Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914-1918 - Roman Starzyński

„Gdzie są chłopcy z tamtych lat…”? Odpowiedz jest prosta: w tej książce dr Joanny Wieliczki-Szarkowej. Ale musimy sobie postawić kolejne pytanie: czy są także w naszych sercach i wnaszych myślach? A jeśli tak, to nasuwa się następne: w jaki sposób staramy się dzisiaj kontynuować ich dzieło? Oni byli „chorzy na Polskę”, a czy my też jesteśmy? Warto przeczytać znakomicie napisane historie tych wspaniałych ludzi, aby ułatwić sobie odpowiedz. Oby dla jak największej części z nas była ona pozytywna. Bo kto nie nosi wsobie wirusa tej choroby na polskość, o tym można powiedzieć, ze jest tylko z pozoru zdrowy.

Historia człowieka, który wciąż, ponad pięćdziesiąt lat po swojej śmierci, dzieli dwa sąsiadujące narody. Dla części Ukraińców Stepan Bandera jest bohaterem narodowym, dla Polaków - mordercą. Jego legendę wykreowała śmierć, która przyszła z rąk KGB... W jaki sposób ten syn greckokatolickiego księdza stał się przywódcą Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, odpowiedzialnym za ludobójstwo co najmniej 100 tysięcy polskich cywilów na wschodnich terenach Polski po II wojnie światowej? Autor - dziennikarz i reporter specjalizujący się w tematyce wschodniej, opierając się na niepublikowanych dotąd materiałach z archiwów niemieckich i ukraińskich, ukazuje postać człowieka uwikłanego w wielką historię.

Losy gen. Stanisława Maczka odzwierciedlają historię Polski i obrazują niedole, jakich doświadczyli Polacy: życie pod zaborami i udział w I wojnie światowej w szeregach obcej armii, walki o niepodległość, dramat września 1939 roku, formowanie polskich jednostek i wreszcie walka z wrogiem w Europie Zachodniej. A po wojnie największe i najboleśniejsze rozczarowanie: brak możliwości powrotu do Polski i niełatwa egzystencja w nowej ojczyźnie, która zapomniała o wojennych zasługach.

To nie jest książka o znanym i modnym malarzu, który malował dziwne i straszne obrazy. To nie jest książka o jego mrocznym synu, który fascynował się śmiercią i tak długo próbował popełnić samobójstwo, aż mu się udało. Ani też książka o obsesjach, natręctwach, fobiach i artystycznych szałach. Ani też o karierze, pieniądzach, wystawach i krytykach. To nie jest książka o dziwnych uczuciowych związkach, fascynacji muzyką i filmem oraz nowymi technologiami. To nawet nie jest książka o ludziach, którzy pisali dużo listów. To książka o miłości – o jej poszukiwaniu i nieumiejętności wyrażenia. I o samotności – tak wielkiej, że staje się murem, przez który nikt nie może się przebić. O tym, że czasem bardzo chcemy, ale nie wychodzi. O tym, że życie czasami przypomina śmierć, a śmierć – życie.

Polska porozbiorowa. W Warszawie strachem i terrorem rządzi namiestnik carski Iwan Paszkiewicz. Felix Muchowicz, syn fabrykanta z Gorlic, przyjeżdża do Warszawy w poszukiwaniu zarobku w związku z planowaną budową linii kolejowej Warszawa – Wiedeń. Ma ambitne plany rozwinięcia działalności restauratorskiej. Zaczyna jako subiekt w Handlu W. Hempla przy ulicy Długiej w Warszawie. Zakochuje się z wzajemnością w hrabiance Delfinie Karolinie Dunin. Rodzina hrabianki jest przeciwna temu związkowi. Byłby to niewątpliwie mezalians. Czy panna Dunin będzie miała dość silnej woli i determinacji, żeby przeciwstawić się rodzinie i wbrew konwenansom panującym w jej środowisku wyjść za mąż za osobę poniżej jej stanu?

Najbardziej wyczekiwana książka ostatnich lat. O Lechu i Marii Kaczyńskich opowiada ich córka. To przede wszystkim historia wielkiej, czułej miłości. Poza tym to saga rodzinna – dowiemy się z niej, jakim ojcem i dziadkiem był Prezydent RP i jakie ubranka dla lalek szyła Pierwsza Dama. Ale Marta Kaczyńska nie unika też tematów politycznych. Opowiada o dawnych przyjaciołach ojca, którzy stali się jego wrogami. I kreśli portret Lecha Kaczyńskiego jako wizjonerskiego męża stanu. Szczególnie poruszające są wspomnienia Autorki z tragicznego kwietnia 2010 roku. Książkę ilustruje ponad 120 unikatowych zdjęć, głównie z prywatnego archiwum Marty Kaczyńskiej.

