiednich republik. Więziony wielokrotnie za nielegalną działalność duszpasterską pozostał wierny do końca swemu powołaniu. 

Ksiądz Władysław Bukowiński Apostoł Kazachstanu, Boży domokrążca, Vianney Wschodu, kapłan bez kościoła, wielokrotnie skazywany, ponad trzynaście lat spędził w łagrach. W 1955 mógł wrócić do Polski. Aresztowany, na pytanie śledczego - dlaczego nie wyjechał - odpowiedział, że uczynił to „dla pracy duszpasterskiej wśród tak bardzo jej potrzebujących, a niemających swoich kapłanów katolików Związku Sowieckiego”. 

Narodowosocjalistyczna III Rzesza zakładała bezwzględne zwycięstwo, panowanie jednej ideologii oraz władzę Niemiec nad całym światem. W tak rozumianym porządku państwowym nie mogło być miejsca dla jakiejkolwiek religii. Szczególnie boleśnie odczuł to Kościół katolicki w Polsce. Na terenach zajętych przez III Rzeszę dokonano swoistego holokaustu na duchowieństwie polskim. Ireneusz T. Lisiak w swojej najnowszej książce odsłania jedną z mniej znanych kart historii II wojny światowej: ukazuje martyrologię duchowieństwa polskiego, opisuje bezwzględną walkę Niemców z katolicyzmem w Polsce, a także przybliża sylwetki bohaterskich i niezłomnych księży.

Książka jest zbiorem barwnych wspomnień o sześciu bohaterskich kapłanach, którym przyszło żyć i pełnić kapłańską posługę na Podolu, podczas najstraszniejszych lat komunistycznej dyktatury. Za wierność Chrystusowi czekały ich szukany, prześladowanie, wieloletnie więzienie lub zsyłka. Mimo tych trudów, trwali. Oczywiście nie brakowało chwil zniechęcenia i wątpliwości, czy nie byłoby lepiej, gdyby wyjechali do Polski, gdzie mogliby w pełni służyć darem kapłaństwa. O tym wszystkim napisali do św. Ojca Pio, a on im odpowiedział jednym słowem: „Trwajcie”.

Rozwijający się Kościół na Ukrainie potrzebuje naszego wsparcia, także materialnego. Informacja o tym, jak można to zrobić, znajduje się na ostatniej stronie książki.

Antologia dzienników, listów i wspomnień, która na indywidualnych przykładach pozwala prześledzić zbiorowy los setek tysięcy osób wywiezionych przez Sowietów z Kresów Wschodnich.

Książka opowiada o doświadczeniu tych ludzi od wybuchu wojny, przez sowietyzację Kresów, cztery fale deportacyjne (w lutym, kwietniu, czerwcu 1940 i maju-czerwcu 1941), przetrwanie w głębi ZSRR, wyjście z Armią Andersa, Armią Berlinga i powroty – do rodzinnej wsi, „nowej” Polski… Wszystkie materiały w antologii: relacje z „nieludzkiej ziemi”, liczne zdjęcia i grafiki, pochodzą z tworzonego społecznie od końca lat 80. Archiwum Wschodniego, do którego przekazali je sami zesłańcy lub ich rodziny.

Leon Łoś, pseudonim „Agrest” lub „Leon Agrest”, urodził się w 1915 roku w Warszawie. Był absolwentem Wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Lata 1939–1944 spędził na Białostocczyźnie, gdzie z oddaniem walczył w szeregach Armii Krajowej.

W 1944 roku (27 października) został aresztowany przez sowiecki kontrwywiad wojskowy SMIERSZ. Do Polski wrócił po ponad dwunastu latach – na Boże Narodzenie 1956 roku.

Początkowo internowany jako żołnierz AK, następnie w roku 1947, po brawurowej ucieczce z obozu internowania w Borowiczach i dotarciu do Polski, został ponownie aresztowany przez żołnierzy polskich Wojsk Ochrony Pogranicza i przekazany Sowietom. Kolejne lata przeżył w rożnych obozach jako więzień GUŁAG-u. Opisuje ten okres w swoich niezwykle szczegółowych i barwnych wspomnieniach.

Między parafią a łagrem to tom wspomnień ks. Józefa Kuczyńskiego (1904-1982), kapłana diecezji łuckiej, duszpasterza katolików na Ukrainie i w Kazachstanie.

W swojej książce ks. Józef Kuczyński opisuje osobiste, często dramatyczne wspomnienia obejmujące okres wojny, podróże misyjne po Ukrainie, działalność duszpasterską w Kazachstanie, aresztowania, śledztwa i pobyty w łagrach oraz pracę w parafiach Podola.

Jest świadectwem heroicznej walki o utrzymanie wśród wiernych na Wschodzie przynależności do Kościoła oraz więzów z polskością.

Trudno oderwać się od lektury tych wspomnień przywołujących pobyt Autora w sowieckich łagrach. Ksiądz Hermanowicz w latach 1948-1955 na własnej skórze doświadczył dobrodziejstw tego "raju" na ziemi. Autor w swej pełnej humoru gawędzie, może czasem gorzkiej jak piołun, stara się ukazać jasną stronę obozowego życia. Mówi więc o ludziach, ich słabościach i nadziei, która pozwalała w tym piekle na ziemi po prostu przetrwać.

Książka zawiera w większości nigdy niepublikowane drukiem relacje tych, którzy przeżyli białe piekło sowieckich łagrów dalekiej północy. Ze wzruszeniem spisywaliśmy tekst ze starych maszynopisów i odręcznie pisanych świadectw. Publikujemy także reprodukcje listów, pamiątek i dokumentów, które pozostały w archiwach. Ci, którzy ocaleli, opowiadają o obozowym życiu na Kołymie, o dramatycznych zajściach, których byli świadkami i ofiarami. Tragedia odcisnęła na ich życiu krwawe piętno – już na zawsze.

Książka opowiada historię męczeństwa polskiego duchowieństwa w niemieckim obozie koncentracyjnym Soldau w Działdowie w czasie II wojny światowej.