Cztery nazwiska, dwa imiona. Macedońscy uchodźcy wojenni na Dolnym Śląsku - Anna Kurpiel

Na kanwie wędrówek z Taborem Pamięci autorka opowiada o odkrywaniu „cygańskiego świata”. Sięga do wspomnień z dzieciństwa, odnajduje cygańskie wątki w dawnych lekturach, filmach i obrazach, wykorzystuje relacje świadków ostatnich lat taborowego życia polskich Romów, a także dokumenty peerelowskich urzędów i jednostek MSW zgromadzone w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Ostatni tabor to opowieść o romantycznym świecie taborów i o brutalnej ingerencji władz państwowych w tradycyjny styl życia Romów, która zepchnęła ich na margines życia społeczno-ekonomicznego.

Obie prace, choć dotyczą innego regionu i innego okresu historycznego mają ze sobą wiele wspólnego. Opowiadają one o skutkach Jałty i Poczdamu, przesunięcia granicy Polski, przymusowych przesiedleń ludności oraz stalinowskiej polityki narodowościowej dla zwykłych ludzi. Obie autorki korzystają z wywiadów „oral history” i starają się przedstawić tę historię uwzględniając perspektywę samych poszkodowanych: tych którzy zostali i tych których wysiedlono lub którzy sami zdecydowali się opuścić swoją małą ojczyznę – Polaków, Niemców, Ukraińców.

Książka S. Wrzesińskiego i K. Urbana jest wyjątkową publikacją, głównie ze względu na ukazanie rzeczywistego funkcjonowania najpopularniejszej niemieckiej organizacji młodzieżowej na Dolnym Śląsku w latach 1933-1945. Tekst wzbogaca wiele unikatowych ilustracji oraz informacji zaczerpniętych z gazet i publikacji wydanych w czasach Trzeciej Rzeszy. Pozwalają one być Czytelnikowi niejako bezpośrednim obserwatorem tamtej epoki. Autorzy ukazują cele i sposoby indoktrynacji kadry kierowniczej i szeregowych członków Hitler-Jugend, którzy, na co dzień korzystali z rozmaitych obiektów, organizowali i uczestniczyli w różnych zawodach szkoleniowych, brali udział w zawodach sportowych, defiladach, specjalnych szkoleniach, a nawet w działaniach militarnych. W aneksach ukazano powiązania byłych członków HJ w latach 40. XX wieku z działających na Dolnym Śląsku niemieckimi grupami dywersyjno-sabotażowymi, w tym z Werwolfem i Freies Deutschland.

W publikacji tej przywołane zostały trzy relacje z podróży po Śląsku, jakie miały miejsce w XVIII i XIX wieku. To wyjątkowe wydawnictwo ukazuje ówczesny Śląsk - Śląsk na początku przemian zmierzających do uczynienia go jednym z najbardziej zindustrializowanych obszarów Europy. Stajemy się niejako świadkami szeregu transformacji, jakie zaszły w życiu mieszkańców tego regionu, kształtujących ich otoczenie, historię i osobiste losy.