Popularnonaukowa monografia ukazująca polsko-ukraińskie walki o Lwów, toczone od jesieni 1918 aż do wiosny 1919 roku. Walki te, stanowiące część zmagań o kształt wschodniej granicy państwa polskiego, zdecydowały o tym, że miasto kresowe Lwów znalazło się w granicach Polski.

Wojny o Kresy Wschodnie lat 1918-1920 stanowiły wydarzenie ogromnej wagi dla losów odrodzonej Polski. Angażowały wielomilionowe rzesze Polaków, ich bezpośrednich uczestników. Miały wielki wpływ na politykę II Rzeczypospolitej w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Mimo to nie doczekały się one, jak dotąd, literatury historycznej na miarę ich znaczenia. Brak jest w polskiej historiografii monograficznego opracowania tego tematu. Ukazują się prace obejmujące każdą z tych wojen z osobna. Tymczasem miały one wiele cech wspólnych, których łącznikiem było militarne wywalczenie prawa Polaków do włączenia w skład II Rzeczypospolitej Kresów Wschodnich. Monografia ta ma za zadanie wypełnić tę lukę.

Kolejne wielkie dzieło wybitnego historyka. 

Książka przedstawia wydarzenia kilku tygodni, szczególnie ważnych w dziejach polskich, a z wielu powodów do dzisiaj słabo znanych, skąpo opisanych w historiografii. To wznowienie walki zbrojnej o niepodległość po 50-letniej przerwie - wyprawa kielecka Piłsudskiego, początek bojów legionowych. 

Ten wyjątkowy epizod naszych dziejów przedstawiony jest na szerokim tle wydarzeń europejskich i polskich od ostatnich dni lipca do początków września 1914 roku: manewrów dyplomatycznych, wchodzenia poszczególnych państw do wojny, mobilizacji i koncentracji armii, pierwszych wielkich bitew, zachowania mocarstw zaborczych i zachodnich wobec sprawy polskiej - ożywającej nagle w następstwie akcji strzeleckiej.

Główny tok książki skupia się na tej akcji, opisywanej często z godziny na godzinę: decyzje mobilizacyjne, przygotowanie oddziałów, rozpoznanie sił rosyjskich, proklamacja powstańcza i wkroczenie do Królestwa, marsz na Kielce i zajęcie miasta, walki z Rosjanami w Kielcach i o Kielce, organizacja zrębów niepodległego państwa polskiego, tworzenie Komisariatów Rządu Narodowego.

Przewodnik po genezie i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim - aż po wojnę domową w Rosji i wojnę polsko-bolszewicką

- Szczegółowy i przystępny opis tła i przebiegu konfliktu na froncie wschodnim, łącznie z wojną domową w Rosji i wojną polsko-bolszewicką.

- Ponad 200 niezwykłych fotografii i rysunków ukazujących żołnierzy, sprzęt, broń i dowódców obu stron.

- Ponad 20 kolorowych przejrzystych map głównych bitew i kampanii, od Tannenbergu i bitwy nad Jeziorami Mazurskimi po bitwę warszawską w wojnie polsko-bolszewickiej.

- Barwny opis początkowych sukcesów Niemców i Rosjan na froncie wschodnim, "wielkiego odwrotu" z 1915 roku, odrodzonego optymizmu 1916 roku, dwóch rewolucji 1917 roku oraz walki bolszewików z siłami "białej" Rosji oraz niepodległej Polski.

Pani Walak opierając się na bogatym materiale źródłowym - często nieznanym szerszym kręgom historyków - kompetentnie przedstawiła i oceniła dzieje III Brygady Legionów Polskich (1915-1917) na tle zmieniających się uwarunkowań politycznych w Europie, w tym w Austro-Węgrzech, Niemczech i Rosji. Stąd recenzowana praca stanowiąca zamkniętą monografię tej Brygady - bezsprzecznie należy do tych prac historycznych, w których materiały archiwalne są podstawą konsekwentnych dociekań historycznych.

Generał Jan Romer (1869-1934), jak wielu Polaków u schyłku XIX w., podjął zawodową służbę wojskową w armii austro-węgierskiej. Ukończywszy Akademię Wojskowo-Techniczną w Wiedniu do 1914 r. pełnił różne funkcje w armii, aż po dowództwo pułku. I wojnę światową spędził na froncie wschodnim i włoskim, gdzie doszedł do rangi dowódcy dywizji. Do Wojska Polskiego wstąpił w 1919 r. i od razu wyruszył na front w Małopolsce Wschodniej, gdzie walczył przeciw Ukraińcom. W czasie wojny 1920 r. dowodził dywizją, grupą operacyjną i armią, a także pełnił służbę w komisji zakupów sprzętu we Francji i Naczelnej Kontroli Wojskowej. Służbę zakończył w randze generała broni.

Po przeczytaniu Marzyciela i stratega profesor Wacław Jędrzejewicz powiedział:

           – Przez najbliższych pięćdziesiąt lat to będzie najlepsza książka o Piłsudskim.

„Autor stworzył dzieło rzetelnością nieustępujące publikacjom naukowym, a jednocześnie nienużące dzięki lekkości pióra właściwego poecie i eseiście. W odróżnieniu od większości prac historycznych, Urbankowski nie skupia się na samej faktografii, choć i ta część budzi uznanie. Owocem jest obfitość mało znanych faktów i szeroko zarysowany kontekst dziejowy.

W Pamiętnikach Józef Haller – Błękitny Generał – zawarł opis swego niezwykle burzliwego życia, od patriotycznej i głęboko religijnej atmosfery domu rodzinnego aż po lata spędzone na emigracji. Jest to głos uczestnika doniosłych wydarzeń z historii odradzającego się państwa polskiego i II wojny światowej, dowódcy wielkich polskich formacji wojskowych, dzielnego żołnierza i znanego polityka, pozostającego w cieniu Marszałka. Głos człowieka dziś może nieco zapomnianego, ale jakże dla tej historii znaczącego.

Bogato ilustrowane fotografiami, wykonanymi przez samego autora, wspomnienia z czasów służby w VI baonie Legionów Piłsudskiego. Książka opisuje codzienne życie żołnierzy w okopach, podczas natarć i odwrotów, a także dalekich przemarszy, oraz ukazuje wiele po mistrzowsku zarysowanych sylwetek szeregowych legionistów. Nie brakuje tutaj też opisu służby autora na froncie włoskim i w Adiuntaturze Naczelnika Państwa. Książkę uzupełniają biogramy legionistów z Sokołowa opracowane przez Marka Ciska.

W tym roku mija 80 lat od śmierci Józefa Piłsudskiego, którego nazwisko nierozerwalnie związane jest z wydarzeniem odzyskania przez Polskę niepodległości w roku 1918 oraz obroną przed sowiecką agresją w roku 1920. Biografia Józefa Piłsudskiego, szczególnie uwzględniająca pisma i wspomnienia samego Marszałka oraz innych osób, przedstawia całe, zarówno publiczne jak i prywatne życie bohatera: od działalności konspiracyjnej pod zaborem rosyjskim do śmierci w 1935 r. Doskonałe kompendium wiedzy o życiu Marszałka, przeznaczone dla wszystkich, którzy chcą poznać bliżej życie i dzieło jednego największych Polaków.

Bitwa pod Bolimowem lub szerzej: Bitwa nad Rawką i Bzurą, toczona była od grudnia 1914 roku do lipca 1915 przez jednostki 9 armii niemieckiej przeciwko 1, 2 i 5 armiom rosyjskim. Celem bitwy było zdobycie Warszawy, a nadrzędnym celem niemieckiego naczelnego dowództwa zniszczenie wojsk rosyjskich w Królestwie Polskim. Bitwę tę poprzez liczne analogie: pozycyjny charakter walk, działania minowe oraz użycie przez Niemców na wielką skalę gazów bojowych w trzech kolejnych atakach, można określić jako "Ypres frontu wschodniego". W książce wykorzystano dotychczas niepublikowane materiały z archiwów niemieckich i rosyjskich oraz wiele niemieckich historii pułkowych.

Najodważniejszy człowiek XX wieku i jego bezgraniczna miłość do Polski. Ranny kilkadziesiąt razy weteran wszystkich możliwych wojen. Stracił oko, rękę, złamał kręgosłup, a palce dłoni sam odciął sobie z bólu. Nigdy nie zdał wojskowych egzaminów, dwukrotnie rozbił pilotowany samolot i uciekł z włoskiej niewoli. W Chinach był doradcą Czang Kaj-szeka, z fińskim marszałkiem Mannerheimem sekundował w pojedynku, a za przyjaciela uznawali go Winston Churchill, Charles de Gaulle i Józef Piłsudski. Zafascynowany pięcioma polskimi wojnami naraz przybył nad Wisłę w 1920 roku. W Londynie słusznie uznano, że najlepiej zrozumie polską mentalność. Miał wrócić po trzech tygodniach, został na kolejnych dwadzieścia lat. Do jego samotni na poleskich mokradłach można było dotrzeć jedynie łódką. Tam, wśród dzikich zwierząt i chłopów obcinających paznokcie siekierą, zastał go wrzesień 1939 roku...

Świetnie napisane, pełne kolonialnego etosu i angielskiego sarkazmu wspomnienia to barwna panorama przełomów epok pierwszej połowy XX wieku oraz krajów wszystkich kontynentów. Z nich wszystkich za najbardziej fascynujący uznał jednak II Rzeczpospolitą, która przyjęła go jak syna.

"Dr Joanna Dufrat [...] w wysoce profesjonalnej formie przeprowadziła analizę postaw i wpływów ideowo-politycznych grupy decyzyjnej Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, po 1926 r. powiązanej z elitą rządzącą poprzez koleżeńskie i kombatanckie więzy z okresu wojny oraz powojenne związki małżeńskie." z recenzji prof. dr. hab. Teresy Kulak

"W stulecie wybuchu I wojny światowej przedstawiamy poruszający obraz polskich lat 1914–18, zasadniczych dla następującego po nich wieku. To zestawiona chronologicznie ze świadectw źródłowych barwna i wielowątkowa opowieść o drodze Polaków do Niepodległej. Polskie doświadczenie lat I wojny widziane oczami głównych aktorów zdarzeń (takich jak Józef Piłsudski czy Roman Dmowski), uznanych diarystów (Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska), ale i szeregowych żołnierzy oraz zwykłych obserwatorów z różnych regionów i warstw społecznych. Książka, która pozwala zrozumieć, co sprawiło, że rozbite i podległe trzem zaborcom społeczeństwo u progu roku 1914, odzyskało wraz z końcem 1918 roku podmiotowość i własne państwo. Po raz pierwszy: pełen obraz – przegrywanej co roku wojny – która okazała się zwycięska."

Mieczysław Lepecki dwukrotnie - jeszcze przed II wojną światową - wyruszył w podróż na Syberię i Daleki Wschód, żeby zobaczyć miejsca martyrologii Józefa Piłsudskiego i tysięcy innych Polaków zesłanych w te niegościnne rejony za dążenie do odzyskania przez Polskę niepodległości. Przebył wiele kilometrów - pociągiem, samolotem, samochodem - i poszukiwał miejsc związanych z historią polskich zesłańców. Przekonał się też, jak wygląda życie mieszkańców Związku Radzieckiego, jak się tam pracuje w kołchozach, na jakich zasadach wydobywa się złoto, jak rozbudowują się drogi i koleje, czym jest dla tamtejszych ludzi Bajkał i tajga. Podróżował pod opieką i pod okiem GPU i NKWD. Powróciwszy, wydał dwie książki: Sybir bez przekleństw i Sybir wspomnień, które dziś, po wielu latach od pierwszego wydania, prezentujemy po raz kolejny jako dokument minionych czasów i miejsc naznaczonych przez naszych rodaków.

Album "Książę Józef Poniatowski" to bogato ilustrowana publikacja o jednym z najważniejszych dowódców XVIII i XIX wieku. Bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, naczelny wódz Wojska Polskiego w Księstwie Warszawskim, od 1813 marszałek Francji, karierę wojskową rozpoczął w 1780 w armii austriackiej, gdzie dosłużył się stopnia pułkownika. 1789 po odejściu ze służby austriackiej wstąpił do Wojska Polskiego. Wziął udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792, dowodząc wojskami koronnymi na Ukrainie, gdzie stoczył zwycięską bitwę pod Zieleńcami.Po przystąpieniu króla do Targowicy podał się do dymisji. 1806 po utworzeniu Księstwa Warszawskiego mianowany ministrem wojny. 1809 dowodził 16-tysięcznym wojskiem Księstwa w czasie wojny austriacko-polskiej, odnosząc taktyczny sukces nad 32-tysięcznym korpusem austriackim w bitwie pod Raszynem. Przeniósł działania wojenne na teren Galicji. Wojna zakończyła się pełnym sukcesem strony polskiej. Dowodząc 5 korpusem wziął udział w kampanii moskiewskiej Napoleona I. Kontuzjowany w czasie walk o Moskwę powrócił do Warszawy. Osłaniając odwrót wojsk francuskich po przegranej "bitwie narodów" pod Lipskiem (1813), wielokrotnie ranny, utonął w Elsterze